Tham Khảo

Lịch sử một dân tộc, kho tàng cả nhơn loại: Cuộc phiêu lưu khám phá Đền ANGKOR

Đền Angkor, được Henri Mouhot, người được xem là cha đẻ của cuộc khám phá di tích cổ Angkor, viết và gọi là Ongkor, mà ngày nay các tàn tích còn lại được thế giới gìn giữ, bảo vệ như một kho tàng nhơn loại và nể trọng


 

Nếu lịch sử của Đền Angkor làm chúng ta mê mệt ngây ngất, thì công trình khám phá, đi tìm và gìn giữ những di tích Đền cổ Angkor cũng cả  là một cuộc phiêu lưu đầy lãng mạn.

 

Đền Angkor, được Henri Mouhot, người được xem là cha đẻ của cuộc  khám phá di tích cổ Angkor, viết và gọi là Ongkor, mà ngày nay các tàn tích còn lại được thế giới gìn giữ, bảo vệ như một kho tàng nhơn loại và nể trọng, nằm tại miền Bắc quốc gia Cambuchia, cạnh bên Biển Hồ Tonlé Sap, Henri Mouhot gọi là Tonli Sap.

Là chiếc nôi của các triều đại khmer xa xưa, Đền Angkor được xây dựng vào các thế kỷ thứ XI, thứ XIII. Đến đầu thế kỷ thứ XV, Đền bị bỏ rơi, qua đến thế kỷ XVI ..  Đền được sử dụng lại một thời gian ngắn, nhưng chẳng chốc đi vào quên lảng đến ngày …được khám phá vào cuối thế kỷ thứ XIX. Dỉ nhiên thế giới khảo cổ Pháp và quốc tế cho rằng tất cả công trình khám phá khu Đền cổ nầy do công trình của Henri Mouhot, vào năm 1861. Có thật đúng vậy không ?.  Có thể,  vì do cái nhìn lãng mạn của thế kỷ, vì tất cả những gì mà anh chàng mạo hiểm thích đi săn bắt bươm bướm (explorateur-chasseur de papillons) nầy để cho thế hệ sau được biết, chỉ  là một câu chuyện đầy tánh lãng mạn của một cuộc gặp gở tình cờ.

Sau anh Henri Mouhot, là một anh thợ chụp hình, thích săn ảnh, người TôcáchLan (Scottish) tên John Thomson, chỉ vì mê câu chuyện do Mouhot thuật lại, nên vào tháng giêng năm 1866, xin phép Vua Xiêm Mongkut để đi chụp hình Angkor. Mongkut là một vị Vua rất phóng khoáng cởi mở, ông là nhơn vật chánh của cuốn truyện Anna và Nhà Vua do nữ văn hào Mỹ Margaret Landon phóng tác năm 1944  phỏng theo nhựt ký của  cô giáo Anna Leonowens của triều đình Vua Xiêm kể lại vào năm 1870 và đã được Hollywood dựng thành nhiều phim, tất cả đều  mang tên Anna và Nhà Vua. Bản phim năm 1956, là bản phim mà người viết cùng các bạn cùng thế hệ ở Sàigòn những năm trước 1960 đều nhớ, là do Walter Lang đạo diển với Yul Brynner trong vai nhà Vua và Deborah Kerr trong vai Anna. Người viết được xem phim nầy ở Rạp Ngọc Lan Đàlạt, những năm 58/59 gì đó. Ôi bao kỷ niệm dễ thương !.

Những năm tháng ấy (1866 ) Angkor thuộc đất Xiêm (Thái Lan ngày nay), John Thomson vì vậy phải xin phép Vua Xiêm. Được Vua Xiêm Mongkut cho phép, John Thomson chụp được một lô ảnh. Nhờ vậy cả thế giới qua các hình chụp của Thomson biết được Angkor.

Sau Thomson đến Doudart de Lagrée, Francis Garnier, Joseph Delaporte và nhà nhiếp ảnh Émile Gsell…Với người Việt thế hệ chúng ta, những tên tuổi nầy rất  quen thuộc, do  lịch sử thuộc địa Việt Nam. Vẫn trong năm 1866, vẫn trong chuyến hành trình nổi tiếng thám hiểm đi ngược nguồn sông Mêkong từ miền Nam Việt Nam, đoàn thám hiểm ghé tạt thăm Đền cổ Angkor. Và nhà nhiếp ảnh Émile Gsell có dịp trổ tài tung một loạt ảnh thứ hai và đặc biệt tấm hình có cả đoàn thám hiểm đứng ngồi trước và trên những tấm đá cổ, oai phong, hùng vĩ, cổ kính…đã đưa Angkor vào hàng kỳ quan của thế giới

Và nếu những tên gọi rằng anh hùng nổi tiếng sau nây của lịch sử thám hiểm Đông Dương như Doudart de Lagrée hay Francis Garnier, người anh hùng thật sự phải được biết đến là Joseph Delaporte, người thật sự có công với  Đền Angkor !

 Vì vừa khi nhìn thấy Angkor, Joseph Delaporte  như  bị  cú  sốc cháng váng thốt lên :

« Sự thực  đã vượt qua giấc mơ ! » .

Phải, « mirum, virum » ! Sự thực quá đẹp !

Và Joseph Delaporte, nếu đến ngày hôm ấy, chỉ là một vị sỉ quan hải quân bình thường, với một cuộc sống của một quân nhơn bình thường, bổng tự nhận trách nhiệm  một nhiệm vụ phi thường :

 

«  là phải làm sao quảng bá Nghệ thuật và Văn hóa Khmer cho toàn Âu Châu ».

Và năm 1873, Hội Địa Dư (La Société de géographie) Pháp, các Bộ Hải quân, Ngoại Giao, và Giáo Dục, dỉ nhiên là của Pháp giao cho Joseph Delaporte trách nhiệm (dỉ nhiên cũng do anh đề nghị) : phải truy cứu và gom góp lập thành một bộ sưu tập đầu tiên về Văn hoá và Nghệ thuật Khmer. Nhiệm vụ nầy hoàn thành, anh bèn xin được giải ngũ ngành Hải quân, và trở thành một nhà bác học nghiên cứu chuyên ngành về cái đam mê nới của mình là Văn hóa  và nghễ thuật khmer.

Đoàn thám hiểm Aymonier, năm 1879, đem thêm một số khám phá mới và vài năm sau,Trường Bác học Đông Nam Á (École Française d’Extrême-Orient – EFEO) nhờ những khám phá đầu tay nay đã ra đời, góp mặt góp tay vào  ngành khảo cổ và nghiên cứu Văn hóa và Nghệ thuật Đông Dương. 

1901, văn hào và hải quân đại tá Pierre Loti, một nhà văn rất quen thuộc với chúng ta đặt chơn đến Angkor vào tháng 11 sau một cuộc hành trình dài. Và trong một lúc xuất thần, viết một phóng sự  tuy  «rất du khách»  nhưng là một kiệt tác để đời.  Tựa đề :  Một nhà hành hương Angkor  ( Un pèlerin d’Angkor) : Và nhờ  đó Angkor  đi vào bất tử.

Đền Ta Prohm :

Năm 1901, l’EFEO vừa mới ra đời. Người ta chỉ bắt đầu tìm kiếm, đào xới, … Vài ngọn đền, vài bức tường vừa nhô khổi mặt đất…và còn nhiều ngôi đền chưa khám phá xong. Và bài viết của Pierre Loti tả đúng cái cảnh của khu Đền thời gian ấy.

Ngày hôm nay, cảnh vật đã đổi thay, Đến đài Angkor không còn huyền bí như xưa nữa., Cả khu Angkor ngày nay là một khu di tích, nhưng cũng là một khu giải trí, với con số trên 3000 du khách chen lấn hằng ngày đề đi xem, chụp hình những di tích cổ.

Và Ta Prohm ? Ta Prohm là khu Đến cổ,  cái địa hình cổ  còn lại nhắc nhở chúng ta đến cái Angkor thuở ban đầu ấy.

 

Và ai là người đã quyết định Ta Prohm vẫn giữ cái đẹp thiên nhiên ấy ? Ấy là do Maurice Glaize, một kiến trúc sư, người trách nhiệm bảo tàng viện Angkor từ 1936 đến 1946. Maurice Glaize cũng là người tân trang, sửa sang lại những Khu khác của Đền Angkor, khu đền  cổ Preah Kahn, Tháp Bayon và khu Angkor Thom. Maurice Glaize thuộc loại người khảo cổ lãng mạn. Louis Malleret, nhà  viết sử các vị thám hiểm Đông dương viết tiểu sử Glaize trong bản tin EFEO  ..rằng «  Galaize là một nghệ nhân của ngành khảo cổ  .. » Và nhờ vậy ngày nay nếu nếu muốn thưởng thức một Đền xưa cổ của Văn Hóa và Nghệ thuật khmer thì nên đi xem  Đền Ta Prohm.

Ta Prohm ngày hôm nay là điển hình của Angkor, với hình ảnh các đền dài vị các rễ cây bám chặt, trói cột, chứ không phải hình ảnh rõ ràng của Ba cái  Tháp của Angkor Vat, mặc dủ đấy là hình ảnh biểu tượng được vẽ trên  lá cờ xứ Chùa Tháp.

Đối với Khu Angkor Vat, Khu Ta Prohm không đáng kể, Đền Ta Prohm nhỏ nhoi hạng thứ. Ta Prohm là cái Tháp, cái Đền, cái Chùa « hạng hai ». Nhưng khi ta đi viếng thăm Angkor Vat và Ta Prohm, chúng ta sẽ đi viếng hai cách khác nhau. Với Angkor Vat, chúng ta đi môt vòng hướng dẫn, tổ chức, với những mũi tên chỉ đường. Với những lời chỉ dẫn. Với Ta Ptohm,  chúng ta có thể đi lạc , và chúng ta sung sướng để được đi lạc, chúng ta đi vào hành trình của một cuộc phiêu lưu đi vào khám phá một Đền cổ xứ Khmer.

Nhớ bạn Thiếu tá Paul Y Bun Sur và Xứ Chùa Tháp

 

TS Phan Văn Song 

www.vietthuc.org

Bàn ra tán vào (0)

Comment




  • Input symbols

Lịch sử một dân tộc, kho tàng cả nhơn loại: Cuộc phiêu lưu khám phá Đền ANGKOR

Đền Angkor, được Henri Mouhot, người được xem là cha đẻ của cuộc khám phá di tích cổ Angkor, viết và gọi là Ongkor, mà ngày nay các tàn tích còn lại được thế giới gìn giữ, bảo vệ như một kho tàng nhơn loại và nể trọng


 

Nếu lịch sử của Đền Angkor làm chúng ta mê mệt ngây ngất, thì công trình khám phá, đi tìm và gìn giữ những di tích Đền cổ Angkor cũng cả  là một cuộc phiêu lưu đầy lãng mạn.

 

Đền Angkor, được Henri Mouhot, người được xem là cha đẻ của cuộc  khám phá di tích cổ Angkor, viết và gọi là Ongkor, mà ngày nay các tàn tích còn lại được thế giới gìn giữ, bảo vệ như một kho tàng nhơn loại và nể trọng, nằm tại miền Bắc quốc gia Cambuchia, cạnh bên Biển Hồ Tonlé Sap, Henri Mouhot gọi là Tonli Sap.

Là chiếc nôi của các triều đại khmer xa xưa, Đền Angkor được xây dựng vào các thế kỷ thứ XI, thứ XIII. Đến đầu thế kỷ thứ XV, Đền bị bỏ rơi, qua đến thế kỷ XVI ..  Đền được sử dụng lại một thời gian ngắn, nhưng chẳng chốc đi vào quên lảng đến ngày …được khám phá vào cuối thế kỷ thứ XIX. Dỉ nhiên thế giới khảo cổ Pháp và quốc tế cho rằng tất cả công trình khám phá khu Đền cổ nầy do công trình của Henri Mouhot, vào năm 1861. Có thật đúng vậy không ?.  Có thể,  vì do cái nhìn lãng mạn của thế kỷ, vì tất cả những gì mà anh chàng mạo hiểm thích đi săn bắt bươm bướm (explorateur-chasseur de papillons) nầy để cho thế hệ sau được biết, chỉ  là một câu chuyện đầy tánh lãng mạn của một cuộc gặp gở tình cờ.

Sau anh Henri Mouhot, là một anh thợ chụp hình, thích săn ảnh, người TôcáchLan (Scottish) tên John Thomson, chỉ vì mê câu chuyện do Mouhot thuật lại, nên vào tháng giêng năm 1866, xin phép Vua Xiêm Mongkut để đi chụp hình Angkor. Mongkut là một vị Vua rất phóng khoáng cởi mở, ông là nhơn vật chánh của cuốn truyện Anna và Nhà Vua do nữ văn hào Mỹ Margaret Landon phóng tác năm 1944  phỏng theo nhựt ký của  cô giáo Anna Leonowens của triều đình Vua Xiêm kể lại vào năm 1870 và đã được Hollywood dựng thành nhiều phim, tất cả đều  mang tên Anna và Nhà Vua. Bản phim năm 1956, là bản phim mà người viết cùng các bạn cùng thế hệ ở Sàigòn những năm trước 1960 đều nhớ, là do Walter Lang đạo diển với Yul Brynner trong vai nhà Vua và Deborah Kerr trong vai Anna. Người viết được xem phim nầy ở Rạp Ngọc Lan Đàlạt, những năm 58/59 gì đó. Ôi bao kỷ niệm dễ thương !.

Những năm tháng ấy (1866 ) Angkor thuộc đất Xiêm (Thái Lan ngày nay), John Thomson vì vậy phải xin phép Vua Xiêm. Được Vua Xiêm Mongkut cho phép, John Thomson chụp được một lô ảnh. Nhờ vậy cả thế giới qua các hình chụp của Thomson biết được Angkor.

Sau Thomson đến Doudart de Lagrée, Francis Garnier, Joseph Delaporte và nhà nhiếp ảnh Émile Gsell…Với người Việt thế hệ chúng ta, những tên tuổi nầy rất  quen thuộc, do  lịch sử thuộc địa Việt Nam. Vẫn trong năm 1866, vẫn trong chuyến hành trình nổi tiếng thám hiểm đi ngược nguồn sông Mêkong từ miền Nam Việt Nam, đoàn thám hiểm ghé tạt thăm Đền cổ Angkor. Và nhà nhiếp ảnh Émile Gsell có dịp trổ tài tung một loạt ảnh thứ hai và đặc biệt tấm hình có cả đoàn thám hiểm đứng ngồi trước và trên những tấm đá cổ, oai phong, hùng vĩ, cổ kính…đã đưa Angkor vào hàng kỳ quan của thế giới

Và nếu những tên gọi rằng anh hùng nổi tiếng sau nây của lịch sử thám hiểm Đông Dương như Doudart de Lagrée hay Francis Garnier, người anh hùng thật sự phải được biết đến là Joseph Delaporte, người thật sự có công với  Đền Angkor !

 Vì vừa khi nhìn thấy Angkor, Joseph Delaporte  như  bị  cú  sốc cháng váng thốt lên :

« Sự thực  đã vượt qua giấc mơ ! » .

Phải, « mirum, virum » ! Sự thực quá đẹp !

Và Joseph Delaporte, nếu đến ngày hôm ấy, chỉ là một vị sỉ quan hải quân bình thường, với một cuộc sống của một quân nhơn bình thường, bổng tự nhận trách nhiệm  một nhiệm vụ phi thường :

 

«  là phải làm sao quảng bá Nghệ thuật và Văn hóa Khmer cho toàn Âu Châu ».

Và năm 1873, Hội Địa Dư (La Société de géographie) Pháp, các Bộ Hải quân, Ngoại Giao, và Giáo Dục, dỉ nhiên là của Pháp giao cho Joseph Delaporte trách nhiệm (dỉ nhiên cũng do anh đề nghị) : phải truy cứu và gom góp lập thành một bộ sưu tập đầu tiên về Văn hoá và Nghệ thuật Khmer. Nhiệm vụ nầy hoàn thành, anh bèn xin được giải ngũ ngành Hải quân, và trở thành một nhà bác học nghiên cứu chuyên ngành về cái đam mê nới của mình là Văn hóa  và nghễ thuật khmer.

Đoàn thám hiểm Aymonier, năm 1879, đem thêm một số khám phá mới và vài năm sau,Trường Bác học Đông Nam Á (École Française d’Extrême-Orient – EFEO) nhờ những khám phá đầu tay nay đã ra đời, góp mặt góp tay vào  ngành khảo cổ và nghiên cứu Văn hóa và Nghệ thuật Đông Dương. 

1901, văn hào và hải quân đại tá Pierre Loti, một nhà văn rất quen thuộc với chúng ta đặt chơn đến Angkor vào tháng 11 sau một cuộc hành trình dài. Và trong một lúc xuất thần, viết một phóng sự  tuy  «rất du khách»  nhưng là một kiệt tác để đời.  Tựa đề :  Một nhà hành hương Angkor  ( Un pèlerin d’Angkor) : Và nhờ  đó Angkor  đi vào bất tử.

Đền Ta Prohm :

Năm 1901, l’EFEO vừa mới ra đời. Người ta chỉ bắt đầu tìm kiếm, đào xới, … Vài ngọn đền, vài bức tường vừa nhô khổi mặt đất…và còn nhiều ngôi đền chưa khám phá xong. Và bài viết của Pierre Loti tả đúng cái cảnh của khu Đền thời gian ấy.

Ngày hôm nay, cảnh vật đã đổi thay, Đến đài Angkor không còn huyền bí như xưa nữa., Cả khu Angkor ngày nay là một khu di tích, nhưng cũng là một khu giải trí, với con số trên 3000 du khách chen lấn hằng ngày đề đi xem, chụp hình những di tích cổ.

Và Ta Prohm ? Ta Prohm là khu Đến cổ,  cái địa hình cổ  còn lại nhắc nhở chúng ta đến cái Angkor thuở ban đầu ấy.

 

Và ai là người đã quyết định Ta Prohm vẫn giữ cái đẹp thiên nhiên ấy ? Ấy là do Maurice Glaize, một kiến trúc sư, người trách nhiệm bảo tàng viện Angkor từ 1936 đến 1946. Maurice Glaize cũng là người tân trang, sửa sang lại những Khu khác của Đền Angkor, khu đền  cổ Preah Kahn, Tháp Bayon và khu Angkor Thom. Maurice Glaize thuộc loại người khảo cổ lãng mạn. Louis Malleret, nhà  viết sử các vị thám hiểm Đông dương viết tiểu sử Glaize trong bản tin EFEO  ..rằng «  Galaize là một nghệ nhân của ngành khảo cổ  .. » Và nhờ vậy ngày nay nếu nếu muốn thưởng thức một Đền xưa cổ của Văn Hóa và Nghệ thuật khmer thì nên đi xem  Đền Ta Prohm.

Ta Prohm ngày hôm nay là điển hình của Angkor, với hình ảnh các đền dài vị các rễ cây bám chặt, trói cột, chứ không phải hình ảnh rõ ràng của Ba cái  Tháp của Angkor Vat, mặc dủ đấy là hình ảnh biểu tượng được vẽ trên  lá cờ xứ Chùa Tháp.

Đối với Khu Angkor Vat, Khu Ta Prohm không đáng kể, Đền Ta Prohm nhỏ nhoi hạng thứ. Ta Prohm là cái Tháp, cái Đền, cái Chùa « hạng hai ». Nhưng khi ta đi viếng thăm Angkor Vat và Ta Prohm, chúng ta sẽ đi viếng hai cách khác nhau. Với Angkor Vat, chúng ta đi môt vòng hướng dẫn, tổ chức, với những mũi tên chỉ đường. Với những lời chỉ dẫn. Với Ta Ptohm,  chúng ta có thể đi lạc , và chúng ta sung sướng để được đi lạc, chúng ta đi vào hành trình của một cuộc phiêu lưu đi vào khám phá một Đền cổ xứ Khmer.

Nhớ bạn Thiếu tá Paul Y Bun Sur và Xứ Chùa Tháp

 

TS Phan Văn Song 

www.vietthuc.org

BÀN RA TÁN VÀO

Đề bài :"Tiếng Việt, yêu & ghét" - Lê Hữu ( Trần Văn Giang ghi lại )

'vô hình trung' là nghĩa gì vậy, sao cứ thích dùng, hình như có nghĩa là 'vô tình'

Xem Thêm

Đề bài :TIN CHIẾN SỰ MỚI NHẤT[ CẬP NHẬT NGÀY 20 -5 - 2022 ]

Suu cao,thue nang,nhu yeu pham tang gia.Kinh te eo seo...Vay ma dang Lua van lay tien cua dan tro giup linh tinh.Mo cua bien gioi.Ung ho toi ac truc tiep khi sua luat cho phep trom cuop o muc do <1.000 dollars thi vo toi....Neu vao thoi diem Trump,bon Lua da ho hoan nhu the nao ??? Nhung nguoi bau ban vi chut tu loi ,nghi gi ve dat nuoc ??? Phai chang day khong phai la dat nuoc minh ??? bat qua,lai tro ve que huong cu...Neu vay,ban la thang cho chet ! mien ban !

Xem Thêm

Đề bài :Tin Mới Nhất Về Chiến Sư Ucraina [ CẬP NHẬT NGÀY 14-5-2022 ]

Chung nao moi vet nho cua ho nha Dan da duoc tay xoa trang boc,thi Uk moi co hy vong...ngung chien.Cung vay,ngay nao ma cac cong ty ,co goc gac tu cac dang bac nu luu-anh hao cua khoi tu do va ong chief police va dang Lua thi moi giai xong phuong trinh tau cong !

Xem Thêm

Đề bài :Người Việt Nam Nghĩ Gì? -Từ Đức Minh ( Trần Văn Giang ghi lại )

Nhan dinh cua saigonpots ma bac Tran van Giang ghi lai.Doc xong nghe cay dang nao long.Du su that no ranh ranh.Nhung tuoi gia cung co mot hy vong cho du la mong manh va mo ao. hy vong con hon la that vong ?

Xem Thêm

Đề bài :Người Việt Nam Nghĩ Gì? -Từ Đức Minh ( Trần Văn Giang ghi lại )

Nhan dinh cua saigonpots ma bac Tran van Giang ghi lai.Doc xong nghe cay dang nao long.Du su that no ranh ranh.Nhung tuoi gia cung co mot hy vong cho du la mong manh va mo ao. hy vong con hon la that vong ?

Xem Thêm

Đề bài :Hình cũ - Hà Thượng Thủ

Ngắm lại hình xưa chịu mấy ông Những Linh, Tùng, Duẫn với Mười, Đồng Mặt mày ai lại đi hồ hởi Phấn khởi khi Tàu cướp Biển Đông Phải chăng “quý” mặt đã thành mông Con mắt nay đà có nhưng không Nên mới chổng khu vào hải đảo Gia tài gấm vóc của tổ tông?

Xem Thêm

Đề bài :Nói thật - Hà Thượng Thủ

Loi tuyen bo cua Bo truong han la phai dung ! Vay ra tu truoc toi nay,bang gia- hoc gia- tu nghiep gia...tat ca deu gia. Vay cai gi la that ?chang phai duoi che do CS,tat ca deu la gia tra,.gian doi,lua dao...Tat ca deu da duoc dao tao bang lao toet ngay tu khi con la thieu nhi .

Xem Thêm

Đề bài :Nói thật - Hà Thượng Thủ

Loi tuyen bo cua Bo truong han la phai dung ! Vay ra tu truoc toi nay,bang gia- hoc gia- tu nghiep gia...tat ca deu gia. Vay cai gi la that ?chang phai duoi che do CS,tat ca deu la gia tra,.gian doi,lua dao...Tat ca deu da duoc dao tao bang lao toet ngay tu khi con la thieu nhi .

Xem Thêm

Đề bài :Nói thật - Hà Thượng Thủ

Loi tuyen bo cua Bo truong han la phai dung ! Vay ra tu truoc toi nay,bang gia- hoc gia- tu nghiep gia...tat ca deu gia. Vay cai gi la that ?chang phai duoi che do CS,tat ca deu la gia tra,.gian doi,lua dao...Tat ca deu da duoc dao tao bang lao toet ngay tu khi con la thieu nhi .

Xem Thêm