Nguồn: Pol Pot dies, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1998, Pol Pot, “kiến trúc sư” đứng sau những cánh đồng chết của Campuchia, đã qua đời vì nguyên nhân tự nhiên trong khi đang thụ án tù chung thân do chính chế độ Khmer Đỏ của ông ta tuyên phạt.

Khmer Đỏ, tổ chức do Pol Pot xây dựng trong các khu rừng của Campuchia vào những năm 1960, đã ủng hộ một cuộc cách mạng cộng sản cực đoan, nhằm xóa sạch ảnh hưởng của phương Tây ở Campuchia và thành lập một xã hội thuần nông. Năm 1970, với sự trợ giúp từ quân đội Bắc Việt Nam và lực lượng Việt Cộng, du kích Khmer Đỏ đã bắt đầu một cuộc nổi dậy quy mô lớn chống lại lực lượng của chính phủ Campuchia, và sớm giành quyền kiểm soát gần 1/3 đất nước.

Tính đến năm 1973, những vụ đánh bom bí mật của Mỹ trên các vùng lãnh thổ Campuchia do lực lượng cộng sản Việt Nam kiểm soát đã buộc người Việt phải rời khỏi Campuchia, tạo ra một khoảng trống quyền lực mà sẽ sớm được lấp đầy bởi phong trào Khmer Đỏ đang phát triển nhanh chóng của Pol Pot. Tháng 04/1975, Khmer Đỏ chiếm được thủ đô Phnom Penh, lật đổ chế độ thân Mỹ và lập nên một chính phủ mới, Cộng hòa Nhân dân Campuchia.

Trở thành nhà cầm quyền mới, Pol Pot bắt đầu chuyển đổi đất nước theo viễn cảnh về xã hội thuần nông không tưởng của mình. Dân thành thị bị di tản, nhà máy và trường học bị đóng cửa, tiền tệ và tài sản cá nhân bị bãi bỏ. Bất cứ ai bị cho là trí thức, chẳng hạn như một người biết nói tiếng nước ngoài, đều bị giết ngay lập tức. Công nhân lành nghề cũng bị giết chết, cùng bất cứ ai sở hữu kính mắt, đồng hồ đeo tay, hay bất kỳ công nghệ hiện đại nào khác. Trong đợt càn quét tàn ác của Khmer Đỏ, hàng triệu người không thể thoát khỏi Campuchia đã bị đưa vào các trại tập thể ở nông thôn.

Trong giai đoạn 1975 – 1978, ước tính có khoảng hai triệu người Campuchia đã chết vì bị hành quyết, bị cưỡng bức lao động, hoặc vì nạn đói. Năm 1978, quân đội Việt Nam tiến vào Campuchia và chiếm Phnom Penh vào đầu năm 1979. Một chính quyền cộng sản được thành lập, còn Pol Pot và Khmer Đỏ thì rút vào rừng.

Năm 1985, Pol Pot chính thức nghỉ hưu nhưng vẫn là thủ lĩnh của Khmer Đỏ, lúc đó vẫn đang tiếp tục các hoạt động du kích chống lại chính phủ Phnom Penh. Tuy nhiên, sang năm 1997, ông ta bị tổ chức đưa ra xét xử sau một cuộc tranh giành quyền lực nội bộ nhằm lật đổ ông khỏi vị trí lãnh đạo. Bị một “tòa án nhân dân” tuyên án chung thân, Pol Pot đã tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn rằng: “Lương tâm tôi trong sạch.” Cộng đồng quốc tế đã hy vọng những người bắt giữ sẽ dẫn độ ông ta ra tòa án quốc tế để xét xử vì tội ác chống lại nhân loại, nhưng Pol Pot đã chết vì nguyên nhân tự nhiên trong khi bị quản thúc tại gia vào năm 1998.

( Nghiên Cứu Quốc Tế )