Hình Ảnh & Sự Kiện
Thế Này Mà Thua Chúng, Có Nhục Không Chớ: "cán ngố" đi chợ trời
Giờ thì anh em cải tạo, người nào cũng ‘sáu, bẩy bó’, lưu lạc bốn phương, kẻ ở lại trong nước, người đã ra nước ngoài. Ngồi viết lại chuyện chợ trời để nhớ lại một thời điêu linh.
Nhóm chợ trời thuốc tây chúng tôi gồm đủ thành phần đã tốt nghiệp ‘đại học cải tạo’: Huệ (sĩ quan Hải quân… mắc cạn), Cường ‘điếc’ (pháo binh Thủy quân Lục chiến nên tai bị nghễnh ngãng vì tiếng súng), chú Định (dân Quốc gia Hành chính, đã từng là phó quận), Quyền (Giảng viên trường Sinh ngữ Quân đội bị… ‘mất dậy’)…
Giờ
thì anh em cải tạo, người nào cũng ‘sáu, bẩy bó’, lưu lạc bốn phương,
kẻ ở lại trong nước, người đã ra nước ngoài. Ngồi viết lại chuyện chợ
trời để nhớ lại một thời điêu linh.
http://baomai.blogspot.com/2011/06/can-ngo-i-cho-troi.html
http://baomai.blogspot.com/
BaoMai
BaoMai
-
Mại dzô… Mại dzô… Đồng hồ mười hai trụ đèn, không người lái, hai cửa
sổ… Xem thử đi các đồng chí… Cái đồng hồ này đáng giá cả một gia tài,
nhưng bây giờ chỉ bán với giá ủng hộ…
-
Chụp ảnh lấy liền chỉ mất 30 giây bằng máy Polaroid tối tân của Mỹ…
Chụp đầy đủ cả bộ Đạp-Đổng-Đài để làm kỷ niệm… Chỉ còn một ít giấy ảnh,
chụp ngay kẻo hết... Giá chỉ một ngàn đồng Ngụy một tấm…
Vài chú bộ đội tần ngần dừng chân đứng lại, một chú thắc mắc:
- Chụp 30 giây "nà thế lào"?
-
Chỉ sau 30 giây là đồng chí có một tấm ảnh bên cạnh xe đạp, đồng hồ đeo
trên tay và radio đeo bên nách… Chụp đi đồng chí rồi gửi về Bắc làm kỷ
niệm, chỉ mất có 1 đồng tiền mới, không có tiền mới thì trả tiền Ngụy
cũng được!
‘Đạo
cụ’ của anh thợ chụp hình gồm chiếc xe đạp, cái vỏ radio bằng da và nếu
người chụp không có đồng hồ anh ta sẵn sàng cho mượn để thực hiện một
bộ sưu tập Đạp-Đổng-Đài như quảng cáo.
Mặt
hàng ăn khách nhất ở chợ trời là “3D” (Đạp, Đổng, Đài) được đánh giá là
‘đỉnh cao’ của sự sung túc theo tiêu chuẩn người miền Bắc. Đồng hồ họ
thích loại có nhiều cửa sổ’, một cửa sổ thì có ngày, hai cửa sổ thì có
cả ngày lẫn thứ nhưng không biết họ có hiểu những chữ Mon, Tue, Wed...
hay không?
Radio thì ở miền Nam hầu như gia đình nào cũng có, nào là Sony, National, Zenith... có đủ cả AM lẫn FM.
Tình thế đã thay đổi nên nhu cầu nghe radio không còn cần thiết, cách tốt nhất là đem ra chợ trời bán lấy tiền mua gạo.
Xe đạp thì Sài Gòn cũng không hiếm và chạy đầy đường, kiểu cách thì đa dạng không như xe Phượng Hoàng của Trung Quốc vốn lâu nay làm chúa đường phố Hà Nội.
Tình thế đã thay đổi nên nhu cầu nghe radio không còn cần thiết, cách tốt nhất là đem ra chợ trời bán lấy tiền mua gạo.
Xe đạp thì Sài Gòn cũng không hiếm và chạy đầy đường, kiểu cách thì đa dạng không như xe Phượng Hoàng của Trung Quốc vốn lâu nay làm chúa đường phố Hà Nội.
Chú bộ đội ngồi hóng chuyện dân chợ trời
Chợ
trời là ‘nền kinh tế mới nổi’ trong thời kỳ Sài Gòn vừa đổi chủ. Chợ
trời, ve chai, lạc soong nở rộ khắp hang cùng ngõ hẻm. Bụng đói nên mọi
người phải ra đường kiếm kế mưu sinh. Trong hàng ngũ dân chợ trời, những
người chân chính kiếm sống gồm đủ thành phần.
Người ta đồn ca sĩ Thái Thanh đi bán xôi ở khu vườn hoa Công lý, nhạc sĩ Hoài Bắc (Phạm Đình Chương) ra chợ trời Sài Gòn. Thế là gần như ban Thăng Long xuống đường hợp ca bản… chợ trời!
Người ta đồn ca sĩ Thái Thanh đi bán xôi ở khu vườn hoa Công lý, nhạc sĩ Hoài Bắc (Phạm Đình Chương) ra chợ trời Sài Gòn. Thế là gần như ban Thăng Long xuống đường hợp ca bản… chợ trời!
Danh ca Thái Thanh và hai cố nhạc sĩ Hoài Trung & Hoài Bắc
Nhà
văn Nguyễn Thụy Long với tác phẩm nổi tiếng Loan Mắt Nhung vốn hiền
lành là thế nhưng cũng phải chạy chợ trời để nuôi con khi bị vợ bỏ.
Nguyễn Thụy Long tâm sự: “Ra chợ trời có nhiều mánh kiếm ăn nhưng tôi
chẳng được ‘quý phái’ như nhiều tay chợ trời khác. Như ký giả Hồng Dương
buôn bán vàng ở chợ Lê Thánh Tôn, vải vóc, quần áo cũ hay sách báo lậu,
môi giới ăn hoa hồng. Tôi cũng là dân chợ trời nhưng mua đi bán lại vài
ba cái bù loong dỉ nên rất là đói rách…”
Nhà
giáo vì ‘mất dậy’, ‘vô lương’ nên phải đứng chợ trời. Công chức mất sở
làm phải ra chợ trời còn sĩ quan ‘ngụy’ bận đi cải tạo... Từ xưa, trong
mắt số đông người miền Nam,
chợ trời đồng nghĩa với sự lừa đảo, dối trá, ma lanh, láu cá. ‘Dân chợ
trời’ là một cụm từ miệt thị chỉ những tay mua bán theo cơ hội, thời cơ
nhưng trong thời điêu linh, Sài Gòn biến thành một chợ trời khổng lồ,
trong đó đủ các thành phần xã hội, thượng vàng hạ cám. Tất cả chỉ vì
miếng ăn, có cái tọng vào họng là được, bất kể sang hèn.
Chợ
trời là một hiện tượng nở rộ tại Sài Gòn trong thời điêu linh, kể từ
sau 30/4/1975. Về mặt kinh tế, những nơi nào có nhu cầu mua-bán thì ở đó
có chợ trời. Tuy nhiên, xét cho cùng, chợ trời thời điêu linh là một
hình thức tự phát khi nhu cầu của người miền Nam cần bán những mặt hàng
được coi là không còn cần thiết trong tình hình mới gặp nhu cầu của
người mua là những người đến từ phương Bắc, họ săn nhặt những mặt hàng
lạ còn sót lại từ thế giới tư bản niền Nam.
Bước
vào khu vục chợ trời, bạn sẽ được chào đón bằng câu: ‘Có gì bán không
anh?’. Nhiều người tỏ vẻ bất bình trước câu hỏi sỗ sàng đó, có người lại
trả đũa một cách khó chịu: ‘Tôi bán tôi, anh có mua không?’. Sau này,
không ngờ câu hỏi cay cú đó lại được sử dụng ở các chợ người, hay còn
gọi là ‘chợ lao động’.
Cán ngố bên những chiếc xe đạp thồ trước dinh Độc Lập
Ở
gần khu vực tôi sinh sống có chợ trời Lăng Cha Cả. Chợ buôn bán đủ các
loại mặt hàng, từ ‘thượng vàng’ đến ‘hạ cám’. Tại đây, tôi đã từng đem
bán cái nhẫn tốt nghiệp United States Defense Language Institute và
chiếc quần jeans có cái nhãn Levi’s gắn bên cạnh túi. Bán được 2 món đồ
thấy nhẹ hẳn người vì không còn ‘tàn dư Mỹ Ngụy’ trên người mà lại có
tiền cho vợ con đong gạo ‘bông cỏ’, mua khoai lang sùng, khoai mì chạy
chỉ và cả ‘cao lương’ tức hột bo bo cứng như đá để độn cơm. Thật đúng là
thời ‘cao lương mỹ vị’ đến độ ‘cao lương’ trở thành món tầm thường mà
ai cũng ngán. Phải nói là ngán ngẩm mới đúng.
Nhà văn Hoàng Hải Thủy vốn là người rất ít khi làm thơ nhưng chợ trời đã khiến ông ‘tức cảnh’ với những dòng dưới đây:
Xem đồ ta, ngắm đồ người cho vui
Tìm vui chỉ thấy ngậm ngùi
Vỉa hè này những khóc cười bầy ra
Lạc loài áo gấm, quần hoa
Này trong khuê các, sao mà đến đây?
Chợ bầy những đọa cùng đầy
Vàng phơi nắng quái, ngọc vầy mưa sa
Bán đồ toàn những người ta
Mua đồ thì rặt những Ma cùng Mường
Chợ Trời hay Chợ Đoạn Trường
Đầu âm phủ, cuối thiên đường là đây!
Tìm vui chỉ thấy ngậm ngùi
Vỉa hè này những khóc cười bầy ra
Lạc loài áo gấm, quần hoa
Này trong khuê các, sao mà đến đây?
Chợ bầy những đọa cùng đầy
Vàng phơi nắng quái, ngọc vầy mưa sa
Bán đồ toàn những người ta
Mua đồ thì rặt những Ma cùng Mường
Chợ Trời hay Chợ Đoạn Trường
Đầu âm phủ, cuối thiên đường là đây!
Ở
chợ trời, người bán nhiều hơn người mua, dĩ nhiên đa số người mua là
những ‘Ma’ cùng ‘Mường’, họ là những từ phương xa đổ vào thành phố. Họ
là những chiến binh chất phác, chân quê, ‘xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước’
và khi được đặt chân lên Hòn Ngọc Viễn Đông họ ngỡ ngàng như trong mơ,
hàng hóa phong phú như ở các nước… Đông Âu!
Bên
cạnh những chiến binh chân chất là những anh bộ đội có tính ‘sĩ diện
hão’. Hỏi anh ngoài Bắc có ‘ti vi’ không, anh trả lời như một cái máy
ghi âm Akai: “Thứ đó chạy đầy đường”. Hình như, theo sự hiểu biết của
anh, TV là một loại xe Honda nên nói liều là… chạy đầy đường!
Quà từ Sài Gòn mới giải phóng
Đến
khi thân nhân ở nước ngoài gửi quà về Việt Nam qua sân bay Tân Sơn Nhất
và bưu điện đường Hai Bà Trưng lại phát sinh một nghề mới, nghề chợ
trời mua thu gom đồ. Họ bám lấy người đi lãnh đồ như ruồi, không tiền
đóng thuế cho hải quan, họ tình nguyện đóng thuế giùm, miễn là bán lại
đồ cho họ.
Tôi đã chứng kiến nhiều cảnh cười ra nước mắt ở chỗ lãnh đồ gửi từ Mỹ về. Trong thùng đồ gửi về có một cây thuốc lá Pall Mall.
Cây thuốc thơm tho đã nằm trên bàn kiểm hàng, thủ tục thuế má cũng đã
đóng đủ cả chỉ còn việc người lãnh đồ chờ nhận. Tuy nhiên, nhân viên Hải
quan (quan thuế) cho biết rằng thân nhân bên Mỹ đã gửi đồ một cách…
phạm pháp. Người lãnh đồ thắc mắc, hồi hộp hỏi:
- Thưa… trong những gói thuốc này có… héroin hay sao?
- Thưa… trong những gói thuốc này có… héroin hay sao?
-
Không, nhưng nhà nước xử nhẹ thôi, sẽ mua lại với giá chính thức, và
cho lại anh một gói hút lấy thảo gọi là tình nghĩa với bà con.
Người
lãnh đồ sống trong tâm trạng của kẻ đi xin và được cho những gì… nhà
nước không cấm. Thuốc Pall Mall vẫn bầy bán trên lề đường Đồng Khởi, hồi
xưa gọi là Tự Do. Người ta mới hiểu ra, thuốc lá tịch thu ở chỗ lãnh đồ
có chân chạy ra đường Đồng Khởi.
Hàng
từ ngoại quốc gửi về, nằm trong kho, người nhận quà được giấy báo, đôi
khi hỡi ơi, chỉ còn thùng bị rút ruột hoặc bị đánh tráo. Vải từ bên Mỹ
gửi về cho thân nhân ở quê nhà toàn dệt ở Việt Nam, nhà máy dệt Nam Định
chẳng hạn. Gặp những chuyện đó chỉ có nước cắn răng chịu trận. Thân
phận con kiến sao kiện được củ khoai.
Chuyện
đó xảy ra hàng ngày nên không còn là chuyện la. Người ta nói rằng có
nhân viên hải quan làm việc một năm trời, đồng lương ba cọc ba đồng mà
xây nổi nhà cao tầng giữa thành phố. Rồi giai cấp mới làm kinh doanh qua
việc nuôi chó bẹc giê kiếm lời. Một giai cấp nhà giầu mới ra đời, người
ta chăm sóc chó, cho chó ăn cả ký lô chả quế, ăn phở tái nạm gầu.
Lời
đồn đại về lối sống của giai cấp mới này nhiều vô số kể, nhưng tôi
không thể tin hết nếu chưa kiểm chứng. Trong hồi ức này những điều tôi
viết ra đều đã được kiểm chứng và đúng là sự thật. Tôi không “bắt” ai
phải tin hay nghĩ gì khác.
Cái cột đèn trong thành phố nó bị trồng cứng xuống lề đường nên đành đứng nguyên một chỗ, còn đồ Mỹ có chân, nó chạy ra chợ trời! Nồi cơm điện, bàn ủi, hay đổng-đài nó có thể chạy ra đến chợ trời Huỳnh Thúc Kháng, Tôn Thất Đạm. Nơi đây người ta bán chúng với bất cứ giá nào, dân chợ trời mua tùy theo túi tiền có sẵn và người mua về bao giờ cũng vui vì có được món hàng mà mình ao ước!
Cái cột đèn trong thành phố nó bị trồng cứng xuống lề đường nên đành đứng nguyên một chỗ, còn đồ Mỹ có chân, nó chạy ra chợ trời! Nồi cơm điện, bàn ủi, hay đổng-đài nó có thể chạy ra đến chợ trời Huỳnh Thúc Kháng, Tôn Thất Đạm. Nơi đây người ta bán chúng với bất cứ giá nào, dân chợ trời mua tùy theo túi tiền có sẵn và người mua về bao giờ cũng vui vì có được món hàng mà mình ao ước!
===
Chợ
trời thuốc tây lớn nhất Sài Gòn trải dài suốt một con đường bên hông
chợ Tân Định. Người ta có thể tìm mua đủ các loại tân dược tại đây, từ
những viên thuốc cảm, sổ mũi, nhức đầu cho đến thuốc ‘đặc trị’ huyết áp,
tiểu đường, thấp khớp – cái thì còn ‘đát’ nhưng có cái hết ‘đát’ từ mấy
năm về trước. Nguồn hàng có xuất xứ đa dạng: thuốc từ các viện bào chế
trước 1975, thuốc từ các nước ‘xã hội chủ nghĩa anh em’ và sau này còn
có cả thuốc từ các nước tư bản do thân nhân từ nước ngoài gửi về.
Nguồn
thuốc gửi về có đến 90% tìm đường ra chợ trời vì người nhận thuốc không
phải để uống mà để bán đi lấy tiền lo cơm áo hàng ngày. Người ta quan
niệm, chống đói quan trọng hơn chống bệnh tật gấp nghìn lần. Thân nhân ở
nước ngoài được báo là cứ gửi thuốc về, mặt hàng này có giá rất cao nếu
so với quần áo, vải vóc, mỹ phẩn, kẹo bánh. Hơn nữa, trọng lượng lại
rất nhẹ cân nếu so với các ‘hàng viện trợ’ khác, đỡ tốn cước phí đối với
người gửi.
Từ
Mỹ, từ Pháp cũng xuất hiện những công ty của người Việt chuyên gửi
thuốc tây về Việt Nam với danh sách các loại thuốc ‘hot’ nhất, có nghĩa
là bán được nhiều tiền nhất trên thị trường chợ trời. Tại Sài Gòn có cả
một hệ thống thu mua mặt hàng thuốc tây, họ là dân chợ trời nhưng đến
tận nhà. Hệ thống chân rết này bắt đầu từ những tay ‘cò’, có mặt tại khu
lãnh hàng trên phi trường Tân Sơn Nhất hay bưu điện, thấy ai lãnh thuốc
là xin địa chỉ đến tận nhà để mua, vừa kín đáo lại vừa an toàn, không
sợ công an ‘vồ’.
Dân
chợ trời thuốc tây cũng xuất thân đủ mọi ngành nghề: từ ông dược sĩ
chính hiệu bị mất sở làm đến anh "sỹ quan ngụy" vừa tốt nghiệp cải tạo,
từ tên chuyên nghiệp mánh mung đầu đường xó chợ đến kẻ trong túi không
có tiền uống cà phê cũng ra chợ trời buôn nước bọt. Họ đứng ra làm trung
gian, dẫn mối.
Bạn
cải tạo của tôi ra chợ trời kiếm ăn cũng không ít. ‘Tổng hành dinh’ của
đám chợ trời chúng tôi là nhà Nam ‘đầu bạc’ ở đường Hai Bà Trưng, ngay
chân Cầu Kiệu, nên rất gần với chợ trời thuốc tây trên đường Nguyễn Hữu
Cầu, bên hông chợ Tân Định.
Nam
vốn là bác sĩ quân y, khi đi học tập về sống chung với ca sĩ Phương
Hồng Quế và mở phòng mạch trên đường Triệu Quang Phục trong quận 5, Chợ
Lớn. Căn nhà mặt tiền đường Hai Bà Trưng vốn là của gia đình Quế nên
được đám bạn chọn là nơi ra vào từ chợ trời.
Thuốc
tây thu gom ở chợ Nguyễn Hữu Cầu được gửi tạm tại đây trước khi sang
tay, mua đi bán lại. Mỗi khi bác sĩ Nam cần thuốc cho phòng mạch cũng
đều nhờ anh em chợ trời săn lùng, anh em không ra chợ trời Nam cũng sẵn
sàng mua ủng hộ mỗi khi có thuốc tây từ nước ngoài gửi về làm quà. Phần
tôi thỉnh thoảng cũng có chút quà nên nhờ Nam mua giúp. Tôi hiểu, những
lọ vitamin nếu đem ra chợ trời bán sẽ bị chê ỏng chê eo nên hễ có là tôi
nhờ Nam mua… ủng hộ!
Nhóm chợ trời thuốc tây chúng tôi gồm đủ thành phần đã tốt nghiệp ‘đại học cải tạo’: Huệ (sĩ quan Hải quân… mắc cạn), Cường ‘điếc’ (pháo binh Thủy quân Lục chiến nên tai bị nghễnh ngãng vì tiếng súng), chú Định (dân Quốc gia Hành chính, đã từng là phó quận), Quyền (Giảng viên trường Sinh ngữ Quân đội bị… ‘mất dậy’)…
Riêng
tôi được miễn ‘công tác ra chợ trời thuốc tây kiếm sống’, thay vào đó
là chân ‘gia sư’ kèm Anh Văn cho Phương Hồng Quế, Phương Dung, Thu Hiền
và một số bạn bè của Quế cũng như con cái của các bạn cải tạo. Ông thầy
ngày một đông học trò nên cuộc sống cũng có phần dễ thở trong suốt thời
điêu linh.
Tan
chợ, anh em thường tụ họp tại Hai Bà Trưng, thỉnh thoảng vào cuối tuần
lại chung tiền tổ chức ‘giải lao’ sau những ngày ‘hành sự’ tại chợ
Nguyễn Hữu Cầu. Tết Trung Thu Quế lại còn tổ chức cho con cái ‘cái bang’
về Hai Bà Trưng đốt lồng đèn, ăn bánh Trung thu…
Tết Trung Thu 1983 tại đường Hai Bà Trưng
http://baomai.blogspot.com/2011/06/can-ngo-i-cho-troi.html
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
- Thảm họa đường sắt Ấn Độ ( Lão Phan Sưu Tầm )
- Biển Ukraine.. nổi sóng – OCS Florida ( TVQ Úc Chuyển )
- Biểu tình phản đối trụ sở ban giao thương mại của CSVN tại Brooklyn, TB Victoria ( TVQ chuyển )
- Lễ Thượng Kỳ Đầu Năm Nhâm Dần tại Maribyrnong, Brimbank và Greater Dandenong Tiểu Bang Victoria ( TVQ Chuyển )
- Những Địa Danh Mang Tên "CÁI" Ở Miền Nam ( Trần Văn Giang ghi lại )
Thế Này Mà Thua Chúng, Có Nhục Không Chớ: "cán ngố" đi chợ trời
Giờ thì anh em cải tạo, người nào cũng ‘sáu, bẩy bó’, lưu lạc bốn phương, kẻ ở lại trong nước, người đã ra nước ngoài. Ngồi viết lại chuyện chợ trời để nhớ lại một thời điêu linh.
http://baomai.blogspot.com/
BaoMai
BaoMai
-
Mại dzô… Mại dzô… Đồng hồ mười hai trụ đèn, không người lái, hai cửa
sổ… Xem thử đi các đồng chí… Cái đồng hồ này đáng giá cả một gia tài,
nhưng bây giờ chỉ bán với giá ủng hộ…
-
Chụp ảnh lấy liền chỉ mất 30 giây bằng máy Polaroid tối tân của Mỹ…
Chụp đầy đủ cả bộ Đạp-Đổng-Đài để làm kỷ niệm… Chỉ còn một ít giấy ảnh,
chụp ngay kẻo hết... Giá chỉ một ngàn đồng Ngụy một tấm…
Vài chú bộ đội tần ngần dừng chân đứng lại, một chú thắc mắc:
- Chụp 30 giây "nà thế lào"?
-
Chỉ sau 30 giây là đồng chí có một tấm ảnh bên cạnh xe đạp, đồng hồ đeo
trên tay và radio đeo bên nách… Chụp đi đồng chí rồi gửi về Bắc làm kỷ
niệm, chỉ mất có 1 đồng tiền mới, không có tiền mới thì trả tiền Ngụy
cũng được!
‘Đạo
cụ’ của anh thợ chụp hình gồm chiếc xe đạp, cái vỏ radio bằng da và nếu
người chụp không có đồng hồ anh ta sẵn sàng cho mượn để thực hiện một
bộ sưu tập Đạp-Đổng-Đài như quảng cáo.
Mặt
hàng ăn khách nhất ở chợ trời là “3D” (Đạp, Đổng, Đài) được đánh giá là
‘đỉnh cao’ của sự sung túc theo tiêu chuẩn người miền Bắc. Đồng hồ họ
thích loại có nhiều cửa sổ’, một cửa sổ thì có ngày, hai cửa sổ thì có
cả ngày lẫn thứ nhưng không biết họ có hiểu những chữ Mon, Tue, Wed...
hay không?
Radio thì ở miền Nam hầu như gia đình nào cũng có, nào là Sony, National, Zenith... có đủ cả AM lẫn FM.
Tình thế đã thay đổi nên nhu cầu nghe radio không còn cần thiết, cách tốt nhất là đem ra chợ trời bán lấy tiền mua gạo.
Xe đạp thì Sài Gòn cũng không hiếm và chạy đầy đường, kiểu cách thì đa dạng không như xe Phượng Hoàng của Trung Quốc vốn lâu nay làm chúa đường phố Hà Nội.
Tình thế đã thay đổi nên nhu cầu nghe radio không còn cần thiết, cách tốt nhất là đem ra chợ trời bán lấy tiền mua gạo.
Xe đạp thì Sài Gòn cũng không hiếm và chạy đầy đường, kiểu cách thì đa dạng không như xe Phượng Hoàng của Trung Quốc vốn lâu nay làm chúa đường phố Hà Nội.
Chú bộ đội ngồi hóng chuyện dân chợ trời
Chợ
trời là ‘nền kinh tế mới nổi’ trong thời kỳ Sài Gòn vừa đổi chủ. Chợ
trời, ve chai, lạc soong nở rộ khắp hang cùng ngõ hẻm. Bụng đói nên mọi
người phải ra đường kiếm kế mưu sinh. Trong hàng ngũ dân chợ trời, những
người chân chính kiếm sống gồm đủ thành phần.
Người ta đồn ca sĩ Thái Thanh đi bán xôi ở khu vườn hoa Công lý, nhạc sĩ Hoài Bắc (Phạm Đình Chương) ra chợ trời Sài Gòn. Thế là gần như ban Thăng Long xuống đường hợp ca bản… chợ trời!
Người ta đồn ca sĩ Thái Thanh đi bán xôi ở khu vườn hoa Công lý, nhạc sĩ Hoài Bắc (Phạm Đình Chương) ra chợ trời Sài Gòn. Thế là gần như ban Thăng Long xuống đường hợp ca bản… chợ trời!
Danh ca Thái Thanh và hai cố nhạc sĩ Hoài Trung & Hoài Bắc
Nhà
văn Nguyễn Thụy Long với tác phẩm nổi tiếng Loan Mắt Nhung vốn hiền
lành là thế nhưng cũng phải chạy chợ trời để nuôi con khi bị vợ bỏ.
Nguyễn Thụy Long tâm sự: “Ra chợ trời có nhiều mánh kiếm ăn nhưng tôi
chẳng được ‘quý phái’ như nhiều tay chợ trời khác. Như ký giả Hồng Dương
buôn bán vàng ở chợ Lê Thánh Tôn, vải vóc, quần áo cũ hay sách báo lậu,
môi giới ăn hoa hồng. Tôi cũng là dân chợ trời nhưng mua đi bán lại vài
ba cái bù loong dỉ nên rất là đói rách…”
Nhà
giáo vì ‘mất dậy’, ‘vô lương’ nên phải đứng chợ trời. Công chức mất sở
làm phải ra chợ trời còn sĩ quan ‘ngụy’ bận đi cải tạo... Từ xưa, trong
mắt số đông người miền Nam,
chợ trời đồng nghĩa với sự lừa đảo, dối trá, ma lanh, láu cá. ‘Dân chợ
trời’ là một cụm từ miệt thị chỉ những tay mua bán theo cơ hội, thời cơ
nhưng trong thời điêu linh, Sài Gòn biến thành một chợ trời khổng lồ,
trong đó đủ các thành phần xã hội, thượng vàng hạ cám. Tất cả chỉ vì
miếng ăn, có cái tọng vào họng là được, bất kể sang hèn.
Chợ
trời là một hiện tượng nở rộ tại Sài Gòn trong thời điêu linh, kể từ
sau 30/4/1975. Về mặt kinh tế, những nơi nào có nhu cầu mua-bán thì ở đó
có chợ trời. Tuy nhiên, xét cho cùng, chợ trời thời điêu linh là một
hình thức tự phát khi nhu cầu của người miền Nam cần bán những mặt hàng
được coi là không còn cần thiết trong tình hình mới gặp nhu cầu của
người mua là những người đến từ phương Bắc, họ săn nhặt những mặt hàng
lạ còn sót lại từ thế giới tư bản niền Nam.
Bước
vào khu vục chợ trời, bạn sẽ được chào đón bằng câu: ‘Có gì bán không
anh?’. Nhiều người tỏ vẻ bất bình trước câu hỏi sỗ sàng đó, có người lại
trả đũa một cách khó chịu: ‘Tôi bán tôi, anh có mua không?’. Sau này,
không ngờ câu hỏi cay cú đó lại được sử dụng ở các chợ người, hay còn
gọi là ‘chợ lao động’.
Cán ngố bên những chiếc xe đạp thồ trước dinh Độc Lập
Ở
gần khu vực tôi sinh sống có chợ trời Lăng Cha Cả. Chợ buôn bán đủ các
loại mặt hàng, từ ‘thượng vàng’ đến ‘hạ cám’. Tại đây, tôi đã từng đem
bán cái nhẫn tốt nghiệp United States Defense Language Institute và
chiếc quần jeans có cái nhãn Levi’s gắn bên cạnh túi. Bán được 2 món đồ
thấy nhẹ hẳn người vì không còn ‘tàn dư Mỹ Ngụy’ trên người mà lại có
tiền cho vợ con đong gạo ‘bông cỏ’, mua khoai lang sùng, khoai mì chạy
chỉ và cả ‘cao lương’ tức hột bo bo cứng như đá để độn cơm. Thật đúng là
thời ‘cao lương mỹ vị’ đến độ ‘cao lương’ trở thành món tầm thường mà
ai cũng ngán. Phải nói là ngán ngẩm mới đúng.
Nhà văn Hoàng Hải Thủy vốn là người rất ít khi làm thơ nhưng chợ trời đã khiến ông ‘tức cảnh’ với những dòng dưới đây:
Xem đồ ta, ngắm đồ người cho vui
Tìm vui chỉ thấy ngậm ngùi
Vỉa hè này những khóc cười bầy ra
Lạc loài áo gấm, quần hoa
Này trong khuê các, sao mà đến đây?
Chợ bầy những đọa cùng đầy
Vàng phơi nắng quái, ngọc vầy mưa sa
Bán đồ toàn những người ta
Mua đồ thì rặt những Ma cùng Mường
Chợ Trời hay Chợ Đoạn Trường
Đầu âm phủ, cuối thiên đường là đây!
Tìm vui chỉ thấy ngậm ngùi
Vỉa hè này những khóc cười bầy ra
Lạc loài áo gấm, quần hoa
Này trong khuê các, sao mà đến đây?
Chợ bầy những đọa cùng đầy
Vàng phơi nắng quái, ngọc vầy mưa sa
Bán đồ toàn những người ta
Mua đồ thì rặt những Ma cùng Mường
Chợ Trời hay Chợ Đoạn Trường
Đầu âm phủ, cuối thiên đường là đây!
Ở
chợ trời, người bán nhiều hơn người mua, dĩ nhiên đa số người mua là
những ‘Ma’ cùng ‘Mường’, họ là những từ phương xa đổ vào thành phố. Họ
là những chiến binh chất phác, chân quê, ‘xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước’
và khi được đặt chân lên Hòn Ngọc Viễn Đông họ ngỡ ngàng như trong mơ,
hàng hóa phong phú như ở các nước… Đông Âu!
Bên
cạnh những chiến binh chân chất là những anh bộ đội có tính ‘sĩ diện
hão’. Hỏi anh ngoài Bắc có ‘ti vi’ không, anh trả lời như một cái máy
ghi âm Akai: “Thứ đó chạy đầy đường”. Hình như, theo sự hiểu biết của
anh, TV là một loại xe Honda nên nói liều là… chạy đầy đường!
Quà từ Sài Gòn mới giải phóng
Đến
khi thân nhân ở nước ngoài gửi quà về Việt Nam qua sân bay Tân Sơn Nhất
và bưu điện đường Hai Bà Trưng lại phát sinh một nghề mới, nghề chợ
trời mua thu gom đồ. Họ bám lấy người đi lãnh đồ như ruồi, không tiền
đóng thuế cho hải quan, họ tình nguyện đóng thuế giùm, miễn là bán lại
đồ cho họ.
Tôi đã chứng kiến nhiều cảnh cười ra nước mắt ở chỗ lãnh đồ gửi từ Mỹ về. Trong thùng đồ gửi về có một cây thuốc lá Pall Mall.
Cây thuốc thơm tho đã nằm trên bàn kiểm hàng, thủ tục thuế má cũng đã
đóng đủ cả chỉ còn việc người lãnh đồ chờ nhận. Tuy nhiên, nhân viên Hải
quan (quan thuế) cho biết rằng thân nhân bên Mỹ đã gửi đồ một cách…
phạm pháp. Người lãnh đồ thắc mắc, hồi hộp hỏi:
- Thưa… trong những gói thuốc này có… héroin hay sao?
- Thưa… trong những gói thuốc này có… héroin hay sao?
-
Không, nhưng nhà nước xử nhẹ thôi, sẽ mua lại với giá chính thức, và
cho lại anh một gói hút lấy thảo gọi là tình nghĩa với bà con.
Người
lãnh đồ sống trong tâm trạng của kẻ đi xin và được cho những gì… nhà
nước không cấm. Thuốc Pall Mall vẫn bầy bán trên lề đường Đồng Khởi, hồi
xưa gọi là Tự Do. Người ta mới hiểu ra, thuốc lá tịch thu ở chỗ lãnh đồ
có chân chạy ra đường Đồng Khởi.
Hàng
từ ngoại quốc gửi về, nằm trong kho, người nhận quà được giấy báo, đôi
khi hỡi ơi, chỉ còn thùng bị rút ruột hoặc bị đánh tráo. Vải từ bên Mỹ
gửi về cho thân nhân ở quê nhà toàn dệt ở Việt Nam, nhà máy dệt Nam Định
chẳng hạn. Gặp những chuyện đó chỉ có nước cắn răng chịu trận. Thân
phận con kiến sao kiện được củ khoai.
Chuyện
đó xảy ra hàng ngày nên không còn là chuyện la. Người ta nói rằng có
nhân viên hải quan làm việc một năm trời, đồng lương ba cọc ba đồng mà
xây nổi nhà cao tầng giữa thành phố. Rồi giai cấp mới làm kinh doanh qua
việc nuôi chó bẹc giê kiếm lời. Một giai cấp nhà giầu mới ra đời, người
ta chăm sóc chó, cho chó ăn cả ký lô chả quế, ăn phở tái nạm gầu.
Lời
đồn đại về lối sống của giai cấp mới này nhiều vô số kể, nhưng tôi
không thể tin hết nếu chưa kiểm chứng. Trong hồi ức này những điều tôi
viết ra đều đã được kiểm chứng và đúng là sự thật. Tôi không “bắt” ai
phải tin hay nghĩ gì khác.
Cái cột đèn trong thành phố nó bị trồng cứng xuống lề đường nên đành đứng nguyên một chỗ, còn đồ Mỹ có chân, nó chạy ra chợ trời! Nồi cơm điện, bàn ủi, hay đổng-đài nó có thể chạy ra đến chợ trời Huỳnh Thúc Kháng, Tôn Thất Đạm. Nơi đây người ta bán chúng với bất cứ giá nào, dân chợ trời mua tùy theo túi tiền có sẵn và người mua về bao giờ cũng vui vì có được món hàng mà mình ao ước!
Cái cột đèn trong thành phố nó bị trồng cứng xuống lề đường nên đành đứng nguyên một chỗ, còn đồ Mỹ có chân, nó chạy ra chợ trời! Nồi cơm điện, bàn ủi, hay đổng-đài nó có thể chạy ra đến chợ trời Huỳnh Thúc Kháng, Tôn Thất Đạm. Nơi đây người ta bán chúng với bất cứ giá nào, dân chợ trời mua tùy theo túi tiền có sẵn và người mua về bao giờ cũng vui vì có được món hàng mà mình ao ước!
===
Chợ
trời thuốc tây lớn nhất Sài Gòn trải dài suốt một con đường bên hông
chợ Tân Định. Người ta có thể tìm mua đủ các loại tân dược tại đây, từ
những viên thuốc cảm, sổ mũi, nhức đầu cho đến thuốc ‘đặc trị’ huyết áp,
tiểu đường, thấp khớp – cái thì còn ‘đát’ nhưng có cái hết ‘đát’ từ mấy
năm về trước. Nguồn hàng có xuất xứ đa dạng: thuốc từ các viện bào chế
trước 1975, thuốc từ các nước ‘xã hội chủ nghĩa anh em’ và sau này còn
có cả thuốc từ các nước tư bản do thân nhân từ nước ngoài gửi về.
Nguồn
thuốc gửi về có đến 90% tìm đường ra chợ trời vì người nhận thuốc không
phải để uống mà để bán đi lấy tiền lo cơm áo hàng ngày. Người ta quan
niệm, chống đói quan trọng hơn chống bệnh tật gấp nghìn lần. Thân nhân ở
nước ngoài được báo là cứ gửi thuốc về, mặt hàng này có giá rất cao nếu
so với quần áo, vải vóc, mỹ phẩn, kẹo bánh. Hơn nữa, trọng lượng lại
rất nhẹ cân nếu so với các ‘hàng viện trợ’ khác, đỡ tốn cước phí đối với
người gửi.
Từ
Mỹ, từ Pháp cũng xuất hiện những công ty của người Việt chuyên gửi
thuốc tây về Việt Nam với danh sách các loại thuốc ‘hot’ nhất, có nghĩa
là bán được nhiều tiền nhất trên thị trường chợ trời. Tại Sài Gòn có cả
một hệ thống thu mua mặt hàng thuốc tây, họ là dân chợ trời nhưng đến
tận nhà. Hệ thống chân rết này bắt đầu từ những tay ‘cò’, có mặt tại khu
lãnh hàng trên phi trường Tân Sơn Nhất hay bưu điện, thấy ai lãnh thuốc
là xin địa chỉ đến tận nhà để mua, vừa kín đáo lại vừa an toàn, không
sợ công an ‘vồ’.
Dân
chợ trời thuốc tây cũng xuất thân đủ mọi ngành nghề: từ ông dược sĩ
chính hiệu bị mất sở làm đến anh "sỹ quan ngụy" vừa tốt nghiệp cải tạo,
từ tên chuyên nghiệp mánh mung đầu đường xó chợ đến kẻ trong túi không
có tiền uống cà phê cũng ra chợ trời buôn nước bọt. Họ đứng ra làm trung
gian, dẫn mối.
Bạn
cải tạo của tôi ra chợ trời kiếm ăn cũng không ít. ‘Tổng hành dinh’ của
đám chợ trời chúng tôi là nhà Nam ‘đầu bạc’ ở đường Hai Bà Trưng, ngay
chân Cầu Kiệu, nên rất gần với chợ trời thuốc tây trên đường Nguyễn Hữu
Cầu, bên hông chợ Tân Định.
Nam
vốn là bác sĩ quân y, khi đi học tập về sống chung với ca sĩ Phương
Hồng Quế và mở phòng mạch trên đường Triệu Quang Phục trong quận 5, Chợ
Lớn. Căn nhà mặt tiền đường Hai Bà Trưng vốn là của gia đình Quế nên
được đám bạn chọn là nơi ra vào từ chợ trời.
Thuốc
tây thu gom ở chợ Nguyễn Hữu Cầu được gửi tạm tại đây trước khi sang
tay, mua đi bán lại. Mỗi khi bác sĩ Nam cần thuốc cho phòng mạch cũng
đều nhờ anh em chợ trời săn lùng, anh em không ra chợ trời Nam cũng sẵn
sàng mua ủng hộ mỗi khi có thuốc tây từ nước ngoài gửi về làm quà. Phần
tôi thỉnh thoảng cũng có chút quà nên nhờ Nam mua giúp. Tôi hiểu, những
lọ vitamin nếu đem ra chợ trời bán sẽ bị chê ỏng chê eo nên hễ có là tôi
nhờ Nam mua… ủng hộ!
Nhóm chợ trời thuốc tây chúng tôi gồm đủ thành phần đã tốt nghiệp ‘đại học cải tạo’: Huệ (sĩ quan Hải quân… mắc cạn), Cường ‘điếc’ (pháo binh Thủy quân Lục chiến nên tai bị nghễnh ngãng vì tiếng súng), chú Định (dân Quốc gia Hành chính, đã từng là phó quận), Quyền (Giảng viên trường Sinh ngữ Quân đội bị… ‘mất dậy’)…
Riêng
tôi được miễn ‘công tác ra chợ trời thuốc tây kiếm sống’, thay vào đó
là chân ‘gia sư’ kèm Anh Văn cho Phương Hồng Quế, Phương Dung, Thu Hiền
và một số bạn bè của Quế cũng như con cái của các bạn cải tạo. Ông thầy
ngày một đông học trò nên cuộc sống cũng có phần dễ thở trong suốt thời
điêu linh.
Tan
chợ, anh em thường tụ họp tại Hai Bà Trưng, thỉnh thoảng vào cuối tuần
lại chung tiền tổ chức ‘giải lao’ sau những ngày ‘hành sự’ tại chợ
Nguyễn Hữu Cầu. Tết Trung Thu Quế lại còn tổ chức cho con cái ‘cái bang’
về Hai Bà Trưng đốt lồng đèn, ăn bánh Trung thu…
Tết Trung Thu 1983 tại đường Hai Bà Trưng
http://baomai.blogspot.com/2011/06/can-ngo-i-cho-troi.html
