“Tôi đã rất kiên quyết, không trả lời tin nhắn, không hỏi thăm và càng
chưa bao giờ gửi lời chúc phúc trong dịp Tết hay cưới hỏi. Đôi khi người
thân muốn đến ở nhà tôi, hoặc gọi điện nhờ vả, nhưng tôi đã từ chối
ngay và luôn”.
Trong một bài viết hồi tháng 5/2023 có tựa đề [Ở tuổi 33, tôi cùng bố mẹ đi “đoạn thân”] trên tờ Sanlian LifeWeek, đã khơi dậy sự đồng tình và lan truyền rộng rãi trên khắp các trang mạng xã hội Trung Quốc.
Khái niệm “đoạn thân” xuất phát từ Hồ Tiểu Vũ, phó giáo sư Khoa Xã hội học tại Đại học Nam Kinh, trong bài báo [Thanh niên “đoạn thân”: Tại sao xảy ra? Đi đâu về đâu]
được xuất bản năm 2022. Nó được định nghĩa là một hiện tượng của sự
tương tác lẫn nhau giữa hai thế hệ gia đình. Cụ thể, “đoạn thân” chính
là cắt đứt quan hệ với họ hàng.
Tận dụng cơ hội cho sinh viên về
quê đón tết Nguyên đán, Hồ Tiểu Vũ đã thực hiện một cuộc khảo sát bảng
câu hỏi ngẫu nhiên và thu thập tổng cộng 1.200 mẫu hợp lệ. Kết quả khảo
sát cho thấy độ tuổi càng trẻ, càng ít tiếp xúc với người thân. Phần lớn
những người 26-30 tuổi, tức 9x, “thỉnh thoảng liên lạc với người thân”,
trong khi những người dưới 18 tuổi chủ yếu là “hầu như không liên lạc”.
“Trong khi các thế hệ 7x, 8x vẫn quan tâm và nhớ về họ hàng mặc dù
thiếu đi sự liên lạc do xa cách lâu dài và cuộc sống bận rộn, thì những
người sinh năm 9x và 2000 về sau gần như ngắt kết nối với người thân cả
về hành vi và cảm xúc”, phó giáo sư Hồ Tiểu Vũ nói với Sixth Tone.
Những người trẻ chọn “cắt đứt quan hệ với họ hàng”
1. Những người thân bị “ghét”
Xung
đột và mâu thuẫn giữa các thế hệ trong gia đình là một trong những yếu
tố quan trọng kích hoạt hiện tượng “đoạn thân” của thế hệ trẻ trong
những năm gần đây.
Trong mắt Cao Hân, 25 tuổi, cô chưa bao giờ cảm nhận được giới hạn chừng mực và tôn trọng từ người thân.
Nhà
của Cao Hân nằm trong một ngôi làng nhỏ ở Sơn Đông. Trong những ngày
Tết, đại gia đình đều đến nhà ông nội ăn uống chung vui. Vì thua thiệt
trong điều kiện kinh tế, bố mẹ Cao Hân thường bị họ hàng chế giễu, và họ
luôn chọn cách chịu đựng âm thầm, cười cho qua chuyện.
Người thân
từ xa xôi tìm đến cửa, bữa tiệc được bày biện lớn hơn. Cao Hân, bà nội,
mẹ, thím và những người phụ nữ khác chỉ có thể ăn trong bếp. Ông bà
trọng nam khinh nữ, các em trai trong gia đình đều được lì xì, nhưng cô
là đứa cháu gái duy nhất lại không có. Phải nói là cô chưa bao giờ nhận
được tiền lì xì từ những người thân khác.
Mệt mỏi với không khí
gia đình chỉ biết khen ngợi và ưu tiên con trai, khi nộp đơn vào đại
học, Cao Hân háo hức để “trốn thoát” đến một thành phố xa.
Dịp
tết Nguyên đán năm 2023, bố yêu cầu Cao Hân về thăm ông bà vì đã mấy
năm không về nhà nhưng cô từ chối. Nể mặt bố, cô đã gọi video cho ông bà
để chúc mừng năm mới. “Tôi không muốn quay trở lại ngôi nhà đó”, Cao Hân chia sẻ.
Trong
mấy năm không về nhà, Cao Hân đón Tết với một cô bạn ở Quảng Châu -
người cũng đã “đoạn thân” với gia đình và đi xa để mưu sinh. Cô thấy
rằng một phần ba số bạn bè của cô đã ở trạng thái “ngắt kết nối” và hiếm
khi liên lạc với gia đình, không trở về nhà trong nhiều năm hoặc thỉnh
thoảng mới trở về.
Thật ra, Cao Hân cũng đã cố gắng kết nối lại
với người thân, nhưng khoảng cách thế hệ và sự khác biệt về nhận thức
khiến cô ngày càng cảm thấy mình không có gì để nói với họ.
2. “Mỗi người một cuộc sống”, vạch rõ ranh giới
“Đoạn
thân” không chỉ xuất phát từ sự xấu đi của mối quan hệ giữa những người
thân. Các yếu tố như tự do và độc lập kinh tế, hệ quả của văn hóa mạng
xã hội, đô thị hóa và di chuyển xã hội, thậm chí là bối cảnh suy thoái
kinh tế hiện nay, dẫn đến sự xa lánh của thế hệ trẻ đối với người thân
và mạng lưới mối quan hệ của họ.
Tề Dục, 25 tuổi, được bà nội nuôi lớn tại nông thôn ở Thiểm Tây, và được bố đưa đến Tứ Xuyên để học trung học cơ sở.
Trước
đây, khi còn học tiểu học trong làng, anh luôn đi ngang qua nhà cô và
được cho nhiều bánh kẹo, đứa anh họ (con trai của cô) cũng là bạn chơi
thời thơ ấu của anh.
Sau khi rời khỏi Thiểm Tây, rõ ràng anh cảm
thấy sợi dây kết nối yếu hơn nhiều, mỗi năm gặp nhau một lần rồi lại rời
đi sau vài ngày. Nhiều năm qua, Tề Dục học đại học, được nhận vào cao
học, càng không biết nên nói gì với họ hàng.
Khi “huyết thống”
không còn là phần quan trọng nhất, những người trẻ tuổi đặt cảm giác an
toàn và tin tưởng lên bạn cùng lớp và bạn bè của họ.
Trong vòng
tròn cuộc sống của Tề Dục, những người từng thân thiết đã được thay thế
bởi các bạn cùng lớp, bạn bè và bạn gái mà anh gặp trong thời gian thực
tập. Nếu có rắc rối trong cuộc sống, anh sẽ không nhờ người thân ở quê
giúp đỡ. Đối với Tề Dục, ngoại trừ bà nội, người đã nuôi dưỡng anh,
người thân trong gia đình chỉ là một mảnh tuổi thơ và quá khứ tốt đẹp,
không thể chiếm phần quan trọng trong cuộc sống hiện tại và tương lai.
Trong
các xã hội hiện đại với bán kính giao tiếp mở rộng, mối quan hệ họ hàng
thậm chí còn mong manh hơn. Sự cô lập về khoảng cách địa lý và giảm
giao tiếp đã khiến “cắt đứt quan hệ với họ hàng” trở thành một hiện
tượng phổ biến.
3. Không còn tự tin để kết nối
Trên các nền tảng xã hội, người ta thường thấy cư dân mạng phàn nàn về trải nghiệm người thân can thiệp vào cuộc sống của họ.
Phó
giáo sư Hồ Tiểu Vũ nói rằng trải nghiệm tiêu cực về mối quan hệ họ hàng
đã làm mạnh mẽ thêm xu hướng “đoạn thân” ở giới trẻ, khiến họ chỉ hy
vọng tránh xa các mối quan hệ họ hàng truyền thống.
Chu Tâm, sống ở
Thượng Hải, là một thành viên trong nhóm “đoạn thân”, đã chủ động giảm
liên lạc với một số người thân thích can thiệp vào cuộc sống và công
việc của cô trong vài năm qua.
“Họ luôn sử dụng lý do ‘chỉ muốn tốt cho con’
để hướng dẫn cách tôi nên sống như thế nào. Nếu tôi không làm theo lời
khuyên, họ sẽ tiếp tục cằn nhằn. Một khi làm theo, họ sẽ nghĩ tôi là một
người thiếu quyết đoán và cố gắng kiểm soát cuộc sống của tôi thậm chí
còn ngạt thở hơn. Do đó, tôi đã chọn cách tránh xa những người thân như
vậy, và ngay cả trong dịp tết Nguyên đán, tôi không còn giữ liên lạc với
họ nữa”, Chu Tâm nói.
Đồ Phi, một thanh niên
sống ở Thiên Tân, tin rằng “đoạn thân” là điều phổ biến và dễ hiểu đối
với những người trẻ sống một mình ở các thành phố lớn trong thời gian
dài. Bởi vì lối sống và giá trị của họ có thể khá khác biệt so với các
thành viên trong gia đình, sự khác biệt này có thể dễ dàng dẫn đến giao
tiếp khó chịu giữa hai bên.
“Một trong những ví dụ rõ ràng
nhất là sự ái ngại về nhà ăn Tết đi thăm họ hàng. Lý do có thể là bị
thúc giục kết hôn, sinh con, bị hỏi về thu nhập, cuộc sống cá nhân…”.
Bản
thân Đồ Phi đã bị thời đại suy thoái vùi dập thê thảm bởi những đợt cắt
giảm nhân sự, hiện tại anh đang đối mặt với tình trạng thất nghiệp. Với
anh, tự ti vì không thể cho bố mẹ cuộc sống khá giả, bản thân chưa có
thành tựu khiến anh không còn mặt mũi gặp gia đình. Do đó, “đoạn thân”
là sự lựa chọn tốt nhất.
Tết năm nay liệu có trọn vẹn?
Trong
một cuộc phỏng vấn, phó giáo sư Hồ Tiểu Vũ lưu ý rằng mặc dù áp lực gia
đình luôn có ở các thế hệ, nhưng giới trẻ ngày nay cảm thấy sâu sắc hơn
cha mẹ của họ. Song thay vì nội tâm hóa sự tiêu cực hoặc tìm kiếm sự
đồng cảm, họ phải đối mặt với áp lực quyết đoán hơn, thường là thông qua
mạng xã hội.
“Ở một mức độ nào đó, chúng ta hơi ích kỷ khi tập trung nhiều hơn vào bản thân và không học cách quan tâm đến người khác”, Ân, cô sinh viên cao học 23 tuổi ở Thượng Hải, trầm ngâm khi nói về cảm nhận sau 2 năm “đoạn thân”.
Nhưng
không phải tất cả những người trẻ tuổi đều cảm thấy bản thân xa rời với
gia đình. Theo Ân, một số bạn bè của cô vẫn giữ liên lạc thường xuyên
với đại gia đình của họ. Cô tôn trọng sự khăng khít ấy, nhưng cô không
cảm thấy cần thiết khi phải thay đổi sự lựa chọn của mình để giống với
bất cứ ai.
“Sự ngắt kết nối không phải lúc nào cũng xấu”, Ân nói.
Không
bao lâu nữa là đến tết Nguyên đán 2024, Cao Hân nói rằng năm nay cô sẽ
về quê vì bố nói rằng ông bà đã rất yếu, có thể là cái Tết cuối cùng của
đại gia đình trọn vẹn. Mặc dù nguyên nhân khiến Cao Hân về quê không
phải xuất phát từ thâm tâm, nhưng cô cho rằng: “Trên đời luôn có
những thời điểm như vậy, đôi khi chúng ta sống không chỉ vì bản thân mà
còn có những người khác. Tôi chỉ muốn tránh xa những người họ hàng mà
mình không thích. Nhưng những năm qua không về nhà, tôi lại cảm thấy tội
lỗi với bố mẹ, họ không làm gì sai cả. Tôi chọn ‘đoạn thân’ là để đời mình nhẹ nhõm hơn, chứ không phải đoạn tuyệt với bố mẹ, anh chị em ruột”.
Tề
Dục nói rằng Tết 2024, anh sẽ không về quê, nhưng thay vào đó, anh sẽ
gọi điện hỏi thăm họ hàng, đặc biệt là những người đã đồng hành với anh
thời thơ ấu trước khi được bố đón đến thành phố.
Phó
giáo sư Hồ Tiểu Vũ cho rằng mối quan tâm của xã hội về hiện tượng “đoạn
thân” của giới trẻ có thể bị phóng đại, vì nó không gây hại đáng kể cho
xã hội. Mặc dù hiện tượng này có ảnh hưởng đến tinh thần về quê đón Tết
của nhiều người, nhưng nó không phải là nguyên nhân chính.
Ông
tin rằng những thay đổi trong tương lai có thể tự nhiên làm sống lại mối
quan hệ gia đình gần gũi hơn. Những cái Tết cũng nhờ vậy mà ấm cúng,
trọn vẹn hơn.
Nguồn: Tổng hợp