Index

Văn Học & Nghệ Thuật

Cỡ chữ

TS PHẠM TRỌNG CHÁNH: NGUYỄN DU VIẾT VỀ NHẠC PHI (1103-1142)

Năm 1813 trên đường đi sứ từ 9-8 đến22-8 năm Quý Dậu Nguyễn Du đi qua Yển Thành thuộc tỉnh Hà Nam, ở phía Nam thành Hứa Xương nơi Nhạc Phi đóng quân. Nguyễn Du viết bài Yển Thành Nhạc Vũ M

Năm 1813 trên đường đi sứ từ 9-8 đến22-8 năm Quý Dậu Nguyễn Du đi qua Yển Thành thuộc tỉnh Hà Nam, ở phía Nam thành Hứa Xương nơi Nhạc Phi đóng quân. Nguyễn Du viết bài Yển Thành Nhạc Vũ Mục ban sư xứ. Năm 1790 trên bước đường đi giang hồ ba năm ở Trung Quốc (1787-1790) Nguyễn Du từng dừng chân ở Tây Hồ, Hàng Châu nơi Miếu Nhạc Phi dưới chân núi Thê Hà, Nguyễn Du đã làm 5 bài thơ trong lúc chờ đợi gặp lại Nguyễn Đại Lang, một bài viết về Nhạc Phi, hai bài Tần Cối và hai bài Vương Thị.

Nhạc Phi là một anh hùng dân tộc được kính trọng tại Trung Quốc, học sinh từ Tiểu Học học riêng một chương về anh hùng Nhạc Phi.

Nhạc Phi người thời Nam Tống, quê huyện Thang Âm, Tương Châu. Nhà nghèo ham học giỏi cả văn lẫn võ, yêu thích sách binh pháp Tôn Tử và Ngô Khởi. Ông sinh ra vào thời nước Liêu và Đại Kim xâm lăng nhà Tống.

Liêu (907/916-1125) còn gọi là Kiết Đan Quốc do thủ lĩnh Kiết Đan là Da Luật A Bảo Cơ thành lập kinh đô tại Lâm Hoàng Phủ, nay là Nam Ba La Thành, Nội Mông. Cai trị trong 331 năm. Thời toàn thịnh lãnh thổ Liêu từ Nội Mông đến biển Nhật Bản. Năm 1218 Liêu bị Đại Kim xâm lăng.

Đại Kim (1115-1234) là một triều đại do bộ tộc Nữ Chân gây dựng. Thủ lĩnh Hoàn Nhan A Cốt Đà sau khi thống nhất các bộ tộc Nữ Chân, dựng nước đặt đô tại Hội Ninh Phủ, nay thuộc A Thành, Hắc Long Giang, quốc hiệu là Đại Kim. Nước Kim tiêu diệt nhà Liêu và đánh Bắc Tống, lãnh thổ bao trùm Hoa Bắc cùng khu vực Hoa Trung, toàn vùng phía Bắc núi Tần Lĩnh và sông Hoài. Tây Hạ, Nam Tống và các bộ tộc khác đều thần phục. Năm 1234 Đại Kim bị Mông Cổ và Nam Tống hợp đánh hai mặt Bắc, Nam. Kim bị diệt vong.

Năm 1124, Nhạc Phi 19 tuổi đầu quân được bổ nhiệm Tiểu đội trưởng, tham gia liên quân Tống - Kim diệt Liêu.

Năm 1125, sau khi Liêu bị diệt, quân Kim lại tràn qua biên ải xâm lăng Tống.

Năm 1126 Nhạc Phi lại tòng quân diệt Kim, bà mẹ xâm trên mình 4 chữ Tận Trung Báo Quốc.

Bắc Tống bị diệt, kinh đô Khai Phong bị phá, hai vua Đại Tống là Huy Tông và Khâm Tông bị triều Kim bắt đem về Hoàng Long.

Vua Cao Tông lên ngôi, chạy về phía Nam đóng đô tại Lâm An (Hàng Châu). Nhạc Phi dâng sớ trách mắng chủ trương phái chủ hoà. Vua không nghe, các quan khép tội, quan nhỏ và vượt chức dâng sớ đòi bãi chức.

Là một viên tướng can đảm, hiểu biết chiến thuật. Nhạc Phi dành nhiều thắng lợi trong các trận chiến chống lại quân Kim. Chiếm ưu thế mà quân đối phương gặp phải trong địa hình đồi núi phương Nam Trung Quốc. Ông đánh thắng quân Kim 126 trận lớn nhỏ, mặc dù quân ít hơn. Ông dành lại lãnh thổ phía Nam sông Dương Tử và sông Hoài. Được phong làm Đại Nguyên Soái. Ông nhắm đến thu hồi các vùng đất phía Bắc của Nam Tống bị mất. Các quan phái chủ hòa chống lại cho rằng chiến tranh lâu dài làm hao tổn, tốn kém.

Bản thân vua Cao Tông cũng sợ đánh Hoàng Long kinh đô Đại Kim, cha là vua Huy Tông, và anh là vua Khâm Tông bị người Kim bắt trở về vua Cao Tông sẽ bị mất ngôi. Nhà vua chỉ thích được thụ hưởng, xây cất cung điện, an phận thần phục Đại Kim, hơn là dành chi phí cho chiến tranh. Chiến công Nhạc Phi và uy danh lấn áp cả nhà vua và Tể tướng Tần Cối, nên họ quyết định ra tay trừ khử. Tể tướng Tần Cối mạo lệnh trong một ngày hạ mười hai tấm thẻ bài gọi Nhạc Phi về và hạ ngục giết đi để làm vui lòng người Kim. Nhạc Phi hưởng dương 39 tuổi. Về sau vua Hiếu Tông (1163-1189) giải nổi oan khuất, cải táng tại đất Ngạc, ban hiệu là Trung Liệt, ban thụy là Vũ Mục sau đó được phong làm Ngạc Vương. Ông được tuyên dương là bậc sĩ phu, dũng liệt trung thần, anh hùng dân tộc. Chuyện Nhạc Phi được viết thành tiểu thuyết lịch sử Nhạc Phi diễn nghĩa, và là đề tài của nhiều vở tuồng. Đền thờ và mộ của ông ở chân núi Thê Hà bên Hồ Tây là một thắng cảnh được nhiều người thăm viếng. Đền được xây dựng từ thế kỷ 12. Miếu Nhạc Phi ngày nay là một thắng cảnh danh tiếng Hàng Châu, các Tour du lịch đều cho đi thăm. Mộ ông và mộ con trai Nhạc Vân cùng bị giết đơn sơ dưới cội tùng. Trước mộ có bức tượng vẽ hình ông ngồi cầm gươm với câu : Hoàn Ngã Giang Sơn, Trả lại giang sơn cho ta. Trước mộ có 4 câu đối : Thanh Sơn hữu hạnh mai trung cốt. Bạch thiết vô cơ chú nịnh thần. Núi xanh may mắn làm nơi chôn cất người trung lương. Sắt trắng uổng thay đúc tượng nịnh thần.

Trong miếu còn có tượng Tần Cối và vợ là Vương Thị, tên Giám ngục Vạn Sĩ Tiết, tướng Trương Tuấn, được đúc bằng sắt cho người qua lại đánh đập sỉ vả, khạc nhổ.

Nguyễn Du viết : Thời bấy giờ quân của Nhạc tướng công đóng ở đây. Vùng đất này từ cổ đến nay đã từng trải qua bao cát bụi chiến trận. Đại tướng luống mang nỗi sỉ nhục của đất nước. Nhưng nhà vua đã dứt bỏ tình thân của cha anh (vì sợ mất ngôi). Mười hai tấm thẻ bài để lại nỗi hận. Ba ngàn quân thiết kỵ chỉ còn lại đám mây chiều. Mười năm huyết chiến để làm nên cái việc bị giết ở Phong Ba Đình để triều đình tạ tội với người Kim. Phong Ba Đình là một đình trong ngục Đại Lý Tự nơi Nhạc Phi và con trai bị giết ngày 25 tháng 12 ÂL năm Thiệu Hưng thứ 11 (1141) nay còn di tích ở Hàng Châu.

YỂN THẢNH

NƠI NHẠC VŨ MỤC RÚT QUÂN

Nơi xưa Nhạc Vũ đóng quân doanh,

Cát bụi xưa nay đất chiến tranh.

Đại tướng luống mang hờn quốc nhục,

Quân vương dứt nghĩa hận cha anh.

Kim bài chục tấm còn lưu hận,

Thiết kỵ ba ngàn mây tối buông.

Huyết chiến mười năm đành bỏ cuộc,

Phong Ba Đình chết tạ Kim nhân.

Nhất Uyên dịch

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

YỂN THÀNH NHẠC VŨ MỤC BAN SƯ XỨ

Đương thời tằng trú Nhạc gia quân,

Thử địa kinh kim hữu chiến trần.

Đại tướng không hoài bang quốc sỉ,

Quân vương dĩ tuyệt phụ huynh thân.

Kim bài thập nhị hữu di hận,

Thiết kỵ tam thiên không mộ vân,

Huyết chiến thập niên thành để sự,

Phong Ba Đình hạ tạ Kim Nhân.

Nhạc Phi có bài thơ Mãn Giang Hồng, danh tiếng nói lên khí khái, mối hận của mình, trước sỉ nhục, Bắc Tống bị diệt, vua bị bắt.

MÃN GIANG HỒNG

Tóc giận mũ tung,

Tựa hiên đứng,

Hắt hiu mưa ngừng,

Mắt trừng trừng,

Hét vọng trời xanh,

Lòng trai kích động.

Ba mươi tuổi công danh liền chiến trận.

Tám ngàn dậm đường mây với trăng.

Chẳng muốn nghỉ nhàn,

Bạc mái tóc thanh xuân,

Buồn bi thiết.

Mối nhục Tĩnh Khang,

Còn chưa rửa,

Thần dân hận,

Khi nào tan.

Cỡi binh xa quyết san bằng núi,

Đói : Chí lớn ăn thịt Hồ tặc,

Khát : nói cười uống máu giặc Hung Nô.

Rồi đây khôi phục lại giang sơn.

Dâng lên cung khuyết.

Nhất Uyên dịch thơ

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

MÃN GIANG HỒNG

Nộ phát xung quan,

Bằng lan xứ,

Tiêu tiêu vũ yết,

Đài vọng nhãn,

Ngưỡng thiên trường khiếu,

Tráng hoài kích liệt.

Tam thập công danh dữ trần thố,

Bát thiên ký lộ vân hoà nguyệt.

Mạc đẵng nhàn, bạc liễu thiếu niên đầu.

Không bi thiết.

Tỉnh Khan sỉ,

Do vị truyết,

Thần tử hận,

Hà thời diệt.

Giá trường xa đạp phá hạ sơn khuyết,

Tráng chí cơ san Hồ lỗ nhục.

Tiếu đàn khác ẩm Hung Nô huyết,

Đãi tòng đầu, thu thập cựu sơn hà,

Triều thiên khuyết.

Năm 1790, Nguyễn Du đã viết 5 bài thơ tại Nhạc Vũ Mục mộ tại Hàng Châu. Nơi này Nguyễn Du làm thơ nhiều nhất so với các danh thắng đã đi qua.

Bài Nhạc Vũ Mục Mộ, Nguyễn Du viết: Ông là vị anh hùng xuất hiện trong trăm trận đánh ở Trung Nguyên, với chiếc thương dài trượng tám, và chiếc cung giương nặng sáu thạch. Ở tướng phủ người ta ghép tội ông bằng cái án ba chữ: “tam tự ngục”. Khi Tần Cối khép Nhạc Phi vào tội tử hình; Đại tướng Hàn Thế Trung hỏi: Có tội gì ? Cối trả lời: Mạc tư hữu (Chẳng cần có). Về sau người ta gọi đó là : tam tự ngục. Trong quân còn tiếc công ông mười năm trời. Sông hồ còn đó, nhưng anh hùng mất rồi nước Nam Tống rỗng không. Cây tùng cây bách vẫn ngạo nghễ trước gió bấc lao xao. Buồn trông về lăng miếu cũ ở Lâm An thấy núi Thê Hà chìm trong khói chiều.

MỘ NHẠC VŨ MỤC

Trung nguyên trăm trận xuất anh hùng,

Trượng tám thương thần, sáu thạch cung.

Tướng phủ tội hình ba chữ án,

Trung quân thương tiếc mười năm công.

Sông hồ đâu kẻ hùng Nam Tống,

Tùng bách kiên cường trước Bắc Phong.

Hoài vọng Lâm An lăng miếu cũ,

Thê Hà chìm đắm khói sương dâng.

Bản dịch thơ Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

NHẠC VŨ MỤC MỘ

Trung nguyên bách chiến xuất anh hùng,

Trượng bát thần thương, lục thạch cung.

Tướng phủ dĩ thành tam tự ngục.

Quân môn do tích thập niên công.

Giang hồ xứ xứ không Nam Quốc,

Tùng bách tranh tranh ngạo Bắc phong.

Trường vọng Lâm An cựu lăng miếu.

Thê Hà sơn tại mộ yên trung.

Chú thích:

Thạch: 120 cân Trung Quốc.

Lâm An: kinh đô Nam Tống nay là Hàng Châu, trên sông Tiền Đường.

Thê Hà: tên quả núi ở Hàng Châu cạnh Tây Hồ, dưới chân núi có mộ Nhạc Phi.

Nguyễn Du viết hai bài Tượng Tần Cối. Bài I. Cây cối cạnh điện nhà vua năm nào nay đã bửa làm củi rồi. Mà tên Cối lại đến dựa dẫm bên mộ Nhạc Vương. Nguyễn Du chơi chữ Cối trong điện cối, cây cối bên cung điện và tên Tần Cối. Đúng sai là chuyện để ngàn năm định luận. Cái tượng Tần Cối thân giả ấy, dù có đánh chửi có biết đau đớn gì đâu ? Cứng cát như thế rõ là con người sắt. Cớ sao lại khúm núm thờ quân Kim. Ai bảo kẻ này không có công gì ở đời ? Muôn năm sau còn có thể làm cho bọn gian thần phải sợ.

TƯỢNG TẦN CỐI I

Cây cối điện xưa thành củi rồi,

Nhạc Vương mộ đây Cối nương thời.

Đúng sai chuyện cũ ngàn năm luận,

Đánh mắng giả thân, mất công thôi.

Mặt sắt trơ trơ hình tượng đó.

Quân Kim luồn cúi nhục thân đời,

Kẻ này chớ bảo công không có,

Vạn cổ gian thần gương sáng soi.

bản dịch Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

TẦN CỐI TƯỢNG I

Điện cối hà niên chùy tác tân.

Khước lai y bạng Nhạc Vương phần.

Thị phi tẫn thuộc thiên niên sự,

Đả mạ hà thương nhất giả thân.

Như thử tranh tranh chân thiết hán,

Nại hà mĩ mĩ sự Kim nhân ?

Thùy vân ư thế vô công liệt ?

Vạn cổ do năng cụ loạn thần.

Chú thích:

Nhạc Vương: Tước phong Nhạc Phi sau khi chết chôn ở đất Ngạc, nên phong là Ngạc Vương. Nhưng người đời quen gọi là Nhạc Vương.

Bài Tượng Tần Cối II. Gác Cách Thiên lầu ngọc đều đổ nát. Nhưng đứa gian phi vẫn còn đây. Suốt đời trái tim đen tối của nó vẫn đầy nọc đọc. Nghìn năm cục sắt sống kia phải chịu nỗi oan lạ lùng. Trong ngục người trung thần khi sống đã phải đổ máu. Dưới thềm kẻ gian chết rồi vẫn hành tội. Nó cũng bất hủ như bậc công thần. Cái phúc lạ lùng tày trời của nó thật là vô lý.

TẦN CỐI TƯỢNG II

Cách Thiên gác đổ ngọc lầu tàn,

Nhưng vẫn còn đây một kẻ gian.

Một kiếp tim đen đầy nọc độc,

Nghìn năm thỏi sắt chịu hàm oan.

Trung thần trong ngục sống tuôn máu,

Gian tặc dưới thềm chết vẫn hành.

Gian xảo, trung thần cùng bất tử,

Lạ lùng cái phúc thật vô công.

bản dịch thơ Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

TẦN CỐI TƯỢNG II

Cách Thiên gác hủy, ngọc lâu tàn,

Do hữu ngoan bì tại thử gian.

Nhất thể tử tâm hoài đại độc,

Thiên niên sinh thiết phụ kỳ oan.

Ngục trung dĩ tiễn sinh tiền huyết,

Giai hạ đồ tru tử hậu gian.

Đắc dữ trung thần đồng bất hủ,

Tề thiên kỳ phúc thái vô đoan.

Chú Thích:

Các Thiên Các: nhà của Tần Cối ở, có treo tấm biển đề bốn chữ Nhất Đức Cách Thiên, nên gọi là Cách Thiên các. Bốn chữ ấy tự tay vua Huy Tông nhà Tống viết tặng Tần Cối: Nghĩa là vua tôi cùng có một đức thuần nhất có thể cảm thông được lòng trời. Nhưng khi vua Huy Tông bị bắt làm tù binh nước Kim, Tể tướng Tần Cối cùng bị bắt nhưng được tha và chủ trương chủ hòa, chịu thần phục Kim, nhường đất phía Bắc sông Hoài cho Kim, trở thành công cụ cho Đại Kim, bỏ rơi nhà vua trong ngục và bắt giết Nhạc Phi để làm vui lòng nhà Kim.

Bài Vương Thị Tượng I. Vương Thị là vợ tên gian thần Tần Cối. Lưỡi dài ba tấc của thị để làm gì ? Khéo kẻ quyền gian kết làm vợ chồng. Ngày bắt được hổ là trừ được mối lo về sau; thì còn ai hỏi đến cái công sau này uống rượu mừng ở Hoàng Long. Tống bị Kim xâm lăng, Tần Cối chủ hòa. Nhạc Phi chủ trương đánh. Tần Cối giả lệnh vua bắt Nhạc Phi hạ ngục và giết đi, coi như bắt được hổ, nếu để thoát, e có mối lo về sau. Nhạc Phi khi cầm quân đánh Kim, có hẹn với tướng sĩ rằng: Thẳng đến Hoàng Long cùng các ngươi uống chén rượu mừng. Hoàng Long là thủ đô nhà Kim nay ở tỉnh Liêu Đông. Một đời bụng dạ Vương Thị giống hệt như chồng. Nghìn năm hình hài thị làm nhục nữ giới. Việc đó nghĩ đến ba chữ: Mạc tư hữu (Chẳng cần có) biết đâu là lời nói riêng của thị trong khuê phòng không ai biết được.

TƯỢNG VƯƠNG THỊ I

Lưỡi dài ba tấc làm chi chăng ?

Cùng kẻ quyên gian kết vợ chồng.

Định chuyện lo sau giam Hổ lại,

Còn chi công trước rượu Long mừng.

Một đời bụng dạ như chồng hệt,

Nghìn thuở dung nhan nhục má hồng.

Nghĩ đến một câu: Chả cần có ?

Biết đâu lời thị chốn khuê phòng.

Bản dịch Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

VƯƠNG THỊ TƯỢNG I

Thiệt trường ba xích cánh hà vi ?

Hảo dữ quyền gian bị xướng tùy.

Hậu hoạn chính ân cầm hổ nhật,

Tiền công an vấn ẩm long kỳ.

Nhất sinh tâm tích đồng phu tế,

Thiên cổ hình hài nhục nữ nhi.

Để sự tưởng lai “mạc tư hữu “

Khuê trung tư ngữ cánh thùy tri.

Chú thích:

Ba xích: Văn bản chép ba xích là ba thước, có lẽ lầm lẫn do người chép văn bản, nên chữa lại là ba tấc.

Bài Vương Thị Tượng II. Mưu mô sâu sắc hơn cả chồng, thị là hạng gà mai gáy sớm bậc nhất. Thị có cái lưỡi ba tấc bất hủ, thân hình nay lại được đúc bằng gan thép lưu truyền lại muôn thuở. Trọn đạo xướng tùy chắc không có gì hối hận. Thủ đoạn bằng nhau nên càng ăn ý với nhau. Chớ bảo đàn bà không có sức mạnh. Chính thị đã phá vỡ quân đội của Nhạc Phi.

TƯỢNG VƯƠNG THỊ II

Mưu mô sâu sắc cả hơn chồng,

“Gà mái gáy sớm” nhất tiếng danh.

Ba tấc lưỡi mềm trời phú thế,

Nghìn năm thân rắn thép gang thành.

Xướng tùy trọn đạo lòng cùng sướng.

Xảo quyệt tương thân dạ kết đồng.

Chớ bảo nữ nhi không sức mạnh,

Phá quân Nhạc Vũ đến tan tành.

bản dịch thơ Nhất Uyên.

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

VƯƠNG THỊ TƯỢNG II.

Thâm đồ mật toán thắng phu quân.

Ưng thị “thần kê” đệ nhất danh.

Bất lạn sĩ sinh tam thốn thiệt.

Thuần cương hoàn đắc vạn niên thân.

Xướng tùy tận đạo ưng vô hối.

Kỹ lưỡng đồng niên cánh khả thân.

Mạc đạo nữ nhi vô lực lượng,

Dã tằng hám phá Nhạc gia quân. !

Chú thích:

Thần Kê: do câu Tẫn kê tự thần, gà mái gáy sớm, chỉ người đàn bà lộng quyền.

Nhạc Gia quân: quân họ Nhạc. Quân Kim rất sợ Nhạc Phi, thường bảo nhau: Chuyển núi thì dễ, phá quân đội của Nhạc Phi thì khó.

Khi đi sứ năm 1813 Nguyễn Du đi qua Yển Thành nơi Nhạc Phi đóng quân, mà không đi qua Miếu Nhạc Phi ở Hàng Châu.

Nguyễn Du đã đến thăm mộ Nhạc Phi, bên Tây Hồ Hàng Châu năm 1790, năm 24 tuổi trong thời gian ba năm đi giang hồ: đi khắp các con sông “Giang Bắc, Giang Nam cái túi không” và thăm các thắng cảnh các đại hồ Trung Quốc. Chia tay Nguyễn Đại Lang , tức Nguyễn Đăng Tiến, tức Cai Già, tước Quản Vũ Hầu, quyền trấn thủ Thái Nguyên thay Thượng thư Bộ Lại Nguyễn Khản, người anh kết nghĩa đồng sinh tử với Nguyễn Du, đồng cùng khổ khi bị bắt làm tù binh tướng Tây Sơn Vũ Văn Nhậm và cùng được tha chết cho đi đâu thì đi. Họ đi Vân Nam sau đó đến Liễu Châu, Nguyễn Đại Lang về thăm quê cũ Việt Đông và hẹn gặp lại tại Trung Châu hai năm sau. Điểm hẹn là Miếu Nhạc Phi, nơi đây Nguyễn Du rãnh rỗi chờ đợi đã viết 5 bài thơ. Theo tôi thì Nguyễn Du nhà sư Chí Hiên, ở cách đó không xa chùa Hổ Pháo, nơi Từ Hải tức Minh Sơn hoà thượng từng tu hành, phía Tây Tây Hồ, có con đê Tô, do nhà thơ Tô Đông Pha lúc làm Thứ sử Hàng Châu đã xây dựng vào Thế kỷ XI. Con đê dài 2,8 km có sáu cây cầu băng ngang Tây Hồ, (vị trí gần giống như con đường Cổ Ngư nối liền chùa Trấn Quốc và đền Trấn Võ, Hà Nội.) Ban ngày Nguyễn Du đi thăm chờ đợi Nguyễn Đại Lang tại Miếu Nhạc Phi, ban đêm trở về chùa Hổ Pháo tụng kinh Kim Cương làm công quả và ăn ngủ nơi đây. Chung quanh Tây Hồ bên bờ liễu rũ quanh hồ và con đê Bạch ở phía Bắc nối liền với một đảo nhỏ, do Bạch Cư Dị (772-846) khi làm thứ sử. Tại Tây Hồ Hàng Châu ta thấy Nguyễn Du không say mê với chuyện Bạch Xà trên đê Bạch, không say mê với Bến Tầm Dương thơ Bạch Cư Dị như Phan Huy Thực, mà chỉ xót thương với chuyện nàng Tiểu Thanh của Từ Sĩ Tuấn, nàng Vương Thúy Kiều của Thanh Tâm Tài Nhân.

Cũng chính nơi này Nguyễn Du đã có quyển Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, đọc say mê và khởi sự diễn ca thơ lục bát. Hai bài thơ của Đoàn Nguyễn Tuấn trong Hải Ông thi tập, trên đường đi sứ Tây Sơn năm 1790 gặp được nhà văn họ Nguyễn, tại Hoàng Châu, tìm thấy đề tài trong sách để nói chuyện: Hồng Nhan đa truân, cho ta đoán biết chi tiết này.

Trung Quốc có những anh hùng áí quốc dũng liệt đáng trân trọng. Trung Quốc có những thời đại bị mất nước, vua hèn, quan nịnh bợ cúi luồn trước giặc. Những thời đại đau buồn ấy của Trung Quốc, đất nước Việt Nam luôn luôn mở rộng để chào đón những người tị nạn. Thời nhà Trần ba lần chống Nguyên, có những tàn quân nhà Tống chung lưng góp sức, thời cuối nhà Minh, bao nhiêu người Minh Hương chống nhà Thanh xâm lược đã chọn Việt Nam làm nơi dung thân và trở thành người Việt Nam. Thời cận đại bị Nhật Bản chiếm đóng hàng triệu người đã sang lập nên Chợ Lớn. Bà Hoàng Hậu cuối cùng nhà Tống bị đắm tàu xác trôi đến Việt Nam, người Việt Nam chôn cất lập đền Đền Cờn ở Nghệ An, Nguyễn Du có viết bài thơ nơi này. Người Việt Nam trân trọng thờ Quan Công anh hùng Trung Quốc, thời Tam Quốc.

Viết về Nhạc Phi, Nguyễn Du đã trân trọng tấm lòng trung quân ái quốc của Nhạc Phi. Nguyễn Du không đánh đập, khạc nhổ trên tượng Tần Cối, Vương Thị như bao người; nhưng bốn bài thơ viết về kẻ gian thần để lại tiếng danh cho ngàn năm kẻ gian thần phải run sợ. Nguyễn Du đầy lòng nhân ái với phụ nữ nhưng với Vương Thị, Nguyễn Du kết án là hạng gà mái gáy sớm, cái án tam tự ngục là lời thị trong chốn khuê phòng, chính thị tâm đầu ý hợp hiệp đồng với gian thần Tần Cối, hình hài thị làm nhục nữ giới, cái lưỡi xảo quyệt của thị đã phá tan quân bách chiến bách thắng của Nhạc Phi. Làm nhà chính trị nên cẩn thận, muốn lưu tiếng thơm hay tiếng xấu ? để một nhà thơ như Nguyễn Du viết một bài thơ thì lưu tiếng lại muôn đời.

Paris 18-10-2016

PHẠM TRỌNG CHÁNH

*Tiến sĩ Khoa Học Giáo Dục Viện Đại Học Paris V Sorbonne.
http://www.diendantheky.net/2016/10/ts-pham-trong-chanh-nguyen-du-viet-ve.html

Bàn ra tán vào (0)

Comment

Name:

Title:
Email:

Mã Captcha:

Refresh
Input symbols
Contents

Các tin đã đăng

TS PHẠM TRỌNG CHÁNH: NGUYỄN DU VIẾT VỀ NHẠC PHI (1103-1142)

Nhạc Phi là một anh hùng dân tộc được kính trọng tại Trung Quốc, học sinh từ Tiểu Học học riêng một chương về anh hùng Nhạc Phi.

Năm 1124, Nhạc Phi 19 tuổi đầu quân được bổ nhiệm Tiểu đội trưởng, tham gia liên quân Tống - Kim diệt Liêu.

Năm 1125, sau khi Liêu bị diệt, quân Kim lại tràn qua biên ải xâm lăng Tống.

Năm 1126 Nhạc Phi lại tòng quân diệt Kim, bà mẹ xâm trên mình 4 chữ Tận Trung Báo Quốc.

Bắc Tống bị diệt, kinh đô Khai Phong bị phá, hai vua Đại Tống là Huy Tông và Khâm Tông bị triều Kim bắt đem về Hoàng Long.

YỂN THẢNH

NƠI NHẠC VŨ MỤC RÚT QUÂN

Nơi xưa Nhạc Vũ đóng quân doanh,

Cát bụi xưa nay đất chiến tranh.

Đại tướng luống mang hờn quốc nhục,

Quân vương dứt nghĩa hận cha anh.

Kim bài chục tấm còn lưu hận,

Thiết kỵ ba ngàn mây tối buông.

Huyết chiến mười năm đành bỏ cuộc,

Phong Ba Đình chết tạ Kim nhân.

Nhất Uyên dịch

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

YỂN THÀNH NHẠC VŨ MỤC BAN SƯ XỨ

Đương thời tằng trú Nhạc gia quân,

Thử địa kinh kim hữu chiến trần.

Đại tướng không hoài bang quốc sỉ,

Quân vương dĩ tuyệt phụ huynh thân.

Kim bài thập nhị hữu di hận,

Thiết kỵ tam thiên không mộ vân,

Huyết chiến thập niên thành để sự,

Phong Ba Đình hạ tạ Kim Nhân.

Nhạc Phi có bài thơ Mãn Giang Hồng, danh tiếng nói lên khí khái, mối hận của mình, trước sỉ nhục, Bắc Tống bị diệt, vua bị bắt.

MÃN GIANG HỒNG

Tóc giận mũ tung,

Tựa hiên đứng,

Hắt hiu mưa ngừng,

Mắt trừng trừng,

Hét vọng trời xanh,

Lòng trai kích động.

Ba mươi tuổi công danh liền chiến trận.

Tám ngàn dậm đường mây với trăng.

Chẳng muốn nghỉ nhàn,

Bạc mái tóc thanh xuân,

Buồn bi thiết.

Mối nhục Tĩnh Khang,

Còn chưa rửa,

Thần dân hận,

Khi nào tan.

Cỡi binh xa quyết san bằng núi,

Đói : Chí lớn ăn thịt Hồ tặc,

Khát : nói cười uống máu giặc Hung Nô.

Rồi đây khôi phục lại giang sơn.

Dâng lên cung khuyết.

Nhất Uyên dịch thơ

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

MÃN GIANG HỒNG

Nộ phát xung quan,

Bằng lan xứ,

Tiêu tiêu vũ yết,

Đài vọng nhãn,

Ngưỡng thiên trường khiếu,

Tráng hoài kích liệt.

Tam thập công danh dữ trần thố,

Bát thiên ký lộ vân hoà nguyệt.

Mạc đẵng nhàn, bạc liễu thiếu niên đầu.

Không bi thiết.

Tỉnh Khan sỉ,

Do vị truyết,

Thần tử hận,

Hà thời diệt.

Giá trường xa đạp phá hạ sơn khuyết,

Tráng chí cơ san Hồ lỗ nhục.

Tiếu đàn khác ẩm Hung Nô huyết,

Đãi tòng đầu, thu thập cựu sơn hà,

Triều thiên khuyết.

Năm 1790, Nguyễn Du đã viết 5 bài thơ tại Nhạc Vũ Mục mộ tại Hàng Châu. Nơi này Nguyễn Du làm thơ nhiều nhất so với các danh thắng đã đi qua.

MỘ NHẠC VŨ MỤC

Trung nguyên trăm trận xuất anh hùng,

Trượng tám thương thần, sáu thạch cung.

Tướng phủ tội hình ba chữ án,

Trung quân thương tiếc mười năm công.

Sông hồ đâu kẻ hùng Nam Tống,

Tùng bách kiên cường trước Bắc Phong.

Hoài vọng Lâm An lăng miếu cũ,

Thê Hà chìm đắm khói sương dâng.

Bản dịch thơ Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

NHẠC VŨ MỤC MỘ

Trung nguyên bách chiến xuất anh hùng,

Trượng bát thần thương, lục thạch cung.

Tướng phủ dĩ thành tam tự ngục.

Quân môn do tích thập niên công.

Giang hồ xứ xứ không Nam Quốc,

Tùng bách tranh tranh ngạo Bắc phong.

Trường vọng Lâm An cựu lăng miếu.

Thê Hà sơn tại mộ yên trung.

Chú thích:

Thạch: 120 cân Trung Quốc.

Lâm An: kinh đô Nam Tống nay là Hàng Châu, trên sông Tiền Đường.

Thê Hà: tên quả núi ở Hàng Châu cạnh Tây Hồ, dưới chân núi có mộ Nhạc Phi.

TƯỢNG TẦN CỐI I

Cây cối điện xưa thành củi rồi,

Nhạc Vương mộ đây Cối nương thời.

Đúng sai chuyện cũ ngàn năm luận,

Đánh mắng giả thân, mất công thôi.

Mặt sắt trơ trơ hình tượng đó.

Quân Kim luồn cúi nhục thân đời,

Kẻ này chớ bảo công không có,

Vạn cổ gian thần gương sáng soi.

bản dịch Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

TẦN CỐI TƯỢNG I

Điện cối hà niên chùy tác tân.

Khước lai y bạng Nhạc Vương phần.

Thị phi tẫn thuộc thiên niên sự,

Đả mạ hà thương nhất giả thân.

Như thử tranh tranh chân thiết hán,

Nại hà mĩ mĩ sự Kim nhân ?

Thùy vân ư thế vô công liệt ?

Vạn cổ do năng cụ loạn thần.

Chú thích:

Nhạc Vương: Tước phong Nhạc Phi sau khi chết chôn ở đất Ngạc, nên phong là Ngạc Vương. Nhưng người đời quen gọi là Nhạc Vương.

TẦN CỐI TƯỢNG II

Cách Thiên gác đổ ngọc lầu tàn,

Nhưng vẫn còn đây một kẻ gian.

Một kiếp tim đen đầy nọc độc,

Nghìn năm thỏi sắt chịu hàm oan.

Trung thần trong ngục sống tuôn máu,

Gian tặc dưới thềm chết vẫn hành.

Gian xảo, trung thần cùng bất tử,

Lạ lùng cái phúc thật vô công.

bản dịch thơ Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

TẦN CỐI TƯỢNG II

Cách Thiên gác hủy, ngọc lâu tàn,

Do hữu ngoan bì tại thử gian.

Nhất thể tử tâm hoài đại độc,

Thiên niên sinh thiết phụ kỳ oan.

Ngục trung dĩ tiễn sinh tiền huyết,

Giai hạ đồ tru tử hậu gian.

Đắc dữ trung thần đồng bất hủ,

Tề thiên kỳ phúc thái vô đoan.

Chú Thích:

TƯỢNG VƯƠNG THỊ I

Lưỡi dài ba tấc làm chi chăng ?

Cùng kẻ quyên gian kết vợ chồng.

Định chuyện lo sau giam Hổ lại,

Còn chi công trước rượu Long mừng.

Một đời bụng dạ như chồng hệt,

Nghìn thuở dung nhan nhục má hồng.

Nghĩ đến một câu: Chả cần có ?

Biết đâu lời thị chốn khuê phòng.

Bản dịch Nhất Uyên

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

VƯƠNG THỊ TƯỢNG I

Thiệt trường ba xích cánh hà vi ?

Hảo dữ quyền gian bị xướng tùy.

Hậu hoạn chính ân cầm hổ nhật,

Tiền công an vấn ẩm long kỳ.

Nhất sinh tâm tích đồng phu tế,

Thiên cổ hình hài nhục nữ nhi.

Để sự tưởng lai “mạc tư hữu “

Khuê trung tư ngữ cánh thùy tri.

Chú thích:

Ba xích: Văn bản chép ba xích là ba thước, có lẽ lầm lẫn do người chép văn bản, nên chữa lại là ba tấc.

TƯỢNG VƯƠNG THỊ II

Mưu mô sâu sắc cả hơn chồng,

“Gà mái gáy sớm” nhất tiếng danh.

Ba tấc lưỡi mềm trời phú thế,

Nghìn năm thân rắn thép gang thành.

Xướng tùy trọn đạo lòng cùng sướng.

Xảo quyệt tương thân dạ kết đồng.

Chớ bảo nữ nhi không sức mạnh,

Phá quân Nhạc Vũ đến tan tành.

bản dịch thơ Nhất Uyên.

Nguyên tác phiên âm Hán Việt:

VƯƠNG THỊ TƯỢNG II.

Thâm đồ mật toán thắng phu quân.

Ưng thị “thần kê” đệ nhất danh.

Bất lạn sĩ sinh tam thốn thiệt.

Thuần cương hoàn đắc vạn niên thân.

Xướng tùy tận đạo ưng vô hối.

Kỹ lưỡng đồng niên cánh khả thân.

Mạc đạo nữ nhi vô lực lượng,

Dã tằng hám phá Nhạc gia quân. !

Chú thích:

Thần Kê: do câu Tẫn kê tự thần, gà mái gáy sớm, chỉ người đàn bà lộng quyền.

Nhạc Gia quân: quân họ Nhạc. Quân Kim rất sợ Nhạc Phi, thường bảo nhau: Chuyển núi thì dễ, phá quân đội của Nhạc Phi thì khó.

Khi đi sứ năm 1813 Nguyễn Du đi qua Yển Thành nơi Nhạc Phi đóng quân, mà không đi qua Miếu Nhạc Phi ở Hàng Châu.

Paris 18-10-2016

PHẠM TRỌNG CHÁNH

*Tiến sĩ Khoa Học Giáo Dục Viện Đại Học Paris V Sorbonne.
http://www.diendantheky.net/2016/10/ts-pham-trong-chanh-nguyen-du-viet-ve.html

BẢN TIN MỚI NHẤT

TẠ ƠN VIỄN XỨ. - CAO MỴ NHÂN

xxx

Xem Thêm

Tin Tức ngày 23 - 11 -2024:

xxx

Xem Thêm

Trang Lá cải 23 tháng 11 -2024

xxx

Xem Thêm

THU ANH. - CAO MỴ NHÂN

xxx

Xem Thêm

Tin Tức ngày 22 - 11 -2024:

xxxx

Xem Thêm

Trang Lá cải 22 tháng 11 -2024 : Ác Hồ cười toe toét

xxx

Xem Thêm

Video HNPD(Bấm để xem thêm)

Tin đài VOA(Bấm để xem thêm)

BÀN RA TÁN VÀO

Đề bài :"Tiếng Việt, yêu & ghét" - Lê Hữu ( Trần Văn Giang ghi lại )

'vô hình trung' là nghĩa gì vậy, sao cứ thích dùng, hình như có nghĩa là 'vô tình'

Xem Thêm

Đề bài :TIN CHIẾN SỰ MỚI NHẤT[ CẬP NHẬT NGÀY 20 -5 - 2022 ]

Suu cao,thue nang,nhu yeu pham tang gia.Kinh te eo seo...Vay ma dang Lua van lay tien cua dan tro giup linh tinh.Mo cua bien gioi.Ung ho toi ac truc tiep khi sua luat cho phep trom cuop o muc do <1.000 dollars thi vo toi....Neu vao thoi diem Trump,bon Lua da ho hoan nhu the nao ??? Nhung nguoi bau ban vi chut tu loi ,nghi gi ve dat nuoc ??? Phai chang day khong phai la dat nuoc minh ??? bat qua,lai tro ve que huong cu...Neu vay,ban la thang cho chet ! mien ban !

Xem Thêm

Đề bài :Tin Mới Nhất Về Chiến Sư Ucraina [ CẬP NHẬT NGÀY 14-5-2022 ]

Chung nao moi vet nho cua ho nha Dan da duoc tay xoa trang boc,thi Uk moi co hy vong...ngung chien.Cung vay,ngay nao ma cac cong ty ,co goc gac tu cac dang bac nu luu-anh hao cua khoi tu do va ong chief police va dang Lua thi moi giai xong phuong trinh tau cong !

Xem Thêm

Đề bài :Bài hát “NẮNG CHIỀU” của Nhạc sĩ Lê Trọng Nguyễn - by Đỗ Chiêu Đức. ( Trần Văn Giang chuyển )

hay

Xem Thêm

Đề bài :Người Việt Nam Nghĩ Gì? -Từ Đức Minh ( Trần Văn Giang ghi lại )

Nhan dinh cua saigonpots ma bac Tran van Giang ghi lai.Doc xong nghe cay dang nao long.Du su that no ranh ranh.Nhung tuoi gia cung co mot hy vong cho du la mong manh va mo ao. hy vong con hon la that vong ?

Xem Thêm

Đề bài :Người Việt Nam Nghĩ Gì? -Từ Đức Minh ( Trần Văn Giang ghi lại )

Xem Thêm

Đề bài :Hình cũ - Hà Thượng Thủ

Ngắm lại hình xưa chịu mấy ông Những Linh, Tùng, Duẫn với Mười, Đồng Mặt mày ai lại đi hồ hởi Phấn khởi khi Tàu cướp Biển Đông Phải chăng “quý” mặt đã thành mông Con mắt nay đà có nhưng không Nên mới chổng khu vào hải đảo Gia tài gấm vóc của tổ tông?

Xem Thêm

Đề bài :Nói thật - Hà Thượng Thủ

Loi tuyen bo cua Bo truong han la phai dung ! Vay ra tu truoc toi nay,bang gia- hoc gia- tu nghiep gia...tat ca deu gia. Vay cai gi la that ?chang phai duoi che do CS,tat ca deu la gia tra,.gian doi,lua dao...Tat ca deu da duoc dao tao bang lao toet ngay tu khi con la thieu nhi .

Xem Thêm