Phan Rang thất thủ ngày 16.4.1975. Lúc bấy giờ chiến hạm tôi đang hoạt động trong khu vực chiến đấu cùng với nhiều tàu chiến khác ở vùng biển thuộc Mũi Dinh, Phan Rang trong nhiều tuần lễ qua để cứu vớt quân cán chính và đồng bào đang đổ xô ra biển bằng ghe chạy tị nạn cọng sản. Chiến hạm tôi cùng với những chiến hạm khác trong vùng còn có nhiệm vụ chận đứng hoặc giảm thiểu tối đa áp lực tấn công của cọng quân hướng vào Phan Thiết. Trước ngày 18.4.1975, khi những chiến hạm HQ 02 và HQ 17 chưa đến tăng viện chiến trường Phan Rang thì Hạm trưởng HQ 503 có cấp bậc thâm niên nhất tại vùng nhận quyền chỉ huy. Vào đêm 17.4.1975 chúng tôi nhìn thấy trên quốc lộ 1 nằm sát bờ biển có rất nhiều ánh sáng di động cách nhau từ khoảng 50m đến 70m từ Phan Rang hướng về Phan Thiết. Tức thời Hạm trưởng LST 503, HQ Trung tá NV Lộc chỉ thị cho những Trợ Chiến Hạm, Hộ Tống Hạm cũng như nhiều loại chiến đỉnh khác dùng hoả lực chận đứng sự di chuyển của cọng quân bằng các loại xe chở bộ đội hướng về Phan Thiết vào ban đêm. Sáng sớm hôm sau, lúc tôi đang đi phiên và hiện diện trên đài chỉ huy thì HT của tôi chỉ thị Hộ Tống Hạm HQ 11 vào gần bờ để quan sát tình hình và báo cáo cho biết kết quả chận đứng sự di chuyển của địch quân trong đêm qua. Qua vô tuyến tôi nghe Hạm trưởng HQ11 nói với Hạm trưởng HQ 503 rằng: Commander ơi, tội nghiệp quá, đêm hôm qua chúng ta bắn vào xe đồng bào ta di chuyển về hướng Phan Thiết (?). Sáng hôm nay chiến hạm vào gần bờ thấy hầu hết là những xe dân sự bịt bùng di chuyển về hướng Phan Thiết mà thôi. Trên đài chỉ huy HQ 503 tôi cũng thấy Hộ tống hạm HQ 11 cùng một vài chiến hạm khác đang tiến vào gần bờ. Sau khi báo cáo của HT HQ11 vừa dứt thì chúng tôi nghe rất nhiều loạt đạn súng nhỏ, không phải đại pháo, từ bờ bắn ra hướng về chiến hạm HQ11. Sau đó được HT HQ11 cho biết rằng địch quân trên bờ bắn ra chiến hạm. Chiến hạm HQ11 đã bị trúng đạn làm cho 1 thượng sĩ và 1 thuỷ thủ bị thương. Thế là HT HQ 503 cho lệnh tất cả chiến hạm phải rút ra xa khỏi quốc lộ, không được đến gần bờ. Chiến hạm HQ 503 cũng vậy. Chiến hạm tôi chạy hướng lên gần Mũi Dinh để tiếp tục cứu vớt quân cán chính muốn ra chiến hạm.  

Thế mới càng rõ hơn, cọng quân dùng cả xe dân sự lẫn quân sự để chuyển quân vào Phan Thiết sau khi Phan Rang lọt vào tay cọng quân.  

Kể từ ngày 18.4.1975 chiến hạm HQ 02 đến tăng viện và nhận quyền chỉ huy.  

Song vào đó chiến hạm tôi có lệnh phải cứu trung tướng Vĩnh Nghi đang lẩn trốn trong núi và tìm cách lên tàu. Lúc bấy giờ ông dùng biệt hiệu là Vương Hồng và liên lạc qua hệ thống truyền tin với chiến hạm của tôi sau khi Phan Rang thất thủ.

Trong suốt thời gian liên lạc với biệt danh Vương Hồng thì thấy trên bờ núi ở mũi Dinh có tín hiệu bằng gương phản chiếu ánh sáng mặt trời chiếu ra. Chiến hạm di chuyển đến gần bờ hơn để nhờ các ghe nhỏ chạy ngang qua vào cứu ruớc và trả tiền hoặc đưa dầu Diesel cho họ như mấy ngày hôm trước đã làm. Lúc bấy giờ hệ thống nước ngọt của chiến hạm bị hư. Cơ khí trưởng HQ Đại uý Thềm Sơn Hà (K17 SQHQNT) đề nghị HQ Trung Uý Trần Ngọc Điệp (K1 SQOCS) đang trưởng phiên cho tắt máy trong chốc lác để sửa chửa. Trong lúc chiến hạm đang tắt máy và xuôi theo giòng nước gần bờ biển Mũi Dinh, cách bờ khoảng 5-7 cây số thì pháo của địch từ bờ bắn ra. Lúc bấy giờ khoảng 17:15 giờ tôi đang cùng các bạn sĩ quan khác vừa ăn cơm chiều xong trong phòng ăn sĩ quan. Chúng tôi đang ngồi trò chuyện cũng như tôi đang chuẩn bị lên đài chỉ huy để đổi phiên lúc 17:30 giờ. Thế là nhiệm sở tác chiến được ban ra từ đài chỉ huy khi quả đạn đầu tiên của địch quân rơi gần tàu. Tất cả thuỷ thủ và sĩ quan trên tàu đều nhanh chóng đến vị trí nhiệm sở tác chiến của mình.  

Tôi vội chạy vào phòng ngủ để lấy nón sắt chạy đến nhiệm sở. Khi vừa rời phòng trong giây lác thì một quả đạn 105 ly rơi trúng ngay phòng tôi nổ tung. Một mảnh đạn bắn xiên lên phòng truyền tin gần đó làm chết HQ Trung uý Nguyễn văn Kỳ (K19 SQHQNT), trưởng ban Truyền Tin. Phước lớn cho tôi.  

Một quả đạn trúng khẩu đại bác 40 ly đôi ở phía sau lái của chiến hạm. May mắn cho HQ Trung uý Phạm Nghĩa Vụ (K20 SQHQNT), trưởng khẩu, thoát khỏi lưởi hái của tử thần.  

Loạt đạn pháo kế tiếp của cọng quân được bắn, chiến hạm tôi tiếp tục bị trúng đạn. Một quả pháo 105 ly rơi vào đài chỉ huy, gặp phải ghế ngồi của hạm trưởng, nỗ tung làm cho 3 sĩ quan là HQ Đại uý Trần Ngọc Điệp (K1 SQOCS), HQ Trung uý Ngộ (tương đương K21 SQHQNT) và HQ Thiếu uý Nghị (K23 SQHQNT) cùng 2 nhân viên giám lộ đương phiên bị tử trận. Hạm trưởng HQ Trung tá Nguyễn văn Lộc (K11 SQHQNT) đang đứng ngay ở ống liên lạc trước đài chỉ huy xuống hầm máy để ra lệnh, thì bị những mảnh kiếng của đài chỉ huy vở bể và văng mảnh trúng vào cổ, vào vai của hạm trưởng. Hạm trưởng bị thương và máu chảy ra rất nhiều. May mắn cho hạm trưởng, đã thoát chết. Hạm trưởng NV Lộc vừa được thuyên chuyển lên HQ 503, thay thế HQ Trung tá Dương bá Thế (K10 SQHQNT) và HQ Trung tá NV Lộc đi chuyến công tác đầu tiên.  

Đài chỉ huy của chiến hạm bị hư hại nặng.. Hệ thống điện bị trở ngại. Tay lái điện bất khiển dụng. Hạm phó Tâm khoá 16 SQHQNT, chạy lên phòng lái thay thế hạm trưởng để hướng dẫn tàu di chuyển ra khỏi tầm đạn pháo. Lúc bấy giờ chiến hạm phải sử dụng lái tay rất khó khăn khi điều chỉnh mủi chiến hạm hướng ra khơi để xa bờ.  

Đồng thời những quả đại bác của chiếc WHEC HQ17 và từ các chiếc WHEC khác (?) đang ở ngoài khơi cũng được nả trả đủa vào vị trí đại pháo của cọng quân.  

Trong lúc chiến hạm chúng tôi mủi đang hướng vào bờ vì lái tay khó khăn thì bị loạt đạn kế tiếp của cọng quân pháo tới. Nhưng có lẽ xạ thủ của cọng quân tính sai nên nguyên loạt đạn quá tầm. Tất cả rơi ra khơi, rớt xa chiến hạm. Rồi sau đó ngừng hẳn. Có lẽ đại pháo của địch bị trúng đạn của ta nên không còn khiển dụng được.  

Sau khoảng 2 giờ giao tranh thì cọng quân không còn bắn đại pháo vào chiến hạm tôi nữa, mặc dù chiến hạm tôi vẫn còn nằm trong tầm pháo của cọng quân. Chiến hạm đã bị trúng tổng cọng trên 10 quả pháo. Hầu hết đạn của cọng quân rơi trúng phía sau của chiến hạm, từ đài chỉ huy trở về sau. Chỉ có một vài quả đạn trúng bên hông giữa chiến hạm. Nhưng rất may là không quả đạn nào trúng lườn chiến hạm ở dưới mặt nước cả. Chiến hạm không bị vô nước. Trên chiến hạm chở khoảng 350 đồng bào chạy tị nạn gồm các quân dân cán chính đã được cứu vớt trước đó mấy ngày nhưng không ai bị thương vì họ tạm trú ở phía trước của boong chiến hạm.  

Sau khi kiểm soát thì thấy những mảnh đạn 105 và 155 ly. Có thể đó là những khẩu đại pháo 105 và 155 ly của quân lực VNCH bị Cọng sản tịch thâu được và chúng di chuyển đến bờ biển mũi Dinh, đặt và nguỵ trang tại đó để bắn thẳng vào chiến hạm chúng tôi- Dương Vận Hạm Vũng Tàu HQ503.  

Tất cả thuỷ thủ đoàn và quân dân cán chính trên chiến hạm rất đau buồn và thương tiếc 4 sĩ quan và 2 nhân viên của chiến hạm đã hy sinh. Thêm vào đó có 18 thuỷ thủ của chiến hạm bị thương. Máu me lai loáng ở phòng ăn sĩ quan - dùng làm nơi để băng bó vết thương cho thương binh, phòng truyền tin và nhiều nơi khác trên chiến hạm.  

Mặc dù tình hình chiến hạm như vậy, sau khi ngưng tiếng súng, Hạm trưởng NV Lộc đã chỉ thị cho nhà bếp nấu cháo cho các em bé và người già có ăn. Thật là 1 vị hạm trưởng nhân hậu.  

Chiến hạm dần dần ra khỏi vùng chiến đấu và được lệnh trở về Sài gòn. Vào ngày 25.4.1975, khi chiến hạm về đến Bộ Tự Lệnh Hạm Đội Sài Gòn thì được lệnh sửa chữa khẩn cấp. Trên chiến hạm thiếu sĩ quan. Tôi được điều động thay thế và trực nhiều ngày ở dưới chiến hạm để chuẩn bị cho chuyến hải hành viễn dương vô thời hạn. Chỉ trong vòng 3 ngày, ban ẩm thực trên chiến hạm đã mua sắm đầy đủ thực phẩm dùng cho 3 tháng. Thuỷ thủ đoàn được thông báo chuẩn bị đi công tác dài hạn.  

Trong 2 ngày phép về thăm gia đình vào ngày 28 và 29 tháng 4 năm 1975, tôi đã cùng với bà xã chuẩn bị hành trang để sẵn sàng theo chiến hạm ra đi. Sáng ngày 30.4.1975, hết phép, tôi xuống lại chiến hạm đang đậu tại Bộ Tư Lệnh Hạm Đội Hải Quân Sài Gòn thì mới biết hầu hết những chiến hạm khác đã ra khơi. Vì chiến hạm tôi bất khiển dụng nên không rời hải cảng được. Thế là thuỷ thủ đoàn của chiến hạm hầu hết bị kẹt ở lại. Những sĩ quan bị bắt đi tù với mỹ từ „học tập cải tạo“.
...  

NV Phảy
(Đệ Nhị Song Ngư)
Trưởng Ban Giám Lộ kiêm Thám Xuất HQ 503

vgpgermany@gmx.net
Ghi chú: Vì trên 37 năm trôi qua, tôi không nhớ hết từng chi tiết. Mong các bạn, các chiến hữu thuộc thuỷ thủ đoàn HQ 503 bổ túc.