Sau
nhiều tháng đồn đoán sôi nổi cùng với việc chính quyền Bắc Kinh tỏ ra
dè dặt, Trung Quốc cuối cùng đã xác nhận hai cựu bộ trưởng Quốc Phòng
biến mất khỏi dư luận năm ngoái đang bị điều tra vì tội tham nhũng.
Sự “hạ bệ”
ngoạn mục này phơi bày những mánh lới đã ăn sâu vào gốc rễ trong các
lĩnh vực then chốt của quá trình hiện đại hóa quân đội của nhà lãnh đạo
Trung Quốc Tập Cận Bình, bất chấp cuộc chiến chống tham nhũng kéo dài
hàng thập kỷ của ông và đặt ra câu hỏi về khả năng sẵn sàng chiến đấu
của Trung Quốc vào thời điểm căng thẳng địa chính trị gia tăng.
Truyền
thông Nhà nước Trung Quốc đưa tin hôm 27/06/2024 rằng bộ trưởng Lý
Thượng Phúc bị cách chức thẳng thừng vào tháng 10/2023 chỉ sau 7 tháng
giữ chức, và Ngụy Phượng Hòa, làm bộ trưởng Quốc Phòng từ năm 2018 đến
năm 2023, đã bị khai trừ khỏi đảng Cộng Sản cầm quyền sau các cuộc điều
tra, và cả hai vụ việc đều được chuyển giao cho các công tố viên quân
đội xử lý.
Hai nhân vật này là những lãnh đạo cao nhất trở thành
nạn nhân của cuộc thanh trừng sâu rộng trong lĩnh vực quốc
phòng của Trung Quốc kể từ mùa hè năm ngoái, chiến dịch khiến hơn chục
tướng lĩnh và giám đốc điều hành cấp cao của những tổ hợp công nghiệp
quân sự bị mất chức.
Sự bất ổn trong hàng ngũ cấp cao của Quân đội
Giải phóng Nhân dân (PLA) xảy ra trong bối cảnh nhà lãnh đạo Tập Cận
Bình đang tìm những giải pháp giúp cho lực lượng vũ trang Trung Quốc trở
nên mạnh mẽ hơn, luôn sẵn sàng chiến đấu và tỏ ra quyết đoán hơn trong
việc khẳng định các yêu sách lãnh thổ ở những khu vực có tranh chấp.
Ở
đỉnh cao sự nghiệp, hai cựu bộ trưởng Quốc Phòng thường có giọng điệu
cứng rắn trước các quan chức quân sự hàng đầu thế giới. Tại các diễn đàn
an ninh khu vực, hai vị tướng cảnh báo quân đội Trung Quốc sẽ chiến đấu
“bằng mọi giá” nếu có ai dám “tách” Đài Loan tự trị khỏi Trung Quốc.
Theo
các nhà phân tích, cả hai bộ trưởng đều được thăng chức dưới thời Tập
Cận Bình, và việc loại bỏ họ diễn ra trong khuôn khổ chiến dịch chống
tham nhũng kéo dài hơn một thập kỷ của nhà lãnh đạo Trung Quốc, cho thấy
rõ những khó khăn trong việc ngăn chặn tình trạng tham nhũng ở cấp cao
nhất của quân đội.
James Char, nhà nghiên cứu tại Trường Nghiên
cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, cho biết mặc dù chiến dịch chống
tham nhũng của Tập Cận Bình đã mang lại một số thành công, nhưng việc
thiếu sự giám sát dân sự phù hợp và hệ thống pháp luật độc lập
đồng nghĩa với việc PLA chỉ bị giám sát bởi các nhà điều tra nội bộ,
và nhận định rằng hiện tượng tham nhũng vẫn sẽ tiếp tục.
Tham nhũng trong việc mua sắm vũ khí
Với tham vọng cải tổ PLA thành lực lượng chiến đấu “đẳng cấp thế giới” của
Tập Cận Bình, chính quyền Trung Quốc đã rót hàng tỷ đô la mua và nâng
cấp trang thiết bị quân sự. Ông Tập cũng đã xây dựng Lực lượng Tên lửa,
một nhánh tinh nhuệ giám sát kho vũ khí tên lửa đạn đạo và hạt nhân
đang phát triển nhanh chóng.
Hầu hết những tướng lĩnh bị cách chức
hoặc mất tích không rõ lý do vào năm ngoái đều có liên quan đến Lực
lượng Tên lửa hoặc thiết bị quân sự, trong đó có ông Lý và ông Ngụy.
Trước
khi trở thành bộ trưởng Quốc Phòng, Lý Thượng Phúc đã lãnh đạo Cục Phát
triển Thiết bị của PLA trong 5 năm. Là một kỹ sư được đào tạo bài bản,
vị cựu bộ trưởng 66 tuổi đã từng làm việc trong các đơn vị phóng tên lửa
và vệ tinh ở phía tây nam Trung Quốc trong nhiều thập kỷ, trước khi
được chuyển lên trụ sở PLA để phụ trách việc mua sắm thiết bị quân sự.
Ông
Ngụy, 70 tuổi, là chỉ huy đầu tiên của Lực lượng Tên lửa. Vào cuối năm
2015, ông được Tập Cận Bình đưa vào biên chế của đơn vị tên lửa cũ
thuộc PLA, Quân đoàn Pháo binh số 2, nơi ông từng làm việc trong nhiều
thập kỷ. Hai người kế nhiệm ông Ngụy tại Lực lượng Tên lửa cũng đã bị
thanh trừng.
Những cáo buộc nhắm vào Lý Thượng Phúc được đưa ra
trong thông cáo của Bộ Chính Trị (gồm 24 thành viên), liên quan đến tham
nhũng trong việc mua sắm vũ khí. Theo đài truyền hình Nhà nước CCTV,
ngoài việc nhận và đưa hối lộ cũng như lạm dụng quyền lực, ông Lý còn bị
cáo buộc “gây ô nhiễm trầm trọng môi trường chính trị và hoạt động công nghiệp của lĩnh vực thiết bị quân sự”.
Joel
Wuthnow, nhà nghiên cứu cấp cao tại Đại học Quốc phòng do Lầu Năm Góc
tài trợ, cho biết thuật ngữ được diễn đạt cẩn thận này nhấn mạnh đến sự
thông đồng giữa các doanh nghiệp Nhà nước sản xuất vũ khí và hệ thống
mua sắm của PLA.
Wuthnow nói : “Chúng tôi biết rằng có một số
sự thông đồng, nhưng không rõ ràng. ĐCSTQ sẽ không thừa nhận những vũ
khí chiến lược không đạt tiêu chuẩn hoặc không đáng tin cậy. Nếu điều
đó được chứng minh, đó sẽ là vấn đề nghiêm trọng hơn đối với Tập Cận
Bình vì ông ấy sẽ có những nghi ngờ không chỉ về vấn đề đạo đức mà còn
về sự sẵn sàng chiến đấu của quân đội.”
Nhà phân tích Char
cho biết các vấn đề trong hệ thống mua sắm của PLA đã tồn tại trong
nhiều năm. Ông Char lưu ý rằng vào năm 2018, một nghiên cứu do Đại học
Kỹ thuật Hải quân Trung Quốc, trung tâm mua sắm thiết bị của Hải quân và
văn phòng kiểm toán của Quân ủy Trung ương thực hiện đã phân tích các
hoạt động gian lận trong khâu đấu thầu mua sắm thiết bị của PLA và kêu
gọi cải thiện hệ thống đấu thầu.
Ông Char cho biết thêm rằng
có dấu hiệu cho thấy giới lãnh đạo quân sự hàng đầu của Trung Quốc dường
như lo ngại về chất lượng của những thiết bị quân sự (đã mua trước
đây), tướng Hà Vệ Động, phó chủ tịch Quân ủy Trung ương (CMC), cơ quan
giám sát các lực lượng vũ trang, tuyên bố vào tháng 3 sẽ dẹp bỏ “những khả năng chiến đấu giả dối” trong quân đội.
“Mất niềm tin”
Lý
Thượng Phúc và Ngụy Phượng Hòa là những nhân vật quân sự cấp cao nhất
bị hạ bệ trong 6 năm qua bởi chiến dịch chống tham nhũng không ngừng
nghỉ của Tập Cận Bình.
Nhà lãnh đạo Trung Quốc đã coi việc loại bỏ
tận gốc nạn hối lộ và sự bất trung là một dấu ấn trong sự cai trị của
ông kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, đồng thời ông đã hạ bệ những
tướng lĩnh quyền lực trước đây được coi là “bất khả xâm phạm”.
Trong
những năm cầm quyền đầu tiên, Tập Cận Bình đã loại bỏ hai quan chức cấp
cao trong quân đội là Từ Tài Hậu và Quách Bá Hùng, hai cựu phó chủ tịch
CMC. Ông Từ sau đó chết vì ung thư còn ông Quách bị kết án tù chung
thân vì tội tham nhũng.
Joel Wuthnow nhận định rằng ở một khía cạnh nào đó, vụ bê bối tham nhũng mới nhất của hai cựu bộ trưởng Quốc Phòng “thậm chí còn tệ hại hơn đối với Tập Cận Bình” so với vụ hai ông Từ và Quách cách đây một thập kỷ.
“Hồi đó có thể nói rằng ông Tập đang thanh lọc nhân sự”, Wuthow
cho biết, đồng thời lưu ý rằng Từ Tài Hậu và Quách Bá Hùng được bổ
nhiệm vào CMC dưới thời cựu lãnh đạo Giang Trạch Dân. Nhưng cả ông Ngụy
lẫn ông Lý đều do Tập Cận Bình đề bạt.
Wuthnow nói thêm : “Trường
hợp của Ngụy Phượng Hòa và Lý Thượng Phúc cho thấy các quy trình thẩm
định nhân sự của chính ông Tập và chiến dịch chống tham nhũng được ca
ngợi trong thập kỷ qua đã không thành công trong việc ngăn chặn nạn tham
nhũng ở cấp cao nhất của hệ thống Nhà nước và điều này cho thấy ông Tập
đã mất niềm tin vào những người do chính ông bổ nhiệm.”
Ông
Ngụy được thăng cấp thượng tướng chỉ hơn một tuần sau khi Tập Cận
Bình nắm quyền lãnh đạo Đảng. Còn ông Lý được thăng cấp trung tướng và
sau đó lên thượng tướng chỉ 3 năm sau đó.
Thông cáo của Bộ Chính Trị cho biết hành động của Lý Thượng Phúc và Ngụy Phượng Hòa “đã phản bội lòng tin và trách nhiệm” mà lãnh đạo tối cao của Đảng và quân đội giao cho họ. Theo CCTV, ông Lý “đã phản bội các nguyên tắc của Đảng”, còn ông Ngụy bị cáo buộc “làm suy sụp niềm tin và mất lòng trung thành”.
Tập Cận
Bình giờ đây vẫn quyết tâm nhổ tận gốc nạn tham nhũng và sự bất trung.
Tháng trước, ông đã triệu tập giới chức quân sự cấp cao tham dự một hội
nghị công tác chính trị ở Diên An, địa điểm thiêng liêng của cuộc cách
mạng Cộng Sản Trung Quốc trong lịch sử Đảng.
Ông Tập nói với giới tinh hoa PLA : “Súng
phải luôn trong tay những người trung thành và đáng tin cậy đối với
Đảng. Rõ ràng cần phải có sự nghiêm khắc để đạt được hiệu quả khi chiến
đấu. Trong quân đội không có chỗ cho những phần tử tham nhũng ẩn náu.”
James
Char cho biết về lâu dài, việc Tập Cận Bình thanh lọc nhân sự và cải
cách hệ thống mua sắm của quân đội là một tín hiệu khả quan đối với khả
năng chiến đấu của Trung Quốc : “Các vấn đề đang được khắc phục và
sẽ luôn có sự rà soát thẩm định cách thức mà Tập Cận Bình dùng để phát
triển PLA, qua đó đạt được giấc mơ hiện đại hóa PLA vào năm 2035.”
Nguồn : CNN