Có người bảo hát hay vì do hát tiếng Anh chứ hát tiếng Việt sẽ lộ đề-phô. Có người bảo hát hay vì từ trước đến giờ đã đi hát phòng trà chứ không phải nghiệp dư. Nhưng dù gì nữa nữa phải công nhận là hát hay.

Nói đến thế nào là hát hay, từ hai hôm nay báo chí Việt Nam đang ồn ào bởi cuộc đấu khẩu giữa các "cây đa", "cây đề" âm nhạc Việt Nam. Đầu tiên, Thanh Lam (TL) đặt dấu hỏi với trình độ thiếu căn bản thì Đàm Vĩnh Hưng (ĐVH) và Hồ Ngọc Hà (HNH) dạy bằng gì cho các thí sinh của mình. Đáp lại ĐVH tuyên bố không nhìn mặt TL, còn HNH thì "vỗ mông con trai" để đáp trả TL bằng hình cái mông đeo bỉm của con với đại ý hãy nhìn điểm mạnh điểm yếu để "hoành thiện" bản thân (nguyên văn đánh sai chữ hoàn thành hoành). Ca sĩ Trần Lập tỏ ra trung lập khi cho rằng TL có quyền nói lên chính kiến. Và gần đây nhất trên BBC, nhạc sĩ Quốc Trung đồng tình với phát biểu của TL và cho rằng chị là một người ngay thẳng vì dám nói thật, dù gây mất lòng.

Họ sẽ dạy bằng gì?

Tóm lại dư luận hiện nay đang chia làm hai, một bên ủng hộ TL thành thật, và gián tiếp chê ĐVH cùng HNH là không có trình độ âm nhạc căn bản. Còn một bên bênh vực ĐVH, HNH vì họ đã thành công theo cách của mình; Thanh Lam tuy có trường lớp nhưng hát khó nghe và sự thật là cũng ít fan hâm mộ.

Trường lớp và trường đời

Đây không phải lần đầu tiên một tranh cãi giữa nghệ thuật mang tính trường lớp, bài bản và nghệ thuật mang tính quần chúng, phổ biến nổ ra.

Về lý thuyết. Thanh Lam, được đào tạo từ nhạc viện nhiều năm, được đào tạo bởi các thầy cô căn bản, chuyên hát những bài nhạc khó và được phong là một trong các diva của VN. Còn Đàm Vĩnh Hưng, được huấn luyện bởi trường đời với khả năng chuyên trị tất cả các loại nhạc, từ nhạc thiếu nhi đến nhạc già, từ nhạc xanh, đến nhạc vàng, thậm chí nhạc đỏ. Sự thành công của ĐVH chủ yếu đến từ thu nhập của anh trong nghề diễn chứ không phải sự thừa nhận của giới âm nhạc. Với trình độ trường lớp như vậy, TL phải ăn đứt ĐVH như một bác sĩ với bằng chính quy đào tạo chuyên ngành giải phẩu cần đè bẹp một thầy lang quê chuyên trị bá bệnh.

Hai ca sĩ từng có những lúc hát chung

Nhưng thực tế không chỉ ĐVH đánh bại TL trên thị trường mà gần như mọi ca sĩ đào tạo chính quy ra đều rất hiếm khi thành công trên thị trường âm nhạc. Theo trí nhớ của tôi thì Mỹ Tâm là ca sĩ trường lớp thành công nhất. Sau đó đến Mỹ Linh, Hồng Nhung. Còn Hồ Quỳnh Hương, Thanh Lam, v.v... đều rất mờ nhạt. Vì sao?

Thứ nhất, trong lĩnh vực âm nhạc, người ta thường nhầm giữa trường lớp là phải thành công, nhưng thực tế đâu phải vậy. Một ca sĩ khi đi ra hát ngoài thị trường ngoài chất giọng còn phải biết tỏ ra chuyên nghiệp, chịu khó đi diễn, biết giao lưu khán giả và biết hát những gì công chúng nghe. Cụ thể nhất là hai ca sĩ nổi lên trong cùng một thời gian: Mỹ Tâm và Hồ Quỳnh Hương. Nhưng cuối cùng chỉ có Mỹ Tâm được giữ lại trong khi Hồ Quỳnh Hương ngày càng chìm.

Mặt khác, mỗi dòng nhạc đều có một lớp khán giả riêng của mình. TL tuy giỏi về âm nhạc căn bản, nhưng chị chưa thể bộc lộ hết khả năng đó để thu phục khán giả trong lĩnh vực của mình. Mặt khác, ĐVH không giỏi về thanh nhạc bằng TL, nhưng với chừng đó trình độ cũng đã đáp ứng được lỗ tai của lớp khán giả của mình.

Sau cùng, cần phải nhìn nhận lại trình độ thưởng thức âm nhạc của Việt Nam nói chung vẫn còn thấp. Có một thị trường của người sành nhạc muốn nghe các giọng hát cao cấp, nhưng nhìn chung vẫn khiêm tốn so với mặt bằng chung. Chừng nào thị trường này còn khiêm tốn thì những Hồng Nhung, Thanh Lam, Mỹ Linh, dù có bài bản cách mấy nhưng thành công thì phải chịu khó đi hát những dòng nhạc đơn giản hơn, "thị trường" hơn.

Nhìn rộng hơn, đây không chỉ là chuyện âm nhạc mà hiện trạng chung xã hôi Việt Nam như vậy. Đôi khi giỏi trường lớp thì chưa chắc giỏi trường đời vì trường đời khác trường lớp và vì xã hội chỉ cần đến thế. Thay vì chê ĐVH, TL nên cố gắng hơn để chuyển tải khả năng "trường lớp" của mình đến mọi người, đào sâu vào khả năng của mình, nâng cao trình độ thưởng thức âm nhạc của xã hội và chờ đợi đến thời cơ của mình. Lúc đó hẵng chị sẽ được đánh giá cao hơn.