Nữ nghệ sĩ duy nhất được mệnh danh “ngoại hạng” của cải lương

NSND Lệ Thủy sinh năm 1948 trong một gia đình nông dân nghèo tại làng Đông Thành, huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long. Gia đình bà có 8 chị em, trong đó bà là chị cả.

Do cuộc sống khó khăn, từ nhỏ, Lệ Thủy đã theo gia đình lên Sài Gòn để mưu sinh nhưng sớm bộc lộ năng khiếu và đam mê ca hát.

Năm Lệ Thủy 10 tuổi, nghệ sĩ Tư Long làm ở ban văn nghệ xóm bên tình cờ nghe bà ca vọng cổ đã vô cùng ấn tượng và mời bà tham gia ban văn nghệ. Ông còn gửi Lệ Thủy theo học ca cổ với thầy Năm Truyền làm thợ hớt tóc ở Khánh Hội.

Sau đó, Lệ Thủy được gửi sang học bài bản cải lương 3 Nam, 6 Bắc với nhạc sĩ Tám Đen (người đã đào tạo nhiều nghệ sĩ cải lương tài danh).

Thời gian ấy, các em của Lệ Thủy liên tục đau ốm, gia đình làm ăn khó khăn, lâm cảnh nợ nần. Không tiếp tục đến trường được do không có khai sinh, Lệ Thủy phải đi làm nhiều công việc phụ giúp gia đình. Được học ca cổ nên bà quyết định xin đi theo làm việc ở gánh Trâm Vàng (Biên Hòa, Đồng Nai) để đỡ gánh nặng cho ba má.

Ban đầu, Lệ Thủy đảm nhiệm việc ngâm thơ ở hậu trường. Năm 13 tuổi, bà thế vai kép con trên đoàn Trâm Vàng. Tới 14 tuổi, bà được đóng các vai đào nhì. Một thời gian sau, Lệ Thủy rời Trâm Vàng để về Công ty Kim Chung của ông bầu Trần Viết Long, một đại bang có tới 7 đoàn hát. Tại sân khấu này, Lệ Thủy đã được soạn giả Ngọc Văn nhận làm con nuôi, ông viết nhiều kịch bản đưa Lệ Thủy vào đóng từ vai phụ cho đến vai chính.

Tiếp đó, Lệ Thủy chuyển sang đoàn Kim Chung 3, hát chung với nghệ sĩ Thanh Hải vở Bẽ bàng duyên mới rồi nổi lên, trở thành cô đào chính sáng giá lúc vừa tròn 15 tuổi.

Tới năm 16 tuổi, Lệ Thủy đoạt Huy chương Vàng triển vọng giải Thanh Tâm cùng đợt với nghệ sĩ Thanh Sang, một giải thưởng danh giá bậc nhất của sân khấu cải lương thời bấy giờ. Kể từ đây, tên tuổi Lệ Thủy lên như diều gặp gió, trở thành con cưng của các ông bầu cải lương lúc bấy giờ.

Lệ Thủy được mệnh danh là cô đào ngoại hạng của cải lương nhờ sức nổi tiếng vượt trội. Theo nhận định của NSƯT Diệu Hiền, Lệ Thủy cùng Thanh Kim Huệ là hai trường hợp đặc biệt, ca không bị buồn nhưng lắng lại từng câu, từng chữ trong lòng.

Từng chữ ở mỗi thang âm Lệ Thủy hát đều tròn đầy, từ hơi tới giọng, từ ca tới ngân nga. Lệ Thủy như trôi trong dòng âm thanh ấy và chính Lệ Thủy đã tạo ra ánh sáng trong âm nhạc, để mọi người thấy trôi đi lung linh, ngọt ngào, ấm áp.

Lệ Thủy ca rất tình, từ khuôn miệng tới nét mặt đều đầy đặn cái tình, nét duyên dáng. Đó là cái nét của trời cho. Lệ Thủy được Tổ đãi cho nét diễn rất cảm tình. Cái tình ấy từ người nghệ sĩ đi thẳng tới sự yêu thương, thủy chung của khán giả cải lương.

Bà con nhìn Lệ Thủy như thấy người thân, người thương trong từng giọng ca, vóc dáng, nụ cười, khuôn mặt. Lệ Thủy có khuôn mẫu rất hiền hậu, khiến khán giả như tìm về ký ức của dòng sông, bến nước, con đò, lời ru trong sự dung dị, mộc mạc.

Ở ngoài, NSND Lệ Thủy rất bình dân, gần gũi, thân thiện với mọi người. Có lẽ vì vậy mà bà luôn được khán giả khắp từ trong ra ngoài nước yêu mến, đặc biệt là ở miền Tây, mảnh đất sinh thành, bồi đắp nên tài năng của bà, cứ gặp là ôm hôn.

Ở miền Tây một thời, người ta còn có câu "đi mút mùa Lệ Thủy", tức là hễ có Lệ Thủy về hát thì bỏ cả đồng áng, mùa màng để đi nghe. Ngày đó phương tiện đi lại, đường xá chưa nhiều, mọi người phải chèo thuyền, đi trên sông nước xa xôi mới tới được chỗ hát rồi ngồi bệt xuống nghe, nhưng vẫn nô nức tới đông đủ chỉ để được nghe Lệ Thủy hát.

Thời ấy, NSND Lệ Thủy cũng là nữ nghệ sĩ cải lương hiếm hoi có tiền mua ô tô khi mới 20 tuổi.

77 tuổi khỏe mạnh, ở biệt thự 500m2, đi Mỹ liên tục

NSND Lệ Thủy là một trong số ít nữ nghệ sĩ cải lương được đông đảo công chúng ngưỡng mộ không chỉ bởi tài năng mà còn vì giữ được tổ ấm hạnh phúc, chung thủy với chồng từ thuở trẻ đến khi về già. Dù nổi tiếng và thường xuyên đi lưu diễn trong và ngoài nước, bà vẫn chu toàn việc gia đình, chăm lo cho chồng con.

Khác với nhiều đồng nghiệp về già rơi vào cảnh khó khăn, NSND Lệ Thủy có cuộc sống sung túc, viên mãn. Bà hiện sống cùng chồng con trong căn biệt thự sân vườn rộng rãi ở TP.HCM. Những lúc không đi diễn, bà dành thời gian vào bếp nấu ăn cho gia đình.

Khán giả vô cùng bất ngờ khi chứng kiến biệt thự của NSND Lệ Thủy quá rộng lớn, ước chừng lên tới 500m2. Sân vườn rộng thênh thang, trồng nhiều cây cối, được bài trí ngăn nắp, nuôi nhiều chim chóc hót vang khắp cả ngày, không gian thoáng mát, thư thái.

Ở tuổi gần 80, NSND Lệ Thủy vẫn là giọng ca đắt show cả trong và ngoài nước. Bà được mời đi Mỹ biểu diễn liên tục. Chỉ riêng trong năm nay, nữ nghệ sĩ đã được mời sang Mỹ và Canada biểu diễn.

Bà giữ được sức khỏe dẻo dai, chất giọng mùi mẫn, vang chắc và đầy nội lực. Ngay cả việc di chuyển bằng máy bay liên tục để chạy show cũng không làm bà mệt mỏi. Đồng nghiệp thân thiết là NSND Minh Vương – dù kém tuổi – nhiều khi còn phải dựa vào bà để được dìu đi.

Hai cuộc điều tra, trong đó có một do bên thứ ba thực hiện, đã xác nhận vi phạm.

Nestlé – gã khổng lồ ngành thực phẩm thế giới – vừa trải qua cú sốc lớn khi bất ngờ sa thải CEO Laurent Freixe chỉ sau một năm ông đảm nhiệm vị trí cao nhất. Nguyên nhân không nằm ở kết quả kinh doanh, mà xuất phát từ một mối quan hệ tình cảm bí mật với cấp dưới.

Hai cuộc điều tra, trong đó có một do bên thứ ba thực hiện, đã xác nhận vi phạm. Hội đồng quản trị Nestlé đi đến quyết định dứt khoát: chấm dứt hợp đồng ngay lập tức, không kèm theo bất kỳ khoản bồi thường nào. Chủ tịch Paul Bulcke nhấn mạnh, đây là lựa chọn cần thiết để bảo vệ những giá trị cốt lõi và tính minh bạch trong quản trị – điều Nestlé coi trọng không kém hiệu quả tài chính.

Sự việc diễn ra trong bối cảnh Nestlé đang bước vào giai đoạn đầy thử thách khi phải tìm cách bán bớt những mảng kinh doanh kém hiệu quả, đồng thời vực dậy cổ phiếu vốn đã giảm hơn 17% trong một năm qua. Cuộc khủng hoảng nhân sự cấp cao nhất lần này theo đó khiến ban lãnh đạo phải đối diện với áp lực gấp bội, khi công chúng, nhà đầu tư và nhân viên đặt ra câu hỏi: ai sẽ dẫn dắt Nestlé trong chặng đường sắp tới. Liệu những giá trị đạo đức có đủ sức giữ vững hình ảnh của tập đoàn toàn cầu hơn 150 năm tuổi?

Câu chuyện của Laurent Freixe không phải là trường hợp cá biệt. Trong hai thập kỷ qua, thế giới kinh doanh đã chứng kiến nhiều CEO “ngã ngựa” vì những mối quan hệ tình cảm nơi công sở. Từ Steve Easterbrook của McDonald’s, Brian Krzanich của Intel cho đến Harry Stonecipher của Boeing, hay gần đây là Ashley Buchanan của Kohl’s – tất cả đều cho thấy cùng một mẫu số chung: tình cảm giữa sếp và cấp dưới, dù tự nguyện, vẫn bị xem là vi phạm đạo đức khi có nguy cơ tạo ra xung đột lợi ích và làm xói mòn lòng tin trong nội bộ. Ở cấp quản lý cao nhất, nơi mỗi quyết định đều mang sức nặng với hàng chục nghìn nhân viên và hàng triệu cổ đông, sự minh bạch không chỉ là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc.

Một khảo sát gần đây của Harvard Business Review cho thấy hơn 70% nhân viên thế hệ Millennials và Gen Z coi “văn hóa minh bạch” quan trọng hơn cả cơ hội thăng tiến. Điều đó có nghĩa là các tập đoàn toàn cầu không thể chỉ chú trọng lợi nhuận, mà phải xây dựng môi trường làm việc công bằng, nơi các mối quan hệ quyền lực được kiểm soát và xử lý nghiêm minh. Nếu không, họ có nguy cơ mất đi niềm tin của lực lượng lao động trẻ – vốn là tương lai của doanh nghiệp.

Vấn đề đặt ra không chỉ là chuyện cá nhân, mà là văn hóa tổ chức. Mối quan hệ tình cảm trong môi trường quyền lực bất cân xứng dễ dẫn đến lạm dụng, thiên vị và mất niềm tin từ tập thể. Nestlé không còn lựa chọn nào khác ngoài hành động kiên quyết, nhằm gửi đi thông điệp rằng tiêu chuẩn lãnh đạo không thể bị hạ thấp chỉ vì một người đứng đầu.

Các chuyên gia cho rằng vụ việc tại Nestlé sẽ còn tạo hiệu ứng lan tỏa vượt ra ngoài phạm vi một tập đoàn thực phẩm. Theo bà Sarah Green, giám đốc tư vấn nhân sự tại một hãng toàn cầu được Financial Times dẫn lời, “khi một CEO ngã ngựa vì mối quan hệ tình cảm nơi công sở, đó không chỉ là vấn đề đạo đức cá nhân, mà còn là thông điệp gửi tới toàn bộ hệ thống: bất kỳ ai, ở bất kỳ cấp bậc nào, cũng phải tuân thủ chuẩn mực văn hóa doanh nghiệp”. Với bà, những quyết định như vậy giúp củng cố lòng tin từ nhân viên – những người thường là đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ thiên vị quyền lực trong các mối quan hệ.

Từ góc độ quản trị, nhiều tập đoàn đang áp dụng cái gọi là “love contract” – thỏa thuận công khai mối quan hệ tình cảm trong nội bộ – nhằm giảm rủi ro xung đột lợi ích. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, điều này chỉ hiệu quả ở cấp nhân viên thông thường. Khi người trong cuộc là CEO hay lãnh đạo cấp cao, sự bất cân xứng quyền lực lớn đến mức khó có thể đảm bảo tính công bằng và việc buộc phải từ chức hay sa thải là gần như không tránh khỏi.

Ông David Larcker, giáo sư tại Stanford Graduate School of Business, thì nhìn nhận ở một góc độ khác. Ông cho rằng hội đồng quản trị hiện nay đã trở nên nhạy cảm hơn bao giờ hết với những nguy cơ làm tổn hại hình ảnh thương hiệu.

“Trong một thế giới mà mạng xã hội và truyền thông có thể phóng đại scandal chỉ sau vài giờ, hội đồng không thể chần chừ. Một quyết định chậm trễ có thể khiến giá trị thị trường bốc hơi hàng tỷ đô la”, ông nói với Reuters.