Kinh Khổ
Ngô Minh - Danh hiệu thi đua, trang sức dổm
Chuyện ông Trịnh Xuân Thanh làm Chủ tịch HĐQT công ty Xây lắp dầu khí 3 năm liền chạy được 2 tấm huân chương và một danh hiệu Anh hùng thời đổi mới, rồi thua lỗ 3.000 tỷ đã được báo chí phanh phui.
Gần đây, đọc bài viết “Có nên bỏ…thi đua” trên TuầnViệt Nam.nét, tôi rất đồng tình. Vì từ lâu rồi tôi ghét cay ghét đắng chuyện thi đua ở xứ mình, vì thi đua là “chạy, mua thành tích”, nó như một thứ trang sức dởm. Tác giả Đinh Việt Bình viết rất đúng rằng :”Tại nhiều quốc gia trên thế giới, không hề thấy phong trào thi đua, không hề thấy khẩu hiệu “Ra sức…”, “Quyết tâm phấn đấu…” nhưng cái gì của họ cũng tốt, trong đó có sản phẩm đại học. Riêng về giáo dục đại học thì ngay cả các nước trong khối ASEAN cũng đã bỏ xa Việt Nam. Từ lâu, người Việt mình đâu đâu cũng nghe: “Người người thi đua, ngành ngành thi đua”. Và luôn được quán triệt: ” Thi đua là yêu nước, yêu nước phải thi đua”… Nhưng mà….Chỉ trong ngành giáo dục, nơi tôi gắn cả cuộc đời, được chứng kiến nhiều phong trào thi đua, như phong trào thi đua Hai tốt – Dạy tốt, Học tốt… Rồi bỗng dưng một ngày đẹp trời cách đây không xa lại được quán triệt: ” Nói không với bệnh thành tích“. Bệnh! Đã là bệnh thì…nguy rồi. Nói không là điều rất nên. Nhưng mà đâu lại vào đấy”. Tác giả Đinh Việt Bình chỉ ra một số dẫn chứng trong ngành giáo dục để chứng minh rằng: Thành tích, danh hiệu thi đua là cái không thực chất !
Gần đây, đọc bài viết “Có nên bỏ…thi đua” trên TuầnViệt Nam.nét, tôi rất đồng tình. Vì từ lâu rồi tôi ghét cay ghét đắng chuyện thi đua ở xứ mình, vì thi đua là “chạy, mua thành tích”, nó như một thứ trang sức dởm. Tác giả Đinh Việt Bình viết rất đúng rằng :”Tại nhiều quốc gia trên thế giới, không hề thấy phong trào thi đua, không hề thấy khẩu hiệu “Ra sức…”, “Quyết tâm phấn đấu…” nhưng cái gì của họ cũng tốt, trong đó có sản phẩm đại học. Riêng về giáo dục đại học thì ngay cả các nước trong khối ASEAN cũng đã bỏ xa Việt Nam. Từ lâu, người Việt mình đâu đâu cũng nghe: “Người người thi đua, ngành ngành thi đua”. Và luôn được quán triệt: ” Thi đua là yêu nước, yêu nước phải thi đua”… Nhưng mà….Chỉ trong ngành giáo dục, nơi tôi gắn cả cuộc đời, được chứng kiến nhiều phong trào thi đua, như phong trào thi đua Hai tốt – Dạy tốt, Học tốt… Rồi bỗng dưng một ngày đẹp trời cách đây không xa lại được quán triệt: ” Nói không với bệnh thành tích“. Bệnh! Đã là bệnh thì…nguy rồi. Nói không là điều rất nên. Nhưng mà đâu lại vào đấy”. Tác giả Đinh Việt Bình chỉ ra một số dẫn chứng trong ngành giáo dục để chứng minh rằng: Thành tích, danh hiệu thi đua là cái không thực chất !
Vậy thi đua mang lại gì cho sự phát triển của nước Việt Nam mới ? Xin
thưa: Không mang lại cái gì cả, chỉ mang lại bệnh thành tích ngày càng
trầm trọng mà thôi. Và sự dối trá đã lên đến độ hơn cả chú cuội. Từ đó
ảnh hưởng rất lớn đến việc giáo dục con trẻ, vì chúng sẽ bị nhiễm thói
dối trá từ bé. Vì thế dân gian mới có rất nhiều câu ca dao về chuyện
thi đua rất sâu sắc :” Thi đua ta quyết tiến lên hàng đầu. Hàng đầu rồi
tiến đi đâu. Đi đâu không biết hàng đầu tiến lên”, hay :” Thôi, tôi
không dám anh hùng, anh hùng là những thằng khùng thằng điên”,v.v..
Từng làm tuyên huấn, báo chí trong quân đội nhiều năm ở chiến trường B2,
tôi hiểu rằng, muốn có “anh hùng”, “chiến sĩ thi đua”, “dũng sĩ diệt
Mỹ”.v.v..thì phải “xây dựng”. Thành tích một thì “xít” lên 10 để cho
“kêu”, để cho trên duyệt và để…tung lên dư luận, để kích động, động viên
chiến sĩ xông vào cái chết ! Đơn vị này có “anh hùng”,”dũng sĩ”, thì
đơn vị kia cũng phải có. “Con gà tức nhau tiếng gáy” mà. Thể là phải đi
tìm cho ra “cốt cán” để xây dựng “điển hình tiên tiến”. Bên Sông Sài Gòn
năm 1973, có anh bộ đội tên là Đặng Văn Minh, quê Hải Dương, mang súng
B40. Trong trận đánh cứ điểm , anh ta bắn cháy một chiếc xe tăng địch.
Chính trị viên tiểu đoàn quyết định báo cáo thành tích của Minh lên
Trung Đoàn để xin thưởng “Huân chương chiến công”, “Dũng sĩ diệt xe
tăng”. Tôi lúc đó là “nhà báo của sư đoàn”, được phân công về viết về
gương chiến sĩ chiến đấu dũng cảm cho “Bản tin Sư đoàn”. Tôi đạp xe một
mình vượt trăm cây số đường rừng về tận đại đội của Minh. Gặp Minh, tôi
hỏi theo sách vở : “khi gặp địch , anh đã xác định tư tưởng quyết chiến
như thế nào ?” . Minh cầm tay tôi khóc và van xin :” Anh ơi, anh tha cho
em. Anh đừng viết về em. Em lạy anh. Anh mà viết, in lên báo, mẹ em ở
ngoài Bắc mà đọc được thì khóc hết nước mắt. Mẹ em hay đọc báo Quân Đội
nhân dân lắm. Em chẳng quyết bắn gì đâu. Em định trốn vào bụi. Nhưng
chiếc xe tăng nó cứ càn về phía em. Em sợ nó nghiến nát mình. Em hoảng
hồn, đành nhắm mắt bóp cò. Thế là nó cháy. Anh đừng viết anh nhé. Em sợ
lắm, mẹ em mà đọc được…”
Nghe Minh vừa khóc vừa kể, tôi cũng khóc theo. Tất nhiên là tôi không
viết về gương chiến đấu đó. Nhưng Minh vẫn được phong tặng nhiều thứ
danh hiệu lắm…. Tôi nghe nhiều người kể, mẹ Suốt anh hùng chèo đò trên
sông Nhật Lệ xưa cũng thế thôi. Bộ đội và người dân qua đò. Chuyện
thường nhật. Bữa đó máy bay Mỹ lao tới bắn con đò. Không chèo cũng chết,
mà chèo cũng chết. Thôi thì liều. Mẹ cắn răng chèo đưa khách sang sông.
Mặt tái mét. Thế là Mẹ được tôn vinh anh hùng đã chèo đò trong bom đạn
đưa bộ đội sang sông…
Không chỉ thêm thành tích cho kêu mà còn bịa ra, dựng khống lên các anh
hùng , như chuyện bịa ra anh hùng đuốc sống Lê Văn Tám tẩm xăng đốt mình
cháy rực rồi lao vào kho xăng giặc Pháp, như nhà sử học Trần Huy Liệu
đã tự thú. Hay là anh hùng Nguyễn Văn Bé cũng không có thật trong thực
tế chiến trường.v.v..
Chuyện “thi đua” thời đổi mới bây giờ càng cười ra nước mắt. Tất cả các
doanh nghiệp nhà nước được tuyên dương anh hùng, giám đốc của nó dều
được anh hùng theo. Nhiều giám đốc “anh hùng” , mà nhờ tham nhũng nên
giàu sụ. Thế là được cả tiếng, được cả miếng. Không có người đi vượt
biên gửi về, ông giám đốc cũng chi hàng mấy chục tỷ để xây dựng một khu
lăng tẩm của ông bà tiên tổ, làm thiên hạ lác mắt. Tôi có anh bạn vong
niên làm giám đốc một khách sạn nhà nước. Những năm sắp hưu trí, tôi
thấy anh mời tôi đến dự đón huân chương liên tục. Năm trước Huân chương
lao động hạng Ba, năm sau lại đón hạng hai. Hai năm sau cơ quan anh lại
rầm rộ tổ chức cuộc đón Huân chương Lao động hạng Nhất. Cả cơ quan thi
đua tỉnh ăn uống no say, vỗ tay rôm rốp. Cờ xí rợp sân khách sạn. Tôi
rỉ rả hỏi anh :” Mần răng mà được Huân chương liên tục rứa ?”. Anh cười
:” Có chi mô. Chạy là được tất. Chạy gan trời cũng được, chứ Huân chương
là cái đinh gì !” Rồi anh kể chuyện chạy Huân chương , nghe vui lắm.
Đầu tiên là Công ty tự làm một bản thành tích. Xong, mời mấy anh chuyên
viên bên Ban thi đưa tỉnh về góp ý. Mấy anh góp ý nên thêm cái này, thêm
cái kia…cho nổi bật. Xong ,chiêu đãi, rồi mỗi người được cái phòng bì
mang về. Sau khi thành tích được Ban thi đưa tỉnh trình lãnh đạo tỉnh
ký, lại liên hoan , lại phong bì đậm. Sau đó bao lộ phí cho anh chuyên
viên thi đưa tỉnh đi cùng cán bộ khách sạn ra Hà Nội, đến nộp hồ sơ cho
Ban thi đua Trung ương. Chỉ cần mời bữa nhậu ở nhà hàng kín đáo, phòng
bì dày hơn tí, danh sách thi đua sẽ được trình lên chủ tịch nước duyệt.
Chủ tịch nước thì chỉ biết ký, làm sao mà qua mặt Ban thi đưa Trung ương
được ? Ba lần chạy là được Huân chương Lao động ba hạng ba, nhì, nhất
liền. Tất nhiên đơn vị được huân chương thì giám đốc cũng được huân
chương. Dễ ợt. Thi đua biến tướng đến mức, một nhà văn ở Huế tâm sự với
tôi :” Trong danh sách đề nghị lên chủ tịch nước tặng giải thưởng Nhà
nước về Văn học nghệ thuật , khoa học kỹ thuật năm 2012 rồi, không ít
người là lãnh đạo các vụ ở Bộ này, bộ khác, chẳng có mấy thành tích
chuyên môn “. Thì họ dại gì mà không “chạy”. Có cái “Giải thưởng Nhà
nước” cũng như bỏ tiền ra mua cái bằng tiến sĩ ấy mà, tắt cả đều là
trang sức cả thôi, mà là trang sức dởm mới buồn.
Có ông bí thư tỉnh ủy tỉnh nọ, được làm “vua một tỉnh “ hai khóa liền
sướng rồi, lại là Trung ương ủy viên, nghĩa là chức tước sang trọng ngất
trời rồi, lại giàu có, nhà cửa tòa ngang dãy dọc, mỗi ngày có một tiểu
đội người chuyên chăm sóc sửa sang vườn tược, cây cảnh, sửa chữa nhà
trên nhà dưới . Bí thư hàng đêm xách súng cùng đám tùy tùng lên xe Zép
đi lên núi săn, Có lần ông bí thư trong đêm bắn phải trâu của đồng bào
dân tộc, tỉnh phải lấy tiền ngân sách ( tức tiền thuế của dân) ra mua
trâu bồi thường cho dân bản, nếu không thị sẽ bị dân xử theo luật lệ của
bản làng, tức luật rừng “ thân đổi trâu”. Cũng có ông Bí thư tỉnh ủy
đang sống đế vương tỉnh lẻ, bí thư bỗng dưng thích có được cái danh hiệu anh hùng.
Đó là chuyện ông Hồ Xuân Mãn “anh hùng”. Đây là vụ điển hình nhất của
danh hiệu thi đua dởm. Ông Hồ Xuân Mãn, 2 nhiệm kỳ Ủy viên Trung ương
Đảng, 2 nhiệm kỳ Bí thư tỉnh ủy Thừa Thiên Huế (2000-2010). Trong Đại
hội thi đua yêu nước tỉnh Thừa Thiên – Huế lần thứ ba vào ngày
21.8.2010, ông Hồ Xuân Mãn được trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng
Vũ trang nhân dân.. Đây là vinh dự lớn không chỉ của ông Mãn mà đối với
toàn thể nhân dân Cố đô Huế. Nhưng các cựu chiến binh huyện Phong Điền
(quê ông Mãn) cùng chiến đấu với ông Mãn ngày xưa phát hiện ra ông Mãn
gian dối, khai láo, không chịu được đã làm đơn tố cào gửi lên Trung
ương: “Trong 17 thành tích mà ông Mãn khai để được anh hùng chỉ
đúng có 2. Nhưng 1 trong 2 thành tích ấy đúng lại gây hậu quả xấu. Và 15
thành tích còn lại đều là bịa đặt, gian dối”. Ngày 2.1.2014,
đoàn công tác Ủy ban Kiểm tra (UBKT) Trung ương (T.Ư) Đảng có buổi làm
việc thông báo kết luận với nội dung: Ban thi đua – khen thưởng T.Ư báo
cáo các cơ quan chức năng Nhà nước có thẩm quyền xem xét hủy bỏ quyết
định phong tặng danh hiệu Anh hùng và thu hồi hiện vật, tiền thưởng của
ông Mãn; đồng thời UBKT T.Ư chỉ đạo các cơ quan liên quan kiểm điểm làm
rõ trách nhiệm và xử lý theo quy định đối với các tổ chức, cá nhân có
liên quan đã để xảy ra các vi phạm, khuyết điểm trong việc xét đề nghị
phong tặng danh hiệu Anh hùng cho ông Mãn. Theo kết luận của UBKT T.Ư,
17 thành tích mà ông Mãn khai chỉ đúng có hai. Tuy nhiên, một trong hai
thành tích lại gây hậu quả xấu, đó là diệt giặc nhưng làm tổn hại đến
cách mạng, nhân dân địa phương. Như vậy, 15 thành tích còn lại ông Mãn
khai đều là bịa đặt, gian dối như: đã tự tổ chức đơn vị đánh gần 100
trận, diệt 150 tên Mỹ – Ngụy, phá hủy 1 máy bay, 37 xe quân sự
(1969-1975); dẫn đường cho Quân đoàn 2 giải phóng Huế và truy quét ngụy
quân, ngụy quyền… Thành tích “láo” đồng nghĩa với những tặng thưởng cũng
được nghi vấn là giả mạo: 33 lần được tặng Dũng sĩ diệt Mỹ; Chiến sĩ
thi đua; các Huân chương Chiến công, Giải phóng; Kháng chiến các hạng…
Kết quả trên gây chấn động dư luận, nhưng không làm mọi người bất
ngờ bởi chuyện danh hiệu Anh hùng của ông Mãn đã bị nghi ngờ và tố cáo
từ lâu. Gần 20 cựu chiến binh, cán bộ hưu trí là những “nhân chứng
sống”, những đồng đội, có người là chỉ huy của ông Mãn tố cáo ông cựu bí
thư khai man, bịa đặt, cướp công đồng đội để được phong tặng danh hiệu
Anh hùng. Một anh hùng dỏm bị tước danh hiệu, gây chấn động đất cố đô
và cả nước!.
Tôi đã từng nghiên cứu tài liệu, gặp gỡ những chiến sĩ tàu không số Q125
Hải Quân Việt Nam ba tháng liền để viết tập ký sự “Cổ tích tàu không
số”. Thành tích chiến đấu vượt đại dương hiểm nguy vô vàn của các chiến
sĩ tàu không số đều gấp trăm ngàn lần ông Bí thư tỉnh nọ hay ông hai lần
Ủy viên Trung ương Đảng Hồ Xuân Mãn. Nhưng đơn vị tàu không số cả ngàn
chiến sĩ , vượt đại dương tới 14 năm ròng chở vũ khí vào tận Cà Mau,
thế mà 50 năm qua, chỉ 14 thuyền trưởng và thủy thủ được tuyên dương anh
hùng. Vì sao vậy ? Vì họ đã hy sinh, không ai “chay danh hiệu cho”. Vì
sao vậy ? Vì họ bây giờ là người lao động nghèo khổ ở thôn quê , không
có tiền để “chạy danh hiệu” như ông bí thư tỉnh ủy. Ngẫm chuyện mà buồn
thúi ruột.
Cuộc đời viết văn, làm báo của tôi có hai kỷ niệm về danh hiệu thi đua
buồn nhức nhối. Một lần, năm 2000, tôi đã về tận xã Quảng Công, huyện
Quảng Điền bên kia phá Tam giang để lấy tư liệu viết bài “Ông tổ nghề
nuôi tôm trên Phá Tam Giang” Phan Thế Phương . Bài báo được in trên báo
An ninh thế giới. Sau đó, tôi nghe các anh bên Sở Thủy sản tỉnh Thừa
Thiên Huế ( nơi anh Phương làm việc trước đây) kể rằng, sau khi bài báo
được đăng, Chủ tịch nước đã đọc được bài báo, thấy anh Phương anh hùng
quá, nên điện sang hỏi Ban thi đưa Trung ương :” Anh Phan Thế Phương này
thành tích lớn thế , được phong anh hùng chưa ?”. Thế là Ban thi đua
Trung ương điện vào hỏi Ban Thi đưa tỉnh :” Sao ông Phan Thế Phương lăn
lộn cùng dân nuôi tôm giỏi thế mà không có bản thành tích đề nghị phong
tặng Anh hùng?…”. Ban Thi đua tỉnh mới trả lời:” Bản thành tích anh
Phương chúng tôi đã gửi cách đây mấy năm rồi…”, Thôi thì làm lại hồ sơ.
Nhờ thế , anh Phan Thế Phương mới được phong danh hiệu anh hùng năm
2002. Nếu không chắc anh không bao giờ được phong anh hùng, vì anh mất
rồi, vợ con lại nghèo, không có người “chạy giúp”.
Chuyện thứ hai là trường hợp anh Lại Đăng Thiện ở xã Nghĩa Bình, huyện
Tân Kỳ, Nghệ An. Anh Thiện đi bộ đội năm 1965, khi mới 18 tuổi. Anh ở
tiểu đoàn công binh Quân khu 4, đã 2 lần được truy điệu sống để lái ca
nô kích nổ bom từ trường, thông đường đưa bộ đội và súng đạn qua sông
suốt địa bàn Quân khu 4. Bản thân anh đã kích nổ hàng ngàn quả thủy lôi,
bị thương tật. Anh đã được làm hồ sơ để tuyên dương anh hùng, đã có
thông báo “sắp công bố”. Rồi bỗng dưng vì một lý do vớ vẩn , ai đó vu
lên rằng ở làng anh là con địa chủ, thế là người ta dừng lại . Chẳng cần
về làng kiểm tra. Mà gia đình anh thì nghèo rớt mùng tơi. Thế là khi
hết chiến tranh, anh Thiện được ra quân, Không có lương bổng gì, phụ cấp
thương binh cũng không . Anh xin đi học y tá. Học xong anh về xã đỡ đẻ
cho 400 cháu bé ra đời. Khi buồn nghĩ đến chuyện cũ anh lại lại thơ nhớ
đồng đội. Đến nay anh đã xuất bản được một tập thơ. Một tập nữa đang
xin giấy phép. Tôi viết bài báo về anh có tựa đề là “ Người anh hùng
chưa được tuyên dương” in báo Văn Nghệ. Tôi còng viết bài thơ Uống với
Lại Đăng Thiện :
rót thêm chén nữa hỡi chiều
đò Rô hổn hển như diều đứt dây
sông Con sấp ngửa vơi đầy
say nhau tìm tận góc này nhân gian
ừ, thêm chén nữa, cười khan
đã truy điệu sống chưa tàn cuộc chơi
đỡ trăm em bé ra đời
trắng tay trắng mắt trắng trời … còn thơ
rót thêm chén nữa, ơ hờ
non non nước nước bao giờ cho khuây
bao nhiêu đồng đội vùi thây
mình may còn sống trắng tay, vẫn là…
ừ thêm chén nữa, a ha
sang hèn chi cõi ta bà ẩm ương
mốt mai còn mấy đoạn trường
đắng cay là chén vô thường.
Thiện ơi…
Năm 2009, tôi cắt bài báo đó, cùng bức thư tâm huyết, gửi ra Ban thi đua Trung ương, kính đề nghị Ban “thử một lần cử người đi về cơ sở, trực tiếp thẩm tra, lập hồ sơ phong anh hùng cho anh Lại văn Thiện”.
Nhưng khoảng tháng sau, tôi nhận được thông báo của Ban thi đua Trung
ương “đã chuyển thư của anh về đơn vị cũ của anh Thiện ở Quân Khu Bốn”.
Thế là từ đó đến nay người anh hùng đích thực đó chẳng ai ngó ngàng gì.
Buồn thế đó, thi đua ơi là thi đua !
Cho nên, theo tôi đừng nên biến danh hiệu thi đưa thành thứ trang sức
dởm. Nên bỏ việc phát động thi đua. Bỏ hết bộ máy thi đua từ trung ương
đến địa phương. Vì đó đã trở thành chỗ “xin-cho” danh hiệu. Chỉ giữ lại
vài người làm chuyên viên ở Văn phòng Chủ tịch nước , để khi nào có
những công dân, sinh viên có thành tích đột xuất, nổi bật, được cả nước
biết đến thì viết bằng khen tặng trực tiếp, như khen cho giáo sư toán
Ngô Bảo Châu, như nghệ sĩ dương cầm Đăng Thái Sơn vậy.
Ngô Minh
(Blog Quà Tặng Xứ Mưa)
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
- "Vài Chuyện Buồn 30 Tháng 4" - by Trần Văn Giang (ghi lại).
- "Sinh Nhật Buồn" - by Khuất Đẩu / Trần Văn Giang (ghi lại).
- Sự thật về “Nước mắm Việt Hương” của Tàu (?) - by Kỳ Đỗ / Trần Văn Giang (ghi lại).
- "Người Mỹ và người Việt khác nhau ở chỗ này !" - by Nguyễn Đắc Phúc / Trần Văn Giang (ghi lại)
- Lịch sử và hoài nghi _ Trần Thế Kỷ
Ngô Minh - Danh hiệu thi đua, trang sức dổm
Chuyện ông Trịnh Xuân Thanh làm Chủ tịch HĐQT công ty Xây lắp dầu khí 3 năm liền chạy được 2 tấm huân chương và một danh hiệu Anh hùng thời đổi mới, rồi thua lỗ 3.000 tỷ đã được báo chí phanh phui.
Gần đây, đọc bài viết “Có nên bỏ…thi
đua” trên TuầnViệt Nam.nét, tôi rất đồng tình. Vì từ lâu rồi tôi ghét
cay ghét đắng chuyện thi đua ở xứ mình, vì thi đua là “chạy, mua thành
tích”, nó như một thứ trang sức dởm. Tác giả Đinh Việt Bình viết rất
đúng rằng :”Tại nhiều quốc gia trên thế giới, không hề thấy phong trào
thi đua, không hề thấy khẩu hiệu “Ra sức…”, “Quyết tâm phấn đấu…” nhưng
cái gì của họ cũng tốt, trong đó có sản phẩm đại học. Riêng về giáo dục
đại học thì ngay cả các nước trong khối ASEAN cũng đã bỏ xa Việt Nam. Từ
lâu, người Việt mình đâu đâu cũng nghe: “Người người thi đua, ngành
ngành thi đua”. Và luôn được quán triệt: ” Thi đua là yêu nước, yêu nước
phải thi đua”… Nhưng mà….Chỉ trong ngành giáo dục, nơi tôi gắn cả cuộc
đời, được chứng kiến nhiều phong trào thi đua, như phong trào thi đua
Hai tốt – Dạy tốt, Học tốt… Rồi bỗng dưng một ngày đẹp trời cách đây
không xa lại được quán triệt: ” Nói không với bệnh thành tích“. Bệnh! Đã
là bệnh thì…nguy rồi. Nói không là điều rất nên. Nhưng mà đâu lại vào
đấy”. Tác giả Đinh Việt Bình chỉ ra một số dẫn chứng trong ngành giáo
dục để chứng minh rằng: Thành tích, danh hiệu thi đua là cái không thực
chất !
Vậy thi đua mang lại gì cho sự phát triển của nước Việt Nam mới ? Xin
thưa: Không mang lại cái gì cả, chỉ mang lại bệnh thành tích ngày càng
trầm trọng mà thôi. Và sự dối trá đã lên đến độ hơn cả chú cuội. Từ đó
ảnh hưởng rất lớn đến việc giáo dục con trẻ, vì chúng sẽ bị nhiễm thói
dối trá từ bé. Vì thế dân gian mới có rất nhiều câu ca dao về chuyện
thi đua rất sâu sắc :” Thi đua ta quyết tiến lên hàng đầu. Hàng đầu rồi
tiến đi đâu. Đi đâu không biết hàng đầu tiến lên”, hay :” Thôi, tôi
không dám anh hùng, anh hùng là những thằng khùng thằng điên”,v.v..
Từng làm tuyên huấn, báo chí trong quân đội nhiều năm ở chiến trường B2,
tôi hiểu rằng, muốn có “anh hùng”, “chiến sĩ thi đua”, “dũng sĩ diệt
Mỹ”.v.v..thì phải “xây dựng”. Thành tích một thì “xít” lên 10 để cho
“kêu”, để cho trên duyệt và để…tung lên dư luận, để kích động, động viên
chiến sĩ xông vào cái chết ! Đơn vị này có “anh hùng”,”dũng sĩ”, thì
đơn vị kia cũng phải có. “Con gà tức nhau tiếng gáy” mà. Thể là phải đi
tìm cho ra “cốt cán” để xây dựng “điển hình tiên tiến”. Bên Sông Sài Gòn
năm 1973, có anh bộ đội tên là Đặng Văn Minh, quê Hải Dương, mang súng
B40. Trong trận đánh cứ điểm , anh ta bắn cháy một chiếc xe tăng địch.
Chính trị viên tiểu đoàn quyết định báo cáo thành tích của Minh lên
Trung Đoàn để xin thưởng “Huân chương chiến công”, “Dũng sĩ diệt xe
tăng”. Tôi lúc đó là “nhà báo của sư đoàn”, được phân công về viết về
gương chiến sĩ chiến đấu dũng cảm cho “Bản tin Sư đoàn”. Tôi đạp xe một
mình vượt trăm cây số đường rừng về tận đại đội của Minh. Gặp Minh, tôi
hỏi theo sách vở : “khi gặp địch , anh đã xác định tư tưởng quyết chiến
như thế nào ?” . Minh cầm tay tôi khóc và van xin :” Anh ơi, anh tha cho
em. Anh đừng viết về em. Em lạy anh. Anh mà viết, in lên báo, mẹ em ở
ngoài Bắc mà đọc được thì khóc hết nước mắt. Mẹ em hay đọc báo Quân Đội
nhân dân lắm. Em chẳng quyết bắn gì đâu. Em định trốn vào bụi. Nhưng
chiếc xe tăng nó cứ càn về phía em. Em sợ nó nghiến nát mình. Em hoảng
hồn, đành nhắm mắt bóp cò. Thế là nó cháy. Anh đừng viết anh nhé. Em sợ
lắm, mẹ em mà đọc được…”
Nghe Minh vừa khóc vừa kể, tôi cũng khóc theo. Tất nhiên là tôi không
viết về gương chiến đấu đó. Nhưng Minh vẫn được phong tặng nhiều thứ
danh hiệu lắm…. Tôi nghe nhiều người kể, mẹ Suốt anh hùng chèo đò trên
sông Nhật Lệ xưa cũng thế thôi. Bộ đội và người dân qua đò. Chuyện
thường nhật. Bữa đó máy bay Mỹ lao tới bắn con đò. Không chèo cũng chết,
mà chèo cũng chết. Thôi thì liều. Mẹ cắn răng chèo đưa khách sang sông.
Mặt tái mét. Thế là Mẹ được tôn vinh anh hùng đã chèo đò trong bom đạn
đưa bộ đội sang sông…
Không chỉ thêm thành tích cho kêu mà còn bịa ra, dựng khống lên các anh
hùng , như chuyện bịa ra anh hùng đuốc sống Lê Văn Tám tẩm xăng đốt mình
cháy rực rồi lao vào kho xăng giặc Pháp, như nhà sử học Trần Huy Liệu
đã tự thú. Hay là anh hùng Nguyễn Văn Bé cũng không có thật trong thực
tế chiến trường.v.v..
Chuyện “thi đua” thời đổi mới bây giờ càng cười ra nước mắt. Tất cả các
doanh nghiệp nhà nước được tuyên dương anh hùng, giám đốc của nó dều
được anh hùng theo. Nhiều giám đốc “anh hùng” , mà nhờ tham nhũng nên
giàu sụ. Thế là được cả tiếng, được cả miếng. Không có người đi vượt
biên gửi về, ông giám đốc cũng chi hàng mấy chục tỷ để xây dựng một khu
lăng tẩm của ông bà tiên tổ, làm thiên hạ lác mắt. Tôi có anh bạn vong
niên làm giám đốc một khách sạn nhà nước. Những năm sắp hưu trí, tôi
thấy anh mời tôi đến dự đón huân chương liên tục. Năm trước Huân chương
lao động hạng Ba, năm sau lại đón hạng hai. Hai năm sau cơ quan anh lại
rầm rộ tổ chức cuộc đón Huân chương Lao động hạng Nhất. Cả cơ quan thi
đua tỉnh ăn uống no say, vỗ tay rôm rốp. Cờ xí rợp sân khách sạn. Tôi
rỉ rả hỏi anh :” Mần răng mà được Huân chương liên tục rứa ?”. Anh cười
:” Có chi mô. Chạy là được tất. Chạy gan trời cũng được, chứ Huân chương
là cái đinh gì !” Rồi anh kể chuyện chạy Huân chương , nghe vui lắm.
Đầu tiên là Công ty tự làm một bản thành tích. Xong, mời mấy anh chuyên
viên bên Ban thi đưa tỉnh về góp ý. Mấy anh góp ý nên thêm cái này, thêm
cái kia…cho nổi bật. Xong ,chiêu đãi, rồi mỗi người được cái phòng bì
mang về. Sau khi thành tích được Ban thi đưa tỉnh trình lãnh đạo tỉnh
ký, lại liên hoan , lại phong bì đậm. Sau đó bao lộ phí cho anh chuyên
viên thi đưa tỉnh đi cùng cán bộ khách sạn ra Hà Nội, đến nộp hồ sơ cho
Ban thi đua Trung ương. Chỉ cần mời bữa nhậu ở nhà hàng kín đáo, phòng
bì dày hơn tí, danh sách thi đua sẽ được trình lên chủ tịch nước duyệt.
Chủ tịch nước thì chỉ biết ký, làm sao mà qua mặt Ban thi đưa Trung ương
được ? Ba lần chạy là được Huân chương Lao động ba hạng ba, nhì, nhất
liền. Tất nhiên đơn vị được huân chương thì giám đốc cũng được huân
chương. Dễ ợt. Thi đua biến tướng đến mức, một nhà văn ở Huế tâm sự với
tôi :” Trong danh sách đề nghị lên chủ tịch nước tặng giải thưởng Nhà
nước về Văn học nghệ thuật , khoa học kỹ thuật năm 2012 rồi, không ít
người là lãnh đạo các vụ ở Bộ này, bộ khác, chẳng có mấy thành tích
chuyên môn “. Thì họ dại gì mà không “chạy”. Có cái “Giải thưởng Nhà
nước” cũng như bỏ tiền ra mua cái bằng tiến sĩ ấy mà, tắt cả đều là
trang sức cả thôi, mà là trang sức dởm mới buồn.
Có ông bí thư tỉnh ủy tỉnh nọ, được làm “vua một tỉnh “ hai khóa liền
sướng rồi, lại là Trung ương ủy viên, nghĩa là chức tước sang trọng ngất
trời rồi, lại giàu có, nhà cửa tòa ngang dãy dọc, mỗi ngày có một tiểu
đội người chuyên chăm sóc sửa sang vườn tược, cây cảnh, sửa chữa nhà
trên nhà dưới . Bí thư hàng đêm xách súng cùng đám tùy tùng lên xe Zép
đi lên núi săn, Có lần ông bí thư trong đêm bắn phải trâu của đồng bào
dân tộc, tỉnh phải lấy tiền ngân sách ( tức tiền thuế của dân) ra mua
trâu bồi thường cho dân bản, nếu không thị sẽ bị dân xử theo luật lệ của
bản làng, tức luật rừng “ thân đổi trâu”. Cũng có ông Bí thư tỉnh ủy
đang sống đế vương tỉnh lẻ, bí thư bỗng dưng thích có được cái danh hiệu anh hùng.
Đó là chuyện ông Hồ Xuân Mãn “anh hùng”. Đây là vụ điển hình nhất của
danh hiệu thi đua dởm. Ông Hồ Xuân Mãn, 2 nhiệm kỳ Ủy viên Trung ương
Đảng, 2 nhiệm kỳ Bí thư tỉnh ủy Thừa Thiên Huế (2000-2010). Trong Đại
hội thi đua yêu nước tỉnh Thừa Thiên – Huế lần thứ ba vào ngày
21.8.2010, ông Hồ Xuân Mãn được trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng
Vũ trang nhân dân.. Đây là vinh dự lớn không chỉ của ông Mãn mà đối với
toàn thể nhân dân Cố đô Huế. Nhưng các cựu chiến binh huyện Phong Điền
(quê ông Mãn) cùng chiến đấu với ông Mãn ngày xưa phát hiện ra ông Mãn
gian dối, khai láo, không chịu được đã làm đơn tố cào gửi lên Trung
ương: “Trong 17 thành tích mà ông Mãn khai để được anh hùng chỉ
đúng có 2. Nhưng 1 trong 2 thành tích ấy đúng lại gây hậu quả xấu. Và 15
thành tích còn lại đều là bịa đặt, gian dối”. Ngày 2.1.2014,
đoàn công tác Ủy ban Kiểm tra (UBKT) Trung ương (T.Ư) Đảng có buổi làm
việc thông báo kết luận với nội dung: Ban thi đua – khen thưởng T.Ư báo
cáo các cơ quan chức năng Nhà nước có thẩm quyền xem xét hủy bỏ quyết
định phong tặng danh hiệu Anh hùng và thu hồi hiện vật, tiền thưởng của
ông Mãn; đồng thời UBKT T.Ư chỉ đạo các cơ quan liên quan kiểm điểm làm
rõ trách nhiệm và xử lý theo quy định đối với các tổ chức, cá nhân có
liên quan đã để xảy ra các vi phạm, khuyết điểm trong việc xét đề nghị
phong tặng danh hiệu Anh hùng cho ông Mãn. Theo kết luận của UBKT T.Ư,
17 thành tích mà ông Mãn khai chỉ đúng có hai. Tuy nhiên, một trong hai
thành tích lại gây hậu quả xấu, đó là diệt giặc nhưng làm tổn hại đến
cách mạng, nhân dân địa phương. Như vậy, 15 thành tích còn lại ông Mãn
khai đều là bịa đặt, gian dối như: đã tự tổ chức đơn vị đánh gần 100
trận, diệt 150 tên Mỹ – Ngụy, phá hủy 1 máy bay, 37 xe quân sự
(1969-1975); dẫn đường cho Quân đoàn 2 giải phóng Huế và truy quét ngụy
quân, ngụy quyền… Thành tích “láo” đồng nghĩa với những tặng thưởng cũng
được nghi vấn là giả mạo: 33 lần được tặng Dũng sĩ diệt Mỹ; Chiến sĩ
thi đua; các Huân chương Chiến công, Giải phóng; Kháng chiến các hạng…
Kết quả trên gây chấn động dư luận, nhưng không làm mọi người bất
ngờ bởi chuyện danh hiệu Anh hùng của ông Mãn đã bị nghi ngờ và tố cáo
từ lâu. Gần 20 cựu chiến binh, cán bộ hưu trí là những “nhân chứng
sống”, những đồng đội, có người là chỉ huy của ông Mãn tố cáo ông cựu bí
thư khai man, bịa đặt, cướp công đồng đội để được phong tặng danh hiệu
Anh hùng. Một anh hùng dỏm bị tước danh hiệu, gây chấn động đất cố đô
và cả nước!.
Tôi đã từng nghiên cứu tài liệu, gặp gỡ những chiến sĩ tàu không số Q125
Hải Quân Việt Nam ba tháng liền để viết tập ký sự “Cổ tích tàu không
số”. Thành tích chiến đấu vượt đại dương hiểm nguy vô vàn của các chiến
sĩ tàu không số đều gấp trăm ngàn lần ông Bí thư tỉnh nọ hay ông hai lần
Ủy viên Trung ương Đảng Hồ Xuân Mãn. Nhưng đơn vị tàu không số cả ngàn
chiến sĩ , vượt đại dương tới 14 năm ròng chở vũ khí vào tận Cà Mau,
thế mà 50 năm qua, chỉ 14 thuyền trưởng và thủy thủ được tuyên dương anh
hùng. Vì sao vậy ? Vì họ đã hy sinh, không ai “chay danh hiệu cho”. Vì
sao vậy ? Vì họ bây giờ là người lao động nghèo khổ ở thôn quê , không
có tiền để “chạy danh hiệu” như ông bí thư tỉnh ủy. Ngẫm chuyện mà buồn
thúi ruột.
Cuộc đời viết văn, làm báo của tôi có hai kỷ niệm về danh hiệu thi đua
buồn nhức nhối. Một lần, năm 2000, tôi đã về tận xã Quảng Công, huyện
Quảng Điền bên kia phá Tam giang để lấy tư liệu viết bài “Ông tổ nghề
nuôi tôm trên Phá Tam Giang” Phan Thế Phương . Bài báo được in trên báo
An ninh thế giới. Sau đó, tôi nghe các anh bên Sở Thủy sản tỉnh Thừa
Thiên Huế ( nơi anh Phương làm việc trước đây) kể rằng, sau khi bài báo
được đăng, Chủ tịch nước đã đọc được bài báo, thấy anh Phương anh hùng
quá, nên điện sang hỏi Ban thi đưa Trung ương :” Anh Phan Thế Phương này
thành tích lớn thế , được phong anh hùng chưa ?”. Thế là Ban thi đua
Trung ương điện vào hỏi Ban Thi đưa tỉnh :” Sao ông Phan Thế Phương lăn
lộn cùng dân nuôi tôm giỏi thế mà không có bản thành tích đề nghị phong
tặng Anh hùng?…”. Ban Thi đua tỉnh mới trả lời:” Bản thành tích anh
Phương chúng tôi đã gửi cách đây mấy năm rồi…”, Thôi thì làm lại hồ sơ.
Nhờ thế , anh Phan Thế Phương mới được phong danh hiệu anh hùng năm
2002. Nếu không chắc anh không bao giờ được phong anh hùng, vì anh mất
rồi, vợ con lại nghèo, không có người “chạy giúp”.
Chuyện thứ hai là trường hợp anh Lại Đăng Thiện ở xã Nghĩa Bình, huyện
Tân Kỳ, Nghệ An. Anh Thiện đi bộ đội năm 1965, khi mới 18 tuổi. Anh ở
tiểu đoàn công binh Quân khu 4, đã 2 lần được truy điệu sống để lái ca
nô kích nổ bom từ trường, thông đường đưa bộ đội và súng đạn qua sông
suốt địa bàn Quân khu 4. Bản thân anh đã kích nổ hàng ngàn quả thủy lôi,
bị thương tật. Anh đã được làm hồ sơ để tuyên dương anh hùng, đã có
thông báo “sắp công bố”. Rồi bỗng dưng vì một lý do vớ vẩn , ai đó vu
lên rằng ở làng anh là con địa chủ, thế là người ta dừng lại . Chẳng cần
về làng kiểm tra. Mà gia đình anh thì nghèo rớt mùng tơi. Thế là khi
hết chiến tranh, anh Thiện được ra quân, Không có lương bổng gì, phụ cấp
thương binh cũng không . Anh xin đi học y tá. Học xong anh về xã đỡ đẻ
cho 400 cháu bé ra đời. Khi buồn nghĩ đến chuyện cũ anh lại lại thơ nhớ
đồng đội. Đến nay anh đã xuất bản được một tập thơ. Một tập nữa đang
xin giấy phép. Tôi viết bài báo về anh có tựa đề là “ Người anh hùng
chưa được tuyên dương” in báo Văn Nghệ. Tôi còng viết bài thơ Uống với
Lại Đăng Thiện :
rót thêm chén nữa hỡi chiều
đò Rô hổn hển như diều đứt dây
sông Con sấp ngửa vơi đầy
say nhau tìm tận góc này nhân gian
ừ, thêm chén nữa, cười khan
đã truy điệu sống chưa tàn cuộc chơi
đỡ trăm em bé ra đời
trắng tay trắng mắt trắng trời … còn thơ
rót thêm chén nữa, ơ hờ
non non nước nước bao giờ cho khuây
bao nhiêu đồng đội vùi thây
mình may còn sống trắng tay, vẫn là…
ừ thêm chén nữa, a ha
sang hèn chi cõi ta bà ẩm ương
mốt mai còn mấy đoạn trường
đắng cay là chén vô thường.
Thiện ơi…
Năm 2009, tôi cắt bài báo đó, cùng bức thư tâm huyết, gửi ra Ban thi đua Trung ương, kính đề nghị Ban “thử một lần cử người đi về cơ sở, trực tiếp thẩm tra, lập hồ sơ phong anh hùng cho anh Lại văn Thiện”.
Nhưng khoảng tháng sau, tôi nhận được thông báo của Ban thi đua Trung
ương “đã chuyển thư của anh về đơn vị cũ của anh Thiện ở Quân Khu Bốn”.
Thế là từ đó đến nay người anh hùng đích thực đó chẳng ai ngó ngàng gì.
Buồn thế đó, thi đua ơi là thi đua !
Cho nên, theo tôi đừng nên biến danh hiệu thi đưa thành thứ trang sức
dởm. Nên bỏ việc phát động thi đua. Bỏ hết bộ máy thi đua từ trung ương
đến địa phương. Vì đó đã trở thành chỗ “xin-cho” danh hiệu. Chỉ giữ lại
vài người làm chuyên viên ở Văn phòng Chủ tịch nước , để khi nào có
những công dân, sinh viên có thành tích đột xuất, nổi bật, được cả nước
biết đến thì viết bằng khen tặng trực tiếp, như khen cho giáo sư toán
Ngô Bảo Châu, như nghệ sĩ dương cầm Đăng Thái Sơn vậy.
Ngô Minh
(Blog Quà Tặng Xứ Mưa)