Tôi, Bård Larsen, sử gia, làm việc cho nhóm tư tưởng bảo thủ tự do Civita. Có lẽ quý vị biết là tôi đã viết về Việt Nam, cả dưới dạng sách và các bài bình luận trên báo chí.

Trong quyển Những Người Theo Chủ Thuyết Lý Tưởng (Idealistene) tôi viết rằng những sự phạm tội của người cộng sản đã được thông báo thiếu sót một cách tàn nhẫn và không được nêu lên trước công luận Na Uy, nhất là từ đảng tả phái (venstreside). Ngay cả lịch sử thống khổ của dân tộc Việt Nam, chỉ một bên được nghe biết đến.

Tại Na Uy người ta cũng ít biết về cuộc chiến Việt Nam. Ít biết về sự tàn bạo của Hồ Chí Minh và càng biết ít hơn về cuộc xâm lược Việt Nam Cộng Hòa của cộng sản. Nguyên do của thuyền nhân tị nạn cũng ít được biết đến. Tất cả những kiến thức nầy bị xóa đi tạo sự thuận lợi cho một lịch sử đơn giản và sai sự thật về những người tốt lành của Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam (MTGPMN) và những người ác ôn (Hoa Kỳ). Thật vô cùng đáng tiếc.

Do đó thật vui mừng khi tượng đài tưởng niệm đang được xây tại Bygdøy cho thủy thủ Na Uy và những thuyền nhân tỵ nạn. Tiếc thay việc xây một Tượng Đài với tầm vóc lớn như vậy là một công trình với nhiều thủ tục hành chánh trong đó có nhiều  điều phải lưu tâm tới, nhưng tôi hiểu có một số người trong quý vị không hài lòng bởi vì Bảo Tàng Viện (BTV) không cho phép biểu dương chính trị nơi đặt TĐ. Đó là một trăn trở có thể hiểu được. Tuy nhiên tôi cho rằng chấp nhận những điều kiện mà công xã Oslo và BTV đưa ra là đúng. Không phải vì lý do cần phải cư sử công bình, nhưng bởi vì khó mà tìm thấy cơ hội khác. Xin cho tôi được giải thích tại sao tôi thấy như vậy.

Theo tôi, công xã Oslo đã làm một việc hoàn hảo và chỉ làm theo nhiệm vụ của họ: Cho phép đặt TĐ tại Bygdøy và đúng thủ tục. Họ cũng đã, theo như  tôi hiểu, nhận trách nhiệm bảo trì TĐ. Viên đại sứ của Việt Nam cũng đã xin gặp công xã. Qua đảng Hữu Phái (Høyre), tôi có được thông tin rõ ràng từ các đảng viên, ông đô trưởng Fabian Stang và những nhân viên có trách nhiệm đã tiếp viên đại sứ như thế nào. Viên đại sứ đã đưa ra những yêu cầu là không nên cho xây TĐ và công xã phải can thiệp vào tiến trình nầy. Từ phía công xã, viên đại sứ được thông báo là ở Na Uy, thông thường các chính trị gia và các đại sứ không nhúng tay vào những vụ xây cất. Chúng tôi sống trong một chính thể dân chủ. Khi viên đại sứ cho rằng một TĐ như vậy có thể tạo ra những rắc rối trong sự bang giao giữa Na Uy và Việt Nam, thì ông đô trưởng chỉ biết nhún vai mà thôi.

Điều quan trọng nên biết là công xã hoàn toàn không để ý tới tầm mức chính trị của TĐ. Đó chỉ là một thói quen tự nhiên, như ví dụ ở bên trên cho thấy, và là một hành sử khá hợp lý.

Thêm vào đó tôi có liên lạc với BTV. Tôi có nói chuyện khá lâu với ông giám đốc. Một người  vui vẻ và hiểu biết, có suy nghĩ chín chắn, ngay cả trong vấn đề liên quan đến Việt Nam. Ông kể rằng ngay trong giai đoạn sơ khởi của dự án, ban quản trị BTV đã quyết định không cho phép biểu dương chính trị nơi TĐ. Vì vậy, việc viếng thăm của viên đại sứ không có một sức tác động nào cả trong quyết định của BTV. Ông giám đốc cũng kể rằng viên đại sứ tỏ ra lịch sự và những chống đối của ông ta được  ghi nhận (nhưng đã bị chúng tôi bỏ qua, lờ đi).

Tuy nhiên sự khước từ biểu dương chính trị như vậy từ phía BTV không có gì là mới mẻ. Tất cả những dò hỏi về biểu dương chính trị trong khu đất của BTV đương nhiên bị bác bỏ. Ví dụ cũng như tượng đài về những thủy thủ Na Uy trong đệ nhị thế chiến. Lý do của BTV là khu vực ngoài trời là dành cho tất cả mọi người nên trong ý nghĩa đó thì đây là một khu vực mà mọi người có thể đi lại mà không gặp một sự khiêu khích nào, ví dụ như có những ý kiến mạnh bạo hay phát biểu có màu sắc văn hóa. Một ví dụ khác nữa, là không được ở trần/không mặc áo (toppløs) nơi bờ biển, vì có người có thể cảm thấy bị xúc phạm (quí vị biết rõ là người Na Uy có một nhu cầu lạ lùng là cởi tất cả quần áo ra khi tắm biển...).

Hoàn toàn không có một lý do nào để cho rằng BTV có ác ý chính trị khi từ chối việc cho phép biểu dương chính trị. Theo tôi thấy, BTV thi hành luật chủ quyền của họ nên không có lý do gì để chống đối khi mà điều luật được áp dụng như nhau cho tất cả.

Do đó kết luận của tôi là: Tôi đồng ý, điều lý tưởng là cho phép biểu dương nơi TĐ. Khi điều nầy không đạt được, thì giải pháp tốt nhất kế tiếp là TĐ sẽ được đặt ở Bygdøy với những điều kiện mà BTV đã quyết định. Điểm chính yếu là vị trí quá tuyệt vời và khu vực nầy được thăm viếng bởi hằng trăm ngàn du khách trên thế giới hằng năm. Nếu quý vị đã quyết định là sẽ hủy bỏ chương trình nầy, thì phải kiếm một nơi khác để đặt TĐ. Cơ hội rất hiếm để được phân phát một nơi nào tuyệt vời như Bygdøy. Và cũng không chắc quý vị được phép của chủ đất nơi đó cho biểu dương.

Như vậy quý vị sẽ đứng trước sự lựa chọn giữa một TĐ với một địa điểm tuyệt vời mà có rất nhiều người lui tới mỗi ngày suốt cả năm, nhưng không được biểu dương, hay là một TĐ nằm một nơi hẻo lánh, ít  người lui tới, nhưng quí vị có thể được phép biểu dương. Cũng có thể đặt câu hỏi là giá trị của các cuộc biểu dương mà ít người để ý tới sẽ ra sao?

Mặc dù việc thực hiện TĐ không bao hàm những biểu dương chính trị trước mắt, chúng ta cũng nên nhớ TĐ tự nó đã là sự bày tỏ chính trị rồi. Công chúng Na Uy vẫn chưa hẳn chấm dứt với chiến tranh Việt Nam, và  đối với một số người, TĐ chính nó có tác dụng như một khiêu khích về hình ảnh sai lệch của họ trong cuộc xung đột tại Việt Nam. Hoa Biển, thấy như vậy, là một biến cố lịch sử mà điều quan trọng là chúng ta phải giữ gìn cẩn thận.

Sau cùng tôi muốn mời quý vị tham dự một buổi  đàm thoại  tại văn phòng chúng tôi ở Akersgata, ngay phía sau Quốc Hội, trong trung tâm Oslo. Tôi nóng lòng để nghe quan điểm của quý vị. Ở đó tôi cũng sẽ muốn kể cho quý vị về những hoạch định của tôi như là một sử gia, cũng về vấn đề Việt Nam, đồng thời  nói sơ qua về việc làm của Civita.

Kính chào

Bård Larsen
Civita

Trương Kim Anh chuyển