Ván bài Nga trong thế giới Ả Rập

Tổng thống Nga Vladimir Putin, bộ trưởng Quốc Phòng Sergei Shoigu (trái, hàng trên) và tổng thống Syria Bashar al-Assad (thứ hai bên phải, hàng trên) tại cơ sở không quân Hmeymim tại tỉnh Latakia, Syria, ngày 11/12/2017.
Sputnik/Mikhail Klimentyev/Sputnik via REUTERS

REUTERS: Trong bối cảnh lò lửa chiến sự Trung Đông đang nóng rực từ khi tổng thống Donald Trump công nhận Jerusalem là thủ đô Israel và các hiềm khích tranh giành ảnh hưởng trong các nước Ả Rập tiếp tục căng thẳng cao độ, trang quốc tế nhật báo Le Figaro có bài nhận định của thông tín viên Pierre Avril tại Matxcơva về vai trò của nước Nga giờ đây trong khu vực Trung Đông.

Bài viết mang tựa đề : « Liệu Nga có là ông chủ mới của thế giới Ả Rập ? » ghi nhận : « Phong trào Mùa Xuân Ả rập khởi phát năm 2011, các cuộc biểu tình chống Putin ở Nga lên cao, rồi đến cuộc cách mạng màu ở Ukraina, những sự kiện đó càng làm cho Kremlin có cảm giác bị vây hãm. Bằng việc can thiệp vào Syria, nước Nga đã tìm được cơ hội lật ngược thế cờ. »
Bài viết của tác giả đặt ra các câu hỏi để lý giải cho vai trò của Nga ngày nay trên bàn cờ Trung Đông. Trước hết là câu hỏi :

Matxcơva có thể dựa vào quá khứ Xô Viết?

Tác giả nhắc lại lịch sử từ những năm 1960, Liên Xô, nhân danh sự nghiệp chống chủ nghĩa đế quốc đã ủng hộ đắc lực cho các phong trào dân tộc và cách mạng Ả Rập.
 Trong đó, đặc biệt có Mặt Trận Giải Phóng Dhofar (FLD). Tổ chức vũ trang theo chủ nghĩa Mác-xít này, trước khi bị rơi vào quên lãng, đã tồn tại hàng chục năm dưới sự nâng đỡ của Liên Xô, cùng những ý đồ lật đổ các vương triều vùng Vịnh, nhưng không thành. 
Liên Xô cũng hậu thuẫn Nasser lật đổ chế độ quân chủ do Anh hậu thuẫn, lên cầm quyền ở Ai Cập đầu những năm 1950. 

Liên Xô cũng từng cung cấp vũ khí cho cuộc chiến giành độc lập của người Algeri. Thậm chí, từ năm 1967 đến năm 1990, Matxcơva còn thành công trong việc dựng lên ở Nam Yemen một chế độ 100% Mác-xít trong thế giới Ả Rập.

Từ thập niên 1990, chế độ Xô Viết sụp đổ đã kéo theo dấu ấn Xô Viết ở Trung Đông. 
Le Figaro trích dẫn ông Kirill Semionov, cố vấn đối ngoại của Nga: « Ảnh hưởng của chúng ta trở về con số không. 
Nga không còn nguồn tài chính để dẫn dắt chính sách riêng của mình trong một vùng đã bị mất toàn bộ lợi ích ».

Cuộc chiến tại Syria đánh dấu sự trở lại hùng mạnh của nước Nga ?

Theo tác giả bài viết, « Trên thực tế, một chuỗi sự kiện phức tạp bùng phát khi có phong trào Mùa xuân Ả Rập đã đẩy Matxcơva vào đấu trường này. 
Năm 2011, sau khi Moubarak bị lật đổ ở Cairo, Nga cảm thấy bị phản bội khi Luân Đôn và Paris mở chiến dịch tấn công Lybia lật đổ Kadhafi, từ lâu vẫn là đối tác kinh tế quan trọng của Matxcơva. 

Vài tháng sau, đến lượt Assad bị đe dọa. 
Theo Kremlin, mối đe dọa đó không phải từ đường phố ở Syria mà là từ nhưng nhà bảo trợ phương Tây ».

Một yếu tố làm tình hình thêm nghiêm trọng là những sự kiện ở các nước Ả Rập xảy ra trùng vào thời điểm phong trào đường phố chống Putin lên cao ở Nga hồi cuối năm 2011, đầu năm 2012. 
Sau đó 2 năm lại nổ ra cuộc Cách Mạng Màu thân châu Âu ở Ukraina lật đổ tổng thống thân Nga. Từ đó Nga bắt đầu cảm thấy bị đe dọa.

Cuộc can thiệp quân sự của Nga vào Syria bắt đầu từ tháng 09/2015 là câu trả lời cụ thể cho các thách thức an ninh của họ. 
Matxcơva ban đầu nghĩ rằng họ sử dụng đòn bẩy quân sự ở Syria là để buộc các nước phương Tây gỡ bỏ lệnh trừng phạt Nga vì vụ can thiệp vào Ukraina.

Theo bài báo, trong cuộc khủng hoảng Trung Cận Đông vùng Vịnh hiện nay, Nga là cường quốc duy nhất có liên hệ với mọi bên để có thể đóng vai trò trung gian điều khiển cuộc chơi. 
Matxcơva hợp tác chặt chẽ với Iran trong việc tìm kiếm giải pháp chính trị cho Syria, trong khi đa số các nước từ Ả Rập Xê Út đến Hoa Kỳ không nói chuyện được với Teheran. 

Không can dự trực tiếp nhưng Matxcơva xích lại với Qatar để thúc đẩy vương quốc này đối thoại với Ả Rập Xê Út.
Le Figaro nhận định : « Giờ đây, từ thắng lợi quân sự, Matxcơva trở thành người đối thoại bắt buộc mà các nước bảo trợ cho phe nổi dậy ở Syria phải thích nghi. 
Thổ Nhĩ Kỳ chống kịch liệt Damas cũng đang hợp tác chặt chẽ với Nga ».

Như vậy, có thể thấy vai trò của Nga là không thể phủ nhận ở Trung Đông lúc này. Với vị thế đó, Nga đang tìm cách gia cố các mối quan hệ thương mại với mọi tác nhân trong vùng, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự.

Liệu Nga đã cắm chân vững chãi trong vùng ?

Theo tác giả bài báo, « thừa cơ khủng hoảng Syria để nhảy vào Trung Đông một cách gần như là đột nhập, Matxcơva có thể sẽ mất ảnh hưởng trong vùng, một khi hòa bình được vãn hồi ». Đây là giả thuyết đang được giới nghiên cứu Ả Rập của Nga bàn luận.

Một mặt, sự bành trướng của nước Iran Hồi giáo dòng Shia có thể khiến quan hệ Nga với Ả Rập Xê Út trở về con số 0 bất cứ lúc nào. 
Mặt khác, các nước như Ai cập vẫn muốn duy trì ảnh hưởng của Mỹ. Còn Thổ Nhĩ Kỳ chỉ hữu hảo với Nga trong lúc quan hệ của họ với Hoa Kỳ và Liên Hiệp Châu Âu gặp rắc rối. 

Với việc tổng thống Donald Trump vừa công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, quan hệ giữa Matxcơva và nhà nước Do Thái vốn vẫn được chú trọng và đã được cải thiện đáng kể thời gian qua, nay sẽ trở nên tế nhị hơn nhiều.

Tác giả kết luận : « Trong một vùng thường trực các xáo trộn này, Vladimir Putin không thể tự phụ với nhãn quan chiến lược. Vai trò của nhà chiến thuật, hay có thể gọi là cơ hội, cũng đủ để ông thực hiện tham vọng. »REUTERS