Bắc Triều Tiên thử tên lửa liên lục địa Hwasong-14. Ảnh do KCNA cung cấp ngày 05/07/2017.KCNA/via REUTERS

Qua rồi tuần trăng mật giữa tổng thống Mỹ Donald Trump và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, vì Bắc Kinh tiếp tục tạo điều kiện cho trao đổi thương mại giữa Bắc Triều Tiên với thế giới. Bằng chứng là trao đổi mậu dịch giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng tiếp tục tăng, thêm 37% trong quý I năm 2017, theo thẩm định của Mỹ.

Washington tức giận và sẵn sàng đơn phương gia tăng trừng phạt đối với chế độ Kim Jong Un, bằng cách nhắm vào các doanh nghiệp và ngân hàng Trung Quốc tạo điều kiện cho các hoạt động buôn bán của Bắc Triều Tiên. Cuối tháng 06/2017, Hoa Kỳ đã trừng phạt Ngân hàng Đan Đông (Bank of Dandong) của Trung Quốc vì đã thực hiện các giao dịch cho Bình Nhưỡng.

Theo bài viết của tác giả Julie Zaugg, được đăng trên website Le Temps (13/07/2017) của Thụy Sĩ, nếu như một phần hoạt động trao đổi giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng là hợp pháp, như xuất khẩu các mặt hàng thiết yếu sang Bắc Triều Tiên, thì nhiều hoạt động khác lại vi phạm lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc được đưa ra năm 2006 và lần lượt được tăng cường.

Để tiếp tục chương trình nguyên tử, Bắc Triều Tiên nhập khẩu aluminium và uranium, cũng như một số bộ phận mà nước này không sản xuất được. Bình Nhưỡng cũng xuất khẩu giấy bạc giả mệnh giá 100 đô la, thuốc lá giả, ma túy đá (methamphetamine), hoặc đánh cắp dữ liệu để đòi tiền chuộc và bán vũ khí cho nhiều nước, trong đó có Syria, Iran, Miến Điện, Cộng hoà Dân chủ Congo và Eritrea.

Mạng lưới công ty bình phong

Thế nhưng, các luồng tài chính liên quan đến các hoạt động này “được tiến hành thông qua một hệ thống phức tạp gồm các công ty bình phong và ngân hàng mà phần lớn nằm ở Trung Quốc, nhằm mục đích xóa nhòa nguồn gốc và điểm đến của các nguồn tiền”, theo như ghi nhận của David Thomson, thuộc tổ chức phi chính phủ C4ADS chuyên phân tích các loại trao đổi kiểu này.

Nhiều trường hợp gần đây chứng minh cho nhận định này. Theo báo cáo của Liên Hiệp Quốc, ngày 11/08/2016, một con tầu có tên Jie Shun đã bị chính quyền Ai Cập chặn. Trên tầu có 132 tấn vũ khí, trong đó có 30.000 quả lựu đạn và súng phóng lựu đạn PG-7. Tất cả đều được sản xuất tại Bắc Triều Tiên và dường như đang trên đường đến Syria hoặc Liban. Con tầu được một người Trung Quốc mang tên Phạm Mẫn Điền (Fan Mintian) khai thác. Nhân vật này cũng sở hữu công ty hàng hải Dalian Sea Glory, từng bán các bộ phận tên lửa Bắc Triều Tiên cho Miến Điện vào năm 2011.

Về chủ nhân con tầu Jie Shun, cuộc điều tra của tổ chức C4ADS cho biết đó là công ty Hồng Kông Vast Win Trading Ltd, thuộc sở hữu của bà Tôn Tư Hồng (Sun Sihong), công dân Trung Quốc, cùng hùn vốn với một người Hoa khác tên là Tôn Tư Đông (Sun Sidong). Ông Tôn Tư Đông lại là chủ của doanh nghiệp Dandong Dongyuan Industrial. Tháng 06/2016, chính công ty Dandong Dongyuan Industrial đã xuất sang Bắc Triều Tiên 790.000 đô la thiết bị truyền thông được dùng trong hệ thống điều khiển tên lửa đạn đạo.

Trong một trường hợp khác được tiết lộ vào tuần trước, tư pháp Mỹ đã tịch biên các tài khoản của công ty Trung Quốc Dandong Zhicheng Metallic Material và bốn công ty con bình phong của công ty này trong tám ngân hàng Mỹ và châu Âu, trong đó có HSBC, Deutsch Bank, Standard Chartered và JPMorgan Chase. Theo kết quả của các nhà điều tra Mỹ, Dandong Zhicheng Metallic Material là một trong số các công ty trung gian chính được Bình Nhưỡng sử dụng để xuất khẩu than và đã thực hiện nhiều giao dịch cho chương trình vũ khí của Bắc Triều Tiên.

Tháng 09/2016, tư pháp Mỹ cũng đã bắt đầu thủ tục tố tụng nhắm vào một doanh nghiệp Trung Quốc Dandong Hongxiang Industrial Development (DHID). Vụ việc này cũng góp phần cho thấy cách thức được Bắc Triều Tiên tận dụng nước láng giềng để kinh doanh. Công ty DHID đã thành lập 22 công ty bình phong ở Hồng Kông, Seychelles, quần đảo Virgin của Anh và xứ Wales để kín đáo khai thác một đội tầu chuyên xuất-nhập khẩu hàng hóa cho Bắc Triều Tiên, như đường, phân bón, xe hơi hoặc than.

Nhập alumin để phát triển máy ly tâm làm giầu uranium

Năm 2015, công ty DHID giao cho chính quyền Bình Nhưỡng ô-xít nhôm (alumin), một chất được dùng để phát triển các máy ly tâm làm giầu uranium. Theo đơn kiện của chính quyền Mỹ, trước đó, tháng 03/2013, công ty này cũng tìm cách mua phân urê từ một doanh nghiệp Thụy Sĩ thông qua trung gian của một công ty có tên Fully Max Trading và đăng ký trên quần đảo Virgin của Anh. Ông David Thomson, thuộc tổ chức C4ADS phát hiện ra trường hợp này, cho biết : “Tiền cho các thương vụ này được trung chuyển qua các tài khoản được mở dưới tên của các công ty bình phong trên tại các ngân hàng Trung Quốc”.

Nhưng Trung Quốc không phải là nước duy nhất giúp đỡ Bình Nhưỡng. Trong một vụ bắt giữ vũ khí của Cuba trên đường đến Bắc Triều Tiên vào năm 2013, tất cả hóa đơn đều do công ty hàng hải Chinpo của Singapore thanh toán. Bà Sandy Baggett, cựu biện lý Singapore tham gia cuộc điều tra, cho biết : “Công ty Chinpo chủ yếu hoạt động như là tài khoản ngân hàng của chế độ Bắc Triều Tiên”. Từ năm 2009 đến 2013, công ty này đã thực hiện 605 giao dịch cho Bình Nhưỡng với tổng số tiền là 40 triệu đô la.

Trong quá khứ, Josef Schwartz, nhà bán tầu hạng sang người Áo, và Nigel Cowie, một người làm trong ngành ngân hàng Anh, đều đóng vai trò như các nhà trung gian cho Bình Nhưỡng. Tương tự còn có Banco Delta Asia, một công ty ở Macao mà các tài khoản ngân hàng bị tư pháp Hoa Kỳ phong tỏa vào năm 2005.