Hôm 16/06/2017, ông Trump ra lệnh cấm các công ty Mỹ giao thương với Tập đoàn Quản trị Doanh nghiệp (GAESA), định chế hùng mạnh của quân đội, đặc biệt là kiểm soát phần lớn kỹ nghệ du lịch đang trên đà tăng trưởng. Tập đoàn này hoạt động trên rất nhiều lãnh vực kinh tế, đã bắt rễ từ thập niên 90. Vào thời đó, sự sụp đổ của ông anh cả Liên Xô đã khiến Cuba mất đi nguồn tài trợ, cần khẩn cấp tiền mặt. Anh em nhà Castro đã nhờ cậy vào lòng trung thành của quân đội, giao phó cho những lãnh vực chủ chốt của nền kinh tế. Vương quốc này khởi đầu với sự thành lập Liên hiệp các doanh nghiệp quân đội (UEM) để bảo trì và sản xuất vũ khí trong nước. Rồi đến tập đoàn du lịch Gaviota, được lập ra để điều phối và kiểm soát việc mở cửa trong lãnh vực du lịch, trước khi cho lập các tập đoàn du lịch tư nhân như Cubanacan hay Gran Caribe.

Trước đó, bộ Nội Vụ đã lập ra CIMEX. Tập đoàn này tập hợp vài chục công ty chuyên thành lập các doanh nghiệp bình phong để né các biện pháp cấm vận kinh tế do Mỹ áp đặt từ năm 1962.

Tập đoàn này khá bí ẩn, và không có sổ sách chính thức nào tập hợp tất cả những công ty mà GAESA kiểm soát ở Cuba. Một chi tiết đáng chú ý là tòa nhà trụ sở công ty mẹ tại phía tây La Habana không hề có bảng hiệu nào. Người lãnh đạo GAESA là tướng Luiz Rodriguez Lopez-Callejas, ủy viên trung ương đảng và là con rể của ông Raul Castro. Đa số người dân Cuba không biết đến nhân vật thích đứng trong bóng tối này.

« Nếu không có bảng hiệu cho thấy các doanh nghiệp nào có liên hệ với FAR (Lực lượng vũ trang Cuba), thì các công ty Mỹ khó thể biết được mình có vi phạm các biện pháp của ông Donald Trump hay không ». Sergio Gomez, một lãnh đạo của nhật báo chính thức Granma, Cuba hôm 16/06/2017 đã mỉa mai như trên. Về phía ông Jorge Duany, giám đốc Viện nghiên cứu Cuba của trường đại học Florida nhận xét : « Với sự hiện diện của các quân nhân Cuba trong nhiều lãnh vực sản xuất, khó thể hình dung được là quan hệ thương mại giữa hai nước có thể mở rộng ». Ông tiết lộ rằng đã nghe tin chính phủ Mỹ soạn thảo một danh sách các công ty Cuba lệ thuộc vào quân đội, trước khi áp dụng các biện pháp sẽ có hiệu lực trong những tháng tới. Nhưng nhà kinh tế Cuba Pavel Vidal thuộc trường đại học Javeriana ở Cali nhấn mạnh đến tầm mức khó khăn của nhiệm vụ này, và cho rằng cần phải chờ đợi « xem các biện pháp mới sẽ được áp dụng như thế nào để có thể đánh giá hiệu quả ». Theo ông Vidal, các hạn chế của Donald Trump về lâu về dài sẽ buộc chính quyền Cuba « tìm kiếm một phương cách thực dụng ngay lập tức » để tránh sự hiện diện cùng khắp của quân đội trong nền kinh tế, vốn « cần phải được chỉnh đốn vào lúc này hay lúc khác ».

Các chuyên gia đưa ra hai khả năng chính : hoặc giải thể GAESA và đặt dưới sự kiểm soát dân sự, hoặc chuyển đổi thành một tập đoàn dân sự. Nhưng giải pháp thứ hai buộc tập đoàn này phải chứng tỏ tính minh bạch nhiều hơn nữa.

RFI