Các nhà lập pháp Nhật Bản hôm 11/11 bỏ phiếu bầu Thủ tướng Shigeru Ishiba tiếp tục làm lãnh đạo, sau khi liên minh bị hoen ố vì bê bối của ông mất đa số ghế trong quốc hội trong cuộc bầu cử hạ viện vào tháng trước.

Ông Ishiba, người đã kêu gọi bỏ phiếu bất ngờ sau khi nhậm chức vào ngày 1/10, hiện phải điều hành một chính phủ thiểu số mong manh khi Donald Trump theo chủ nghĩa bảo hộ trở lại nắm quyền tại Mỹ, vốn là đồng minh chính của Nhật Bản, căng thẳng tăng cao với các đối thủ Trung Quốc và Triều Tiên, và áp lực gia tăng trong nước về kiểm soát chi phí sinh hoạt.

Đảng Dân chủ Tự do và đối tác liên minh Komeito của ông đã giành được khối lượng ghế lớn nhất trong cuộc bầu cử nhưng đã mất đa số ghế nắm giữ kể từ năm 2012, khiến ông phải phụ thuộc vào các đảng đối lập nhỏ để thông qua chương trình nghị sự cho chính sách của mình.

"Trước cuộc bầu cử đầy thách thức này, chúng ta phải chuyển đổi thành một đảng quốc gia phục vụ nhân dân, đồng cảm với những cuộc đấu tranh, nỗi thống khổ và niềm vui của nhân dân", ông Ishiba phát biểu tại một cuộc họp báo sau khi quốc hội bỏ phiếu giữ ông lại vị trí thủ tướng.

Tuy nhiên, cuộc bỏ phiếu hôm 11/11, được phát sóng trên truyền hình, đã phải bước vào vòng bỏ phiếu thứ hai lần đầu tiên sau 30 năm, sau khi không có ứng cử viên nào có thể tập hợp được sự ủng hộ của đa số trong vòng đầu tiên. Việc này cho thấy thêm sự mong manh của đảng của ông Ishiba.

Ông Ishiba đã giành chiến thắng trong vòng bỏ phiếu lần 2 đó, giành được 221 phiếu bầu, bỏ xa người đứng đầu Đảng Dân chủ Lập hiến đối lập chính, cựu Thủ tướng Yoshihiko Noda, nhưng vẫn chưa đạt được đa số trong 465 ghế tại hạ viện.

Vào năm tới, Nhật Bản sẽ tổ chức bầu cho các ghế tại thượng viện vốn ít quyền lực hơn, nơi mà đa số mong manh của liên minh cầm quyền cũng có thể gặp rủi ro nếu ông Ishiba không thể khôi phục lại niềm tin của công chúng đang bị xáo trộn bởi vụ bê bối về các khoản đóng góp cho các nhà lập pháp không được ghi chép.

Thách thức về ngân sách

Thách thức trước mắt của ông Ishiba là lập ra một ngân sách bổ sung cho năm tài chính đến tháng 3, dưới áp lực từ cử tri và các đảng đối lập nhằm tăng chi tiêu cho phúc lợi và thực hiện các bước để bù đắp giá cả tăng cao.

Để được chấp thuận, ông cần sự ủng hộ của ít nhất một đảng đối lập, rất có thể là Đảng Dân chủ vì Nhân dân (DPP) do Yuichiro Tamaki đứng đầu. Ông Tamaki đã có các cuộc đàm phán hợp tác với ông Ishiba, nhưng các nhà lập pháp DPP đã không bỏ phiếu để ông Ishiba tiếp tục làm thủ tướng.

Ông Tamaki cũng đang ở trong tình thế bấp bênh sau khi thừa nhận hôm 11/11 rằng ông có quan hệ ngoài luồng, vốn được tiết lộ trên một tạp chí lá cải.

Với chức thủ tướng được xác nhận, ông Ishiba đã bổ nhiệm ba bộ trưởng nội các mới – gồm bộ trưởng phụ trách giao thông, tư pháp và nông nghiệp – trong đó có hai người thay thế các nhà lập pháp LDP đã mất ghế trong cuộc bầu cử hạ viện.

Ông Ishiba hiện phải chuẩn bị cho một loạt các hoạt động quốc tế, bao gồm hội nghị thượng đỉnh của Nhóm 20 nền kinh tế lớn tại Brazil vào ngày 18 và 19 tháng này.

Ông cũng đang tìm cách sắp xếp một điểm dừng chân tại Hoa Kỳ trên đường đến hoặc từ cuộc họp đó để gặp ông Trump. Nhà lãnh đạo Nhật Bản đã nói chuyện với tổng thống đắc cử của Mỹ lần đầu tiên vào ngày 7/11 trong một cuộc trò chuyện "thân thiện" kéo dài năm phút, trong đó ông đã chúc mừng ông Trump về chiến thắng trong cuộc bầu cử.

Tuy nhiên, một số quan chức Nhật Bản lo ngại ông Trump có thể lại tấn công Tokyo bằng các biện pháp thương mại bảo hộ và khơi lại yêu cầu rằng nước này phải trả nhiều hơn cho chi phí đồn trú quân đội Hoa Kỳ tại đó.

Những vấn đề này phần lớn đã được giải quyết êm đẹp trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, từ năm 2017 đến năm 2021, nhờ mối quan hệ chặt chẽ giữa Tổng thống Trump và thủ tướng Nhật Bản khi đó Shinzo Abe – một mối quan hệ mà ông Ishiba dường như muốn tái lập.

Ông Trump "đã nói nhiều điều về Ukraine, Gaza và các liên minh trong cuộc bầu cử, nhưng thật khó để dự đoán chính sách của ông ấy sẽ như thế nào cho đến khi ông ấy nhậm chức", ông Ishiba cho biết. "Chúng tôi sẽ tập trung vào việc đề xuất các giải pháp có lợi cho cả hai quốc gia."

Tổng thống đắc cử Donald Trump đã chọn Dân biểu Elise Stefanik, đại diện tiểu bang New York và được xem là một đồng minh trung thành với ông Trump nhưng có ít kinh nghiệm về chính sách đối ngoại, làm đại diện của Hoa Kỳ tại Liên Hợp Quốc.

“Elise là một chiến binh vô cùng mạnh mẽ, cứng rắn và thông minh cho Nước Mỹ Trên Hết,” ông Trump nói trong một tuyên bố đưa ra hôm 11/11 khi công bố lựa chọn của mình cho vai trò này. Đây là lựa chọn đầu tiên của ông Trump mà sẽ cần được Thượng viện Mỹ phê chuẩn.

Bà Stefanik, 40 tuổi, hiện là Chủ tịch Hội nghị Cộng hòa tại Hạ viện, từ lâu đã là một trong những đồng minh trung thành nhất của ông Trump tại Hạ viện và là một trong những người từng được xem là ứng cử viên tiềm năng cho chức phó tổng thống.

Sinh ra và lớn lên ở miền bắc tiểu bang New York, bà Stefanik tốt nghiệp Đại học Harvard và làm việc tại Nhà Trắng dưới thời cựu Tổng thống George W. Bush trong hội đồng chính sách đối nội và văn phòng của chánh văn phòng.

Năm 2014, ở tuổi 30, bà trở thành người phụ nữ trẻ nhất từng được bầu vào Quốc hội Mỹ, đại diện cho miền bắc New York. Sau đó, bà trở thành người phụ nữ trẻ nhất phục vụ trong ban lãnh đạo Hạ viện Mỹ.

Bà Stefanik được biết đến vào đầu nhiệm kỳ của mình là một tiếng nói bảo thủ ôn hòa hơn. Nhưng không lâu sau đó bà đã gắn mình với cựu tổng thống Trump, âm thầm xây dựng lại hình ảnh của mình thành một đồng minh trung thành của MAGA – và chứng kiến quyền lực của mình tăng lên.

Bà Stefanik đã dành nhiều năm để định vị mình là một trong những đồng minh và người bạn tâm giao đáng tin cậy nhất của ông Trump tại Đồi Capitol. Bà đã ủng hộ ông trong cuộc đua năm 2024 thậm chí trước khi ông khởi xướng chiến dịch của mình và tích cực vận động thay mặt ông trong cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hòa.

Tiếng tăm của bà Stefnik tăng cao hơn sau khi bà mạnh mẽ chất vấn 3 hiệu trưởng trường đại học về chủ nghĩa bài Do Thái trong khuôn viên trường của họ dẫn đến hai đơn từ chức trong số họ – một thành tích mà ông Trump liên tục khen ngợi.

Bà cũng đã bảo vệ ông một cách mạnh mẽ trong cả hai phiên tòa luận tội và chỉ trích bốn bản cáo trạng hình sự chống lại ông Trump, bao gồm cả việc đệ đơn khiếu nại về đạo đức tại New York chống lại thẩm phán đã thụ lý vụ án gian lận dân sự của ông.

Nikki Haley, người đã thách thức ông Trump để giành đề cử của Đảng Cộng hòa, là một trong những người trước đây đã giữ vai trò đại sứ Liên Hợp Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.

Bà Stefanik được bổ nhiệm vào vị trí này mặc dù có ít kinh nghiệm về chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia.

Dù bà là thành viên của Ủy ban Quân vụ Hạ viện và phục vụ trong ủy ban Hạ viện vốn giám sát tình báo quốc gia Mỹ, nhưng việc chọn bà Stefanik càng củng cố thêm về sở thích của Trump đối với lòng trung thành vô điều kiện trong chính quyền thứ hai của ông hơn là kinh nghiệm nghề nghiệp.

Một lĩnh vực chính sách đối ngoại mà bà Stefanik đã lên tiếng là Israel.

Kể từ khi bắt đầu cuộc chiến tranh Israel-Hamas, bà Stefanik đã tập trung phần lớn sự chú ý của mình vào Liên Hợp Quốc, cáo buộc cơ quan thế giới và các tổ chức quốc tế có thái độ bài Do Thái vì chỉ trích cuộc ném bom của Israel vào Gaza, mà theo theo Bộ Y tế ở Gaza cho biết đã khiến hơn 43.000 người Palestine thiệt mạng.

Tháng trước, bà Stefanik còn đi xa hơn khi kêu gọi "đánh giá lại toàn bộ" nguồn tài trợ của Hoa Kỳ cho LHQ, đồng thời thúc đẩy việc chặn hỗ trợ của Hoa Kỳ cho cơ quan LHQ cung cấp viện trợ nhân đạo cho người Palestine trong khu vực.

Việc bà Stefanik đến làm tại LHQ nghĩa là đảng Cộng hòa, vốn đang trên đường giành được đa số mong manh tại Hạ viện Mỹ, sẽ mất một phiếu bầu quan trọng. Nhưng khu vực của bà Stefanik nằm ở một vùng ‘cực kỳ đỏ’ (đa số người theo đảng Cộng hòa) của phía bắc New York, nơi đảng này chắc chắn có khả năng sẽ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử đặc biệt sẽ diễn ra sau khi bà rời nhiệm sở.

"Đảng Cộng hòa sẽ nắm giữ ghế Cộng hòa an toàn này như một phần của thế đa số thuộc về đảng Cộng hòa tại Hạ viện, giúp thực hiện nhiệm vụ lịch sử của Tổng thống Trump", Ed Cox, chủ tịch đảng Cộng hòa New York, cho biết trong một tuyên bố hôm 11/11.

Ông Trump không nói nhiều về LHQ trong chiến dịch tranh cử của mình, nhưng nhìn chung đã ủng hộ một chính sách đối ngoại ít can thiệp hơn. Ông cũng đã nhiều lần đặt câu hỏi về tính hữu ích của các liên minh quốc tế, bao gồm cả NATO, và ông đã đe dọa các đồng minh bằng mức thuế quan cao hơn và nói rằng ông sẽ không bảo vệ họ trừ khi họ đóng góp nhiều hơn cho quốc phòng của chính họ.

Trump cũng đã nói về việc ban đầu ông muốn chọn con gái lớn của mình, Ivanka Trump, cho vai trò này sau khi ông đắc cử tổng thống lần đầu tiên.

“‘Con sẽ là một đại sứ tuyệt vời tại Liên Hợp Quốc, thư ký tại Liên Hợp Quốc.’ Để tôi nói cho bạn biết, sẽ không có ai có thể cạnh tranh được với cô ấy,” ông nói tại Hội nghị thượng đỉnh của các bà mẹ vì Tự do vào tháng 8. “Cô ấy có thể là con gái tôi, nhưng không ai có thể cạnh tranh được với cô ấy.”

Bộ trưởng ngoại giao mới của Israel cho biết hôm 11/11 rằng đã có "một số tiến triển" trong nỗ lực chấm dứt giao tranh với Hezbollah của Lebanon. Nhưng một người phát ngôn của nhóm chiến binh này cho biết họ chưa nhận được bất kỳ đề xuất chính thức nào và đã chuẩn bị tiến hành một cuộc chiến tranh lâu dài nếu cần.

Chính quyền Biden đã dành nhiều tháng để tìm cách làm trung gian cho lệnh ngừng bắn và có thông tin rằng đặc phái viên Hoa Kỳ Amos Hochstein có thể sẽ quay trở lại khu vực trong những ngày tới.

Bộ trưởng Ngoại giao Israel Gideon Saar cho biết bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải bao gồm các cơ chế thực thi để ngăn Hezbollah tái thiết cơ sở hạ tầng quân sự của mình gần biên giới.

"Có một số tiến triển về vấn đề này. Chúng tôi đang làm việc với người Mỹ", ông Gideon nói với các phóng viên.

Hezbollah bắt đầu bắn vào Israel vào ngày 8/10/2023, để thể hiện tình đoàn kết với Hamas ở Dải Gaza.

Theo Bộ Y tế Lebanon, ít nhất 3.189 người đã thiệt mạng và hơn 14.000 người bị thương ở Lebanon trong hơn một năm xung đột giữa Israel và nhóm chiến binh Hezbollah. Khoảng 1,2 triệu người đã phải di dời.

Về phía Israel, văn phòng thủ tướng nước này nói rằng 68 binh sĩ và 41 thường dân đã thiệt mạng trong cuộc giao tranh kể từ tháng 10/2023. Hơn 60.000 người đã phải di dời khỏi nhà cửa của họ.

Trước đó hôm 11/11, Thủ tướng lâm thời của Lebanon Najib Mikati đã kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức dọc biên giới Lebanon-Israel, nói rằng cuộc chiến đã gây ra những tác động tàn khốc đối với quốc gia nhỏ bé này.

Ông Mikati kêu gọi thực hiện một nghị quyết của Liên hợp quốc nhằm chấm dứt chiến tranh Israel-Hezbollah vào mùa hè năm 2006 và triển khai quân đội Lebanon dọc biên giới với Israel trong sự phối hợp với lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.

Phát biểu tại phiên khai mạc hội nghị thượng đỉnh Ả Rập-Hồi giáo tại thủ đô Riyadh của Ả Rập Saudi, ông Mikati cho biết cuộc chiến đã gây ra "thiệt hại chưa từng có" với hơn 3.000 người thiệt mạng, trong đó có 775 phụ nữ và trẻ em.

Theo ông, cuộc chiến cũng đã gây ra thiệt hại 8,5 tỷ USD, bao gồm 3,4 tỷ USD do phá hủy hoặc làm hư hại khoảng 100.000 đơn vị nhà ở ở nhiều nơi khác nhau trên cả nước.

Ông Mikati nói rằng "Không quốc gia nào có thể gánh chịu gánh nặng của sự tàn phá to lớn này", đồng thời cho biết Beirut sắp thành lập một quỹ do các quốc gia thân thiện tài trợ cho quá trình tái thiết. Theo ông, quỹ này sẽ được giám sát và chịu sự kiểm toán quốc tế.

Ông Mikati còn kêu gọi các quốc gia khác ủng hộ nhà nước Lebanon thay vì các phe phái chính trị của đất nước này.

Trước đó, cơ quan nhi đồng của Liên Hợp Quốc cho biết cuộc chiến giữa Israel và Hezbollah đã giết chết hơn 200 trẻ em ở Lebanon.

Trong số đó có 7 trẻ em nằm trong số 23 người thiệt mạng trong cuộc không kích của Israel ở miền bắc Lebanon hôm 10/11.

UNICEF nói rằng việc bảo vệ trẻ em khỏi bị tổn hại trong chiến tranh là nghĩa vụ pháp lý và kêu gọi ngừng bắn.

Cuộc chiến Israel-Hamas bắt đầu sau khi các chiến binh tấn công vào Israel vào ngày 7/10/2023, giết chết khoảng 1.200 người – chủ yếu là thường dân – và bắt cóc 250 người khác. Các quan chức y tế Palestine cho biết sự đáp trả quân sự của Israel ở Gaza đã giết chết hơn 43.000 người. Họ không phân biệt giữa thường dân và chiến binh, nhưng cho biết hơn một nửa số người thiệt mạng là phụ nữ và trẻ em.

Hamas và Hezbollah là đồng minh được Iran hậu thuẫn.

Hezbollah thừa nhận rằng gần 500 chiến binh của họ đã thiệt mạng trong 11 tháng đầu của cuộc xung đột nhưng đã ngừng cập nhật số thương vong sau khi cuộc chiến toàn diện nổ ra vào tháng 9.

Đặc phái viên về khí hậu của Hoa Kỳ John Podesta hôm 11/11 kêu gọi các chính phủ giữ vững niềm tin vào lời hứa của Mỹ trong việc chống lại sự nóng lên toàn cầu, nói rằng Donald Trump có thể làm chậm chứ không thể dừng lại quá trình chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch khi trở lại Nhà Trắng vào tháng 1.

Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu thường niên của Liên hợp quốc khai mạc hôm 11/11 tại Baku, Azerbaijan, với nhiều phái đoàn các nước lo ngại rằng chiến thắng của ông Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ hôm 5/11 sẽ cản trở tiến trình hạn chế sự nóng lên của hành tinh.

Ông Trump đã tuyên bố sẽ một lần nữa rút Hoa Kỳ, quốc gia từng phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới, ra khỏi hợp tác khí hậu quốc tế và tối đa hóa sản lượng nhiên liệu hóa thạch vốn đã cao kỷ lục của Mỹ.

"Đối với những người trong chúng ta cống hiến cho hành động vì khí hậu, kết quả tuần trước tại Hoa Kỳ rõ ràng là vô cùng đáng thất vọng", ông Podesta phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh.

"Nhưng điều tôi muốn nói với các bạn hôm nay là trong khi chính phủ liên bang Mỹ, dưới thời Donald Trump, có thể tạm gác hành động ứng phó với biến đổi khí hậu lại, thì công tác kiềm chế biến đổi khí hậu vẫn sẽ tiếp tục tại Hoa Kỳ".

Ông Podesta cho biết Đạo luật Giảm lạm phát (IRA), một đạo luật khí hậu mang tính bước ngoặt của Tổng thống Joe Biden cung cấp hàng tỷ đô la trợ cấp cho năng lượng sạch, sẽ tiếp tục thúc đẩy đầu tư vào năng lượng mặt trời, gió và các công nghệ khác, và rằng các chính quyền tiểu bang Hoa Kỳ cũng sẽ thúc đẩy cắt giảm khí thải thông qua quy định.

"Tôi không nghĩ rằng bất kỳ điều nào trong số đó có thể bị đảo ngược. Liệu có thể làm chậm lại được không? Có thể. Nhưng hướng đi thì rõ ràng", ông Podesta nói.

Mặc dù ông Trump đã hứa sẽ hủy bỏ IRA, nhưng để làm như vậy sẽ cần một đạo luật của Quốc hội – và điều đó có thể khó thực hiện được do sự ủng hộ của một số nhà lập pháp Đảng Cộng hòa có các khu vực được hưởng lợi từ các khoản đầu tư liên quan đến IRA.

Tranh cãi về chương trình nghị sự

Ngoài việc ông Trump được bầu làm tổng thống của nền kinh tế lớn nhất thế giới, các cuộc đàm phán ở Baku còn giành sự chú ý tới các mối quan ngại về kinh tế và chiến tranh ở Ukraine và Gaza.

Điều đó làm phức tạp thêm tham vọng của hội nghị thượng đỉnh nhằm giải quyết mục tiêu ưu tiên trong chương trình nghị sự – một thỏa thuận tài trợ khí hậu lên tới 1.000 tỷ đô la hàng năm cho các nước đang phát triển, thay thế mục tiêu 100 tỷ đô la.

Trưởng ban khí hậu của Liên hợp quốc Simon Stiell đã tìm cách thúc đẩy động lực.

"Chúng ta hãy loại bỏ ý tưởng rằng tài trợ khí hậu là từ thiện", ông phát biểu tại sân vận động Baku. "Một mục tiêu tài trợ khí hậu mới đầy tham vọng hoàn toàn vì lợi ích của mọi quốc gia, kể cả quốc gia lớn nhất và giàu có nhất".

Năm nay đang trên đà trở thành năm nóng nhất được nghị nhận trong lịch sử. Cả các quốc gia giàu và nghèo đều phải đối mặt với những thách thức từ các sự kiện thời tiết khắc nghiệt, bao gồm thảm họa lũ lụt ở Châu Phi, vùng ven biển Tây Ban Nha và tiểu bang North Carolina của Hoa Kỳ, cũng như hạn hán đang hoành hành ở Nam Mỹ, Mexico và miền Tây Hoa Kỳ.

Nhưng ngay cả việc nhất trí về một trong những nhiệm vụ đầu tiên của COP29 cũng tỏ ra là một thách thức: chương trình nghị sự cho các cuộc đàm phán đã bị trì hoãn hơn 5 giờ trước khi được phê duyệt.

Bốn nguồn tin biết về các cuộc thảo luận kín, yêu cầu được giấu tên, cho biết Liên minh châu Âu và các quốc đảo nhỏ đã yêu cầu các nước thảo luận về cách xây dựng dựa trên thỏa thuận năm ngoái để chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch.

Các nguồn tin nói rằng các quốc gia vùng Vịnh sản xuất nhiên liệu hóa thạch muốn giới hạn các cuộc thảo luận trong các yếu tố của thỏa thuận COP28 năm ngoái liên quan đến tài chính.

Cuối cùng, các quốc gia đã đồng ý rằng họ sẽ thảo luận về thỏa thuận COP28, nhưng vẫn để ngỏ về nội dung chính xác mà các cuộc đàm phán này sẽ tập trung vào.

Các quốc gia cũng tránh được tranh cãi về căng thẳng thương mại, sau khi Trung Quốc yêu cầu đưa mối quan ngại về chính sách thương mại của một số quốc gia vào chương trình nghị sự COP29. Bắc Kinh đã rút lại đề xuất của mình, thay vào đó là các cuộc đàm phán không chính thức về vấn đề này với chủ tịch COP29 của Azerbaijan.

Thương mại đã trở thành vấn đề quan trọng đối với Trung Quốc, vốn đã phải đối mặt với thuế quan của EU, vì lời hứa trong chiến dịch tranh cử của ông Trump là áp thuế 20% đối với tất cả hàng hóa nước ngoài và 60% đối với hàng hóa Trung Quốc.

Nhiều người cũng lo ngại rằng việc Hoa Kỳ rút lui có thể khiến các quốc gia khác phải lùi bước trước các cam kết hiện có về khí hậu hoặc thu hẹp tham vọng trong tương lai.

"Mọi người sẽ nói rằng, ừ thì, Hoa Kỳ là nước phát thải lớn thứ hai. (Nhưng) đây là nền kinh tế lớn nhất thế giới... Nếu họ không đặt ra cho mình một mục tiêu đầy tham vọng, tại sao chúng ta phải làm thế?" Marc Vanheukelen, đại sứ khí hậu của EU từ năm 2019 đến năm 2023, nói với Reuters.

Ông Podesta cho biết Trung Quốc, hiện là nước phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới, có nghĩa vụ phải hành động, một phần bằng cách xây dựng kế hoạch cắt giảm khí thải phù hợp với mục tiêu của Thỏa thuận chung Paris năm 2015 là hạn chế sự nóng lên của hành tinh ở mức 1,5 độ C so với mức trước thời kỳ công nghiệp.

"Họ có vai trò quan trọng và tôi hy vọng họ sẽ thực hiện vai trò này", ông Podesta nói.

Nước chủ nhà Azerbaijan đã vận động các chính phủ đẩy nhanh quá trình chuyển sang năng lượng sạch trong khi chào hàng khí đốt như một nhiên liệu chuyển tiếp. Doanh thu từ dầu khí chiếm 35% doanh thu nền kinh tế của nước này trong năm 2023, giảm so với mức 50% của 2 năm trước đó. Chính phủ Azerbaijan cho biết doanh thu này sẽ giảm xuống còn 22% vào năm 2028.

Tổng thống Ilham Aliyev đã gọi nguồn nhiên liệu hóa thạch dồi dào của Azerbaijan là "món quà của Chúa" và Baku đã đề xuất thành lập Quỹ Hành động Tài chính Khí hậu để tự nguyện thu thập tới 1 tỷ đô la từ các công ty khai thác trên 10 quốc gia bao gồm cả Azerbaijan.

Trung Quốc đã chế tạo một lò phản ứng hạt nhân nguyên mẫu trên đất liền cho một tàu chiến mặt nước cỡ lớn, một dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy Bắc Kinh đang tiến tới chế tạo tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân đầu tiên của mình, theo một phân tích mới về hình ảnh vệ tinh và các tài liệu của chính phủ Trung Quốc cung cấp cho AP.

Hải quân Trung Quốc hiện đã là lực lượng lớn nhất thế giới về mặt số lượng và đang nhanh chóng hiện đại hóa. Việc bổ sung các tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân vào hạm đội của mình sẽ là một bước tiến lớn trong việc hiện thực hóa tham vọng của nước này về một lực lượng "hải quân viễn dương" thực sự có khả năng hoạt động ở các vùng biển xa ngoài khơi Trung Quốc trong bối cảnh thách thức toàn cầu ngày càng lớn đối với Hoa Kỳ.

"Các tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân sẽ đưa Trung Quốc vào hàng ngũ độc quyền của các cường quốc hải quân hạng nhất, một nhóm hiện chỉ giới hạn ở Hoa Kỳ và Pháp", Tong Zhao, thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế tại Washington, DC cho biết. "Đối với giới lãnh đạo Trung Quốc, sự phát triển như vậy sẽ tượng trưng cho uy tín quốc gia, thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc trong nước và nâng cao hình ảnh toàn cầu của đất nước như một cường quốc hàng đầu".

Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury ở California cho biết họ đã phát hiện ra điều này khi đang điều tra một địa điểm trên núi bên ngoài thành phố Lạc Sơn thuộc tỉnh Tứ Xuyên ở tây nam Trung Quốc, nơi họ nghi ngờ Trung Quốc đang xây dựng một lò phản ứng để sản xuất chất phóng xạ hoặc đồng vị phóng xạ dùng cho vũ khí.

Thay vào đó, họ kết luận rằng Trung Quốc đang xây dựng một lò phản ứng nguyên mẫu cho một tàu chiến lớn. Dự án tại Lạc sơn, được gọi là Dự án Long Vệ hay ‘Sức mạnh Rồng’, và cũng được gọi là Dự án Phát triển Điện hạt nhân trong các tài liệu.

Cả Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao Trung Quốc đều không trả lời yêu cầu bình luận.

Trung Quốc sẽ gia nhập ‘câu lạc bộ độc quyền’

Từ lâu đã có tin đồn rằng Trung Quốc đang có kế hoạch đóng một tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân, nhưng nghiên cứu của nhóm Middlebury là nghiên cứu đầu tiên xác nhận rằng Trung Quốc đang nghiên cứu hệ thống động cơ chạy bằng năng lượng hạt nhân cho một tàu chiến mặt nước cỡ tàu sân bay.

“Lò phản ứng nguyên mẫu tại Lạc Sơn là bằng chứng chắc chắn đầu tiên cho thấy Trung Quốc thực sự đang phát triển một tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân," Jeffrey Lewis, giáo sư tại Middlebury và là một trong những nhà nghiên cứu của dự án cho biết. Vị giáo sư này cho rằng Trung Quốc sẽ sớm gia nhập cái mà ông gọi là “một câu lạc bộ độc quyền” của những quốc gia sở hữu và vận hành loại tàu sân bay chạy bằng năn lượng hạt nhân.

Dựa trên hình ảnh vệ tinh và các tài liệu công khai bao gồm hồ sơ đấu thầu dự án, hồ sơ nhân sự, nghiên cứu tác động môi trường – và thậm chí là khiếu nại của người dân về tiếng ồn xây dựng và bụi quá mức – họ kết luận rằng một lò phản ứng nguyên mẫu cho động cơ hải quân được xây dựng tại vùng núi của thị trấn Mục Thành, cách thủ phủ Thành Đô của tỉnh Tứ Xuyên khoảng 112 km về phía tây nam.

Theo phân tích, lò phản ứng, mà các tài liệu đấu thầu chỉ ra sẽ sớm đi vào hoạt động, được đặt tại một cơ sở mới được xây dựng tại địa điểm được gọi là Căn cứ 909. Nơi đây có sáu lò phản ứng khác đang hoạt động, đã ngừng hoạt động hoặc đang được xây dựng. Địa điểm này nằm dưới sự kiểm soát của Viện Điện hạt nhân Trung Quốc, một đơn vị thuộc Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc, chuyên nghiên cứu và thử nghiệm kỹ thuật lò phản ứng.

Các tài liệu cho thấy Viện 701 của Trung Quốc, trước đây được gọi là Trung tâm nghiên cứu và thiết kế tàu Trung Quốc, chuyên trách về phát triển tàu sân bay, đã mua thiết bị lò phản ứng được "dự kiến lắp đặt trên tàu chiến mặt nước lớn" trong khuôn khổ Dự án phát triển điện hạt nhân. Cùng với "chỉ định quốc phòng" của dự án, điều này đã giúp đưa ra kết luận rằng lò phản ứng cỡ lớn này là nguyên mẫu cho tàu sân bay thế hệ tiếp theo.

Theo các nhà nghiên cứu, các hình ảnh vệ tinh từ năm 2020 đến 2023 cho thấy việc phá dỡ nhà cửa và xây dựng cơ sở hạ tầng lấy nước kết nối với địa điểm đặt lò phản ứng. Các hợp đồng về máy phát hơi nước và máy bơm tua bin cho thấy dự án liên quan đến lò phản ứng nước áp suất có mạch thứ cấp – một cấu hình phù hợp với lò phản ứng động cơ hải quân.

Một báo cáo về tác động môi trường gọi Dự án Long Vệ là "dự án xây dựng liên quan đến quốc phòng" được phân loại "bí mật".

“Trừ khi Trung Quốc đang phát triển tàu tuần dương chạy bằng năng lượng hạt nhân, vốn chỉ được Hoa Kỳ và Liên Xô theo đuổi trong Chiến tranh Lạnh, thì Dự án Phát triển Năng lượng Hạt nhân chắc chắn ám chỉ đến nỗ lực phát triển tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân”, các nhà nghiên cứu viết trong báo cáo chi tiết dài 19 trang về những phát hiện của họ được chia sẻ độc quyền với AP.

Jamie Withorne, một nhà phân tích tại Dự án Hạt nhân Oslo, người không tham gia vào nghiên cứu nhưng đã xem xét những phát hiện này, cho biết nhóm của Middlebury đã đưa ra một “lập luận thuyết phục”.

Tuy nhiên, bà cho biết nghiên cứu không cung cấp manh mối về thời điểm tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân của Trung Quốc có thể được chế tạo và đưa vào hoạt động.

Sarah Laderman, một nhà phân tích cấp cao tại Open Nuclear Network, một chương trình của tổ chức phi chính phủ PAX sapiens có trụ sở tại Mỹ, cho biết những phát hiện này đã được “tiến hành cẩn thận và nghiên cứu kỹ lưỡng”.

“Với các bằng chứng được trình bày ở đây, tôi thấy có một trường hợp thuyết phục rằng Trung Quốc dường như đang hướng tới việc xây dựng một hệ thống đẩy hạt nhân cho các tàu chiến mặt nước (có thể là tàu sân bay) tại địa điểm này”, ông Laderman, người làm việc tại chi nhánh ở Vienna và không tham gia vào nghiên cứu của Middlebury, cho biết.

Tàu sân bay đầu tiên của Trung Quốc, được đưa vào hoạt động năm 2012, là một tàu Liên Xô được cải tạo, và chiếc thứ hai được đóng tại Trung Quốc nhưng dựa trên thiết kế của Liên Xô. Cả hai tàu – có tên là Liêu Ninh và Sơn Đông – đều sử dụng phương pháp phóng kiểu "nhảy cầu", với một đường dốc ở cuối đường băng ngắn để giúp máy bay cất cánh.

Type 003 Phúc Kiến, hạ thủy năm 2022, là tàu sân bay thứ ba của nước này và là tàu đầu tiên được thiết kế và chế tạo trong nước. Nó sử dụng hệ thống phóng điện từ giống như hệ thống do Hải quân Hoa Kỳ phát triển và sử dụng. Cả ba tàu sân bay đều chạy bằng động cơ thông thường.

Cạnh tranh Mỹ-Trung

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã giao nhiệm vụ cho các quan chức quốc phòng xây dựng một lực lượng hải quân “hạng nhất” và nhắm mục tiêu trở thành một cường quốc hàng hải như một phần trong kế hoạch tái thiết đất nước của ông.

Sách trắng quốc phòng gần đây nhất của Trung Quốc, phát hành năm 2019, cho biết hải quân nước này đang điều chỉnh theo các yêu cầu chiến lược bằng cách "đẩy nhanh quá trình chuyển đổi nhiệm vụ từ phòng thủ trên vùng biển gần sang nhiệm vụ bảo vệ trên vùng biển xa".

Hải quân của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa đã là lực lượng hải quân lớn nhất thế giới với hơn 370 tàu chiến và tàu ngầm. Nước này cũng tự hào về năng lực đóng tàu mạnh mẽ: Các xưởng đóng tàu của Trung Quốc đang đóng hàng trăm tàu mỗi năm, trong khi Hoa Kỳ chỉ đóng năm tàu hoặc ít hơn, theo báo cáo của quốc hội Hoa Kỳ vào cuối năm ngoái.

Tuy nhiên, hải quân Trung Quốc tụt hậu so với Hải quân Hoa Kỳ về nhiều mặt. Trong số những lợi thế khác, Hoa Kỳ hiện có 11 tàu sân bay, tất cả đều chạy bằng năng lượng hạt nhân, cho phép nước này duy trì nhiều nhóm tấn công được triển khai trên khắp thế giới vào mọi lúc, bao gồm cả ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Nhưng Lầu Năm Góc ngày càng lo ngại về việc Trung Quốc hiện đại hóa hạm đội của họ một cách nhanh chóng, bao gồm cả việc thiết kế và xây dựng các tàu sân bay mới.

Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết trong báo cáo gần đây nhất gửi Quốc hội về quân đội Trung Quốc rằng điều đó đúng như "sự tập trung ngày càng tăng của Trung Quốc vào lĩnh vực hàng hải và nhu cầu ngày càng tăng" đối với hải quân của nước này nhằm "hoạt động ở khoảng cách xa hơn từ Trung Quốc đại lục".

Và, vẫn theo báo cáo, "lực lượng tàu sân bay ngày càng tăng của Trung Quốc mở rộng phạm vi phòng không của các nhóm tác chiến được triển khai vượt ra ngoài phạm vi phòng thủ trên bộ, cho phép các hoạt động xa hơn ngoài khơi bờ biển Trung Quốc."

(Bản tin gốc của AP đã được biên tập và rút gọn)