Nguyễn Đăng Quang

Tư pháp là một trong 3 thiết chế quyền lực của Nhà nước pháp quyền, bao gồm: Hành pháp, Lập pháp và Tư pháp. Ở các nước theo thể chế dân chủ, được thiết kế theo mô hình phân quyền hay còn gọi là tam quyền phân lập, theo đó, Quốc hội nắm quyền Lập pháp, Chính phủ nắm quyền Hành pháp, Tòa án và Viện Công tố nắm quyền Tư pháp! Việc phân quyền theo thể thức tam quyền phân lập là vô cùng thiết yếu và quan trọng, vì nó tạo tạo ra hệ thống cân bằng quyền lực và kiểm soát quyền lực lẫn nhau giữa 3 thiết chế quyền lực nhà nước. Ba nhánh quyền lực này hoàn toàn độc lập với nhau, không phụ thuộc nhau, kiểm soát và hạn chế quyền lực của 2 nhau nhằm thực thi nguyên tắc phân quyền, tức cân bằng quyền lực giữa 3 thiết chế trên trong một nhà nước pháp trị! Không một cá nhân hoặc một tổ chức chính trị nào, kể cả Tổng thống hoặc chính đảng cầm quyền, có thể đứng trên 3 thiết chế quyền lực này. Trên và cao hơn họ chỉ có thể là Hiến pháp mà thôi!

Ở nước ta cũng giống các nước khác trên thế giới, cũng có 3 cơ quan quyền lực là Lập pháp, Hành pháp và Tư pháp, nhưng có điều khác là nó không được thiết kế theo mô hình phân quyền, tức tam quyền phân lập mà là tam quyền “phân công”, có sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất! Ai là người có quyền phân công và lãnh đạo 3 cơ quan quyền lực này , thì các bạn hẳn phải thừa biết! Đây có là tính ưu việt của thể chế chính trị nước ta hay không, các bạn cứ căn cứ vào Điều 4 Hiến pháp thì có thể tìm được câu trả lời!

Một sự kiện đang được thế giới theo dõi và bàn luận sôi nổi trong mấy ngày qua là việc cách đây 2 tuần lễ, hôm 27/1/2017, Tổng thống bên xứ Cờ Hoa tên là Đỗ Nam Trăm (Donald Trump) ban hành sắc lệnh hành pháp (Executive Order) về di trú, cấm công dân 7 quốc gia Hồi giáo nhập cảnh vào Hoa Kỳ trong vòng 90 ngày, kể cả trường hợp họ đã được cấp visa hoặc họ có quy chế Green Card (Thẻ Thường trú nhân). Ngay lập tức lệnh này bị dư luận nước Mỹ, đặc biệt là giới luật sư chỉ trích là kỳ thị tôn giáo và vi hiến! Hai vị Tổng Chưởng lý của 2 tiểu bang Washington và Minnesota đâm đơn kiện Sắc lệnh này của Tổng thống. Thẩm phán Liên bang James Robart ở Seatle (Washington State) ngày 3/2/2017 ra phán quyết tạm ngưng sắc lệnh này của Tổng thống Trump trên phạm vi toàn quốc! Ngày 5/2/2017, Bộ Tư pháp Mỹ đệ đơn kháng án, yêu cầu khôi phục ngay sắc lệnh của Tổng thống. Sáng nay, 10/2/2017 (giờ VN), Tòa Phúc thẩm Liên bang Khu vực 9 ở San Francisco bác bỏ kháng án trên của Bộ Tư pháp Mỹ. Coi như Tổng thống Donald Trump thua! Vụ này có thể sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao Mỹ để có phán quyết cuối cùng, nhưng khả năng đảo ngược phán quyết của Tòa Phúc thẩm Liên bang Khu vực 9 là rất thấp, tức bên Hành pháp của Tổng thống Đỗ Nam Trăm vẫn tiếp tục thua là rất là cao!

Đấy là chuyện xứ người, và chuyện này đâu có làm xấu hay mất thể diện Hoa Kỳ hoặc thể chế chính trị của họ chút nào đâu? Còn chuyện xứ ta thì sao? Xứ ta thì rất nhiều và vô vàn chuyện phi lý!

Chỉ xin nêu 2 trường hợp thực tiễn dưới đây trong hoạt động Tư pháp xứ ta trong thời gian qua để mọi người xem xét và suy ngẫm. Hai trường hợp này nói lên một điều phi lý đến khó hiểu mà nhiều người cho rằng đó chính là nghịch lý, cần sớm xóa bỏ trong ngành Tư pháp Việt Nam.

Trường hợp thứ nhất:  Có 2 vụ để minh chứng: Một là vụ “cướp bánh mỳ” mới xảy ra ở quận Thủ Đức (Tp. HCM) gần đây. Đó là vụ 2 thiếu niên vì đói bụng mà phải cướp bánh mỳ trị giá chỉ có 45.000 VNĐ liền bị bắt tạm giam, rồi bị đưa ra truy tố trước pháp luật và chịu mức án nghiêm khắc là 8 và 10 tháng tù giam vì “tội cướp giật tài sản”!  Vụ thứ hai là vụ “trộm 2 con vịt”. Cách đây không lâu, 3 chàng nông dân ít học và kém am hiểu pháp luật ở huyện Đức Trọng (Lâm Đồng) ngồi nhậu cùng nhau. Đang cao hứng thì hết “mồi”, thế là họ bắt trộm 2 con vịt của hàng xóm đem nướng để nhậu tiếp! Họ liền bị bắt giam và nhanh chóng bị đưa ra xét xử với tội danh “cướp tài sản công dân”! Cả 3 chàng nông dân bất hạnh này đều chưa có tiền án tiền sự, có nhân thân tốt, do sốc nổi nhất thời mà phạm tội! Cả 3 đều biết lỗi, tự giác khắc phục hậu quả (đã bồi thường 2 triệu đồng), và được nạn nhân bãi nại! Trong thời gian bị tạm giam, họ thành khẩn khai nhận và “hợp tác tốt” với CQĐT! Nhưng họ vẫn bị tuyên một bản án nghiêm khắc mà người ta gọi là “đúng người, đúng tội, đúng pháp luật”, lần lượt một người 5 năm, 2 người sau mỗi người 4 năm tù, tổng cộng là 13 năm tù giam cho 3 nông dân đã trộm 2 con vịt hàng xóm! Trong cả 2 vụ án này, chẳng thấy một ông “kễnh” Tư pháp nào lên tiếng bênh vực những dân đen ít hiểu biết pháp luật, hoặc ngăn Tòa ra những bản án thái quá cho dân thường như nói ở trên! Nhưng ở trường hợp dưới đây thì lại hoàn toàn khác!

 Trường hợp thứ hai:  Sự việc Ban lãnh đạo Tổng Công ty cổ phần Xây dựng xuất khẩu Việt Nam (Vinaconex) thời ông Phí Thái Bình làm Chủ tịch HĐQT có tham ô hay không thì chưa rõ, nhưng vụ đường nước Sông Đà 18 lần bị vỡ đường ống khiến dư luận Hà Nội vô cùng bức xúc, làm cho 177.000 hộ dân Thủ đô lao đao, cực khổ mỗi khi mất nước, và gây thiệt hại lớn cho ngân sách nhà nước (thành phố HN phải bỏ ra gần 14 tỷ VNĐ cho 18 lần sửa chữa, khắc phục sự cố; dự án phải bỏ ra hơn 1.000 tỷ VNĐ để đầu tư, xây dựng khẩn cấp 1 đường ống mới thay thế đường ống cũ) thì đã rõ! Cơ quan CSĐT (BCA) đã hoàn tất kết luận điều tra bổ sung vụ án: “Vi phạm quy định về xây dựng, gây hậu quả nghiêm trọng” theo Điều 229 BLHS, và kiến nghị khởi tố vụ án này. Nhưng rất ngạc nhiên và rất bất ngờ, có một ông “kễnh” có tên là “Liên ngành Tư pháp” xuất hiện, đề nghị “Miễn truy tố trách nhiệm hình sự ông Phí Thái Bình và 4 cộng sự.” Ông Phí Thái Bình, nguyên Chủ tịch HĐQT Vinaconex, sau này được điều về làm Phó Chủ tịch UBND Tp. Hà Nội, người chịu trách nhiệm chính trong việc xây dựng và để đường ống nước Sông Đà này vỡ đến 18 lần. Song không hiểu sao được thoát tội! Lý do “Liên ngành” đưa ra là 5 cán bộ này mới “vi phạm lần đầu, nhân thân tốt, khai báo thành khẩn và hợp tác tốt với CQĐT” nên không cần đưa ra xết xử trước pháp luật!? Như vậy, trong vụ án này, “Liên ngành Tư pháp” rõ ràng là đã đứng trên 3 cơ quan tiến hành tố tụng là Công an (Điều tra), Truy tố (Viện Kiểm sát) và Xét xử (Tòa án)! Vậy “Liên ngành Tư pháp” là gì mà quyền lực lớn đến thế? Đây không chỉ là câu hỏi của rất nhiều người mà còn là tiêu đề của một bài báo rất sắc sảo của nhà báo Xuân Dương trên báo GDVN ngày 23/7/2016! Trong bài báo này, nhà báo Xuân Dương viết, xin trích: “Liên ngành Tư pháp” không phải là một cơ quan, cũng chẳng phải là một tổ chức hoạt động trong khuôn khổ pháp luật và được pháp luật cho phép! “Liên ngành” không có cơ quan chủ quản, không có quyết định thành lập và con dấu theo quy định của pháp luật. Đó là một chủ thể vô hình!”. Còn nhà báo Ngọc Quang cũng của báo GDVN, trích dẫn ý kiến khẳng định của luật sư Nguyễn Đăng Quang, Trưởng văn phòng luật sư “Đăng Quang&cộng sự” (không phải người viết bài này) là: “Liên ngành Tư pháp” là một tổ chức tự phong và vi hiến!” . Ấy vậy, nhưng 3 cơ quan có chức năng tiến hành tố tụng này vẫn phải tuân theo chỉ thị nói trên của cái gọi là “Liên ngành Tư pháp”! Vậy đây không phải là nghịch lý thì là cái gì?

Cũng giống như “Vụ án vỡ ống nước Sông Đà” nói trên, trong thời gian qua, trên khắp 3 miền đất nước, có rất nhiều cán bộ đảng viên và công chức cao cấp ngang nhiên vi phạm pháp luật, gây thất thoát và thiệt hại lớn cho nhân dân và công quỹ nhà nước, song họ vẫn “ung dung và vênh váo” tại vị để tiếp tục con đường tội lỗi của họ! Có vô vàn trường hợp minh chứng cho NGHỊCH LÝ này, nhưng vì khuôn khổ bài viết có hạn, người viết muốn nêu lên 1 ví dụ điển hình mà dư luận rất rõ và vô cùng bức xúc! Đó là vụ Formosa gây thảm họa môi trường biển ở 4 tỉnh miền Trung. Đã gần 1 năm rồi, không chỉ 4 tỉnh miền Trung mà gần như cả nước đã và đang ra sức khắc phục tác hại của thảm họa môi trường, nhưng hậu quả để lại vẫn còn rất nặng nề! Nguyên nhân và thủ phạm gây thảm họa này đã rõ, nhưng những kẻ chủ trương “rước” Formosa vào Vũng Áng (Kỳ Anh, Hà Tĩnh) vẫn đang ung dung và vênh váo tại vị! Luật sư Trần Đình Triển, người quê Hà Tĩnh, rất bất bình với thảm họa Formosa, dịp Tết vừa qua trong bài viết “Cuối năm xem hài Formosa “Nhổ ít lông chân”, ông bày tỏ chính kiến: “Thảm họa Formosa làm điêu tàn nhân dân 4 tỉnh miền Trung. Mặc dù chưa rõ có tham nhũng và làm tay sai cho ngoại bang hay không, nhưng những sai phạm cũng đã đủ để bỏ tù nhiều kẻ đã cấp phép đầu tư sai, ưu ái miễn giảm thuế cho Formosa, thu hối đất của dân, bồi thường, cưỡng chế trái pháp luật, v.v… Vậy mà chỉ kỷ luật hành chính có một vài cán bộ, nhổ lông chân vài ba sợi cho đỡ ngứa sao? Cái ông Võ Kim Cự, người tổ chức, lãnh đạo nhiều cuộc cưỡng chế, đàn áp dân, phục vụ đắc lực, tận tâm tận ý cho Formosa (Sao các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước không về Hà Tĩnh mà nghe dân chửi, căm thù uất hận con người này!); cớ chi những con người này, có kẻ thì hạ cánh an toàn, kẻ thì vẫn chễm chệ chức này ghế nọ?”. Vâng, tôi hoàn toàn tán đồng ý kiến của luật sư Trần Đình Triển! Chính Võ Kim Cự, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh, nay là Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, là một trong những kẻ hăng hái rước họa Formosa vào Hà Tĩnh, cần phải bị trừng phạt thật nghiêm khắc trước pháp luật để làm gương cho những kẻ đã gây ra những tội lỗi cho chính người dân và mảnh đất quê hương của mình! Tội lỗi mà Võ Kim Cự phạm phải là nhiều và rất nghiêm trọng, chỉ riêng việc ông ta cố tình vượt mặt Chính phủ, vi phạm Điều 52 Luật Đầu tư 2005 để cấp phép cho Formosa lên đến 70 năm, là tội không thể bỏ qua! Riêng tội lộng quyền, coi thường Chính phủ để vi phạm luật pháp cũng đáng bỏ tù ông này! Nhưng đến nay vẫn có kẻ tìm cách bao che cho Võ Kim Cự để ông ta vẫn bình chân như vại, vênh váo tại chức, thì thật là kỳ quặc! Xin phép được hỏi “Liên ngành Tư pháp” đâu rồi, sao ông không xuất hiện để thực thi chức năng giữ nghiêm “cán cân công lý” của ông đi?

Người viết bài này xin nói thẳng điều sau đây: Nếu ai đó tìm cách bao che, bảo vệ hoặc ngăn cản, trì hoãn việc truy tố những kẻ vi phạm pháp luật trong vụ Formosa Hà Tĩnh, (trong danh sách này, Võ Kim Cự đứng đầu bảng), hoặc những ai trong cái gọi là “Liên ngành Tư pháp” ra lệnh miễn truy cứu trách nhiệm hình sự ông Phí Thái Bình và 4 cộng sự ở Vinaconex, thì đấy không phải là hành vi bảo vệ uy tín và thể diện cho Đảng đâu, mà ngược lại đó chính là hành vi làm mất thanh danh và bôi nhọ Đảng! Những kẻ đó, hơn ai hết, đang làm mất thể diện của Đảng và Nhà nước, cần phải nghiêm trị trước pháp luật đê giữ nghiêm kỷ cương, phép nước! Tình trạng nội bộ Đảng đang trong quá trình suy thoái trầm trọng ( NQTƯ4-Khóa XII), một phần là do Đảng lâu nay đã để cho các nhóm lợi ích “bán nước, hại dân” tồn tại và ngồi trên luật pháp, thứ đến là Đảng không gương mẫu trong việc thượng tôn pháp luật, để cho số cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất thao túng ngành Tư pháp, bắt bộ máy này phục vụ cho lợi ích của chúng, chống lại lợi ích của đất nước và nhân dân! Nếu tình trạng này không được ngăn chặn kịp thời, thì sớm muộn chẳng những Đảng sẽ không còn, mà Đất nước sẽ suy vong! Mong một quyết sách thần kỳ lắm thay!

Hà Nội, chiều 10/2/2017.

N.Đ.Q.