Di Sản Hồ Chí Minh
Xã hội VN đã ‘chạm ngưỡng báo động'
TS. Nguyễn Thị Từ Huy cho rằng xã hội Việt Nam đang ở tình trạng khủng hoảng báo động về mọi mặt vào thời điểm 2016.
TS. Nguyễn Thị Từ Huy cho rằng xã hội Việt Nam đang ở tình trạng khủng hoảng báo động về mọi mặt vào thời điểm 2016.
Xã hội Việt Nam thời điểm 2016 đã ở vào tình trạng khủng hoảng
‘chạm ngưỡng báo động’, trên mọi phương diện dù rằng nền kinh tế có vẻ
như đang được phục hồi, theo một nhà quan sát chính trị xã hội Việt Nam
từ Pháp.
Đảng cộng sản Việt Nam liệu có đủ năng lực để tiến hành cải cách hay
không còn phụ thuộc vào việc Đảng có thể vượt qua được trở ngại lớn
trong chính cơ chế và lề lối tư duy của mình, đó là quan điểm của Tiến
sỹ Nguyễn Thị Từ Huy trong cuộc phỏng vấn với BBC hôm 12/3/2016. Mời quý
vị theo dõi toàn văn cuộc trao đổi được thực hiện qua bút đàm sau đây:
Vậy thì hãy để cho các ứng viên tự do như ông Nguyễn Quang A tiến hành phép thử của họ. Phép thử này sẽ giúp cho tất cả các bên (đảng, ứng viên tự do, nhân dân) nhận rõ nhiều điều. Theo tôi, đây là một việc hết sức cần thiết trong thời điểm này
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
BBC: Gần đây, một số ứng viên độc lập ở Việt Nam đồng loạt
bước ra tự ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, trong đó có
TS. Nguyễn Quang A, một nhà hoạt động xã hội dân sự có tiếng, trong lúc
đó Hội nghị Trung ương của Đảng Cộng sản khóa mới và Quốc hội Việt Nam
sắp mãn nhiệm đã đang bàn bạc về sắp xếp nhân sự lãnh đạo nhà nước cho
cuộc bầu cử, bà nói gì về các chuyển động này?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Trong giới bất đồng chính kiến và giới
hoạt động cho dân chủ hóa ở Việt Nam, tôi là một trong số rất ít
người nhìn thấy một vài khía cạnh tích cực trong việc lựa chọn nhân sự
cao cấp ở Đại hội XII vừa rồi. Đa số dường như rơi vào tình trạng bi
quan và mất hết niềm tin, vì nhìn nhận sự thất bại của Thủ tướng như là
dấu chấm hết của hy vọng cải cách. Tôi biết, tôi bị mọi người cho là «
lạc quan tếu » khi nhìn nhận ngược lại rằng, chính là cùng với Tổng bí
thư mà chúng ta có hy vọng cải cách.
Tuy nhiên, một cách khách quan, và dưới con mắt lạnh lùng của một
người làm phân tích và làm nghiên cứu, tôi phải nói rằng, cách thức bổ
nhiệm nhân sự lần này mất dân chủ hơn rất nhiều lần, so với trước đây.
Lấy một ví dụ : Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh hoàn toàn không có quyền lựa
chọn lãnh đạo của mình. Chức Bí thư của hai thành phố này bị áp thẳng
từ trên xuống. Đảng hoàn toàn không thể dùng từ « bầu cử » (dù chỉ là mị
dân, dù chỉ là hình thức, như vốn xưa nay), trong những trường hợp này
chỉ có thể nói là đảng áp đặt lãnh đạo lên người dân của hai thành phố
này. Ví dụ này điển hình cho việc người dân Việt Nam hoàn toàn không
có quyền chọn lãnh đạo của mình. Thế nhưng, lãnh đạo các cấp, kể từ
người lãnh đạo cao nhất, đều tự nhận là hệ thống hiện đang rất « dân
chủ », bầu cử lần này rất « dân chủ ». Nếu làm việc theo cách thức như
vậy mà vẫn tự cảm thấy mình dân chủ, thì hoặc là tự lừa dối mình và
lừa dối nhân dân, hoặc là không hiểu một chút gì về khái niệm dân
chủ.
Tác giả cho rằng từ 2-5 năm tới khó có gì gọi là 'ẩn số' khi bình
luận về chính trị Việt Nam và quyền lực của Đảng Cộng sản cầm quyền.
Vậy thì hãy để cho các ứng viên tự do như ông Nguyễn Quang A tiến hành
phép thử của họ. Phép thử này sẽ giúp cho tất cả các bên (đảng, ứng viên
tự do, nhân dân) nhận rõ nhiều điều. Theo tôi, đây là một việc hết
sức cần thiết trong thời điểm này.
Không có ẩn số
BBC: Đảng Cộng sản Việt Nam được cho là đang trong một giai
đoạn chuyển giao, chưa rõ khi nào ông Nguyễn Phú Trọng sẽ bàn giao chức
Tổng Bí thư mà ông mới tái đắc cử cho người kế nhiệm, dường như chính
trị Việt Nam từ ít nhất 2-5 năm tới còn nhiều ẩn số?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Từ 2 đến 5 năm tới, khó có cái gì gọi là
ẩn số. Quyền lực chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam hiện tại vẫn
rất vững chắc. Đảng đang có tất cả các phương tiện để củng cố quyền lực
của mình.
Sự chuyển giao quyền lực từ một tổng bí thư này sang một tổng bí thư khác không làm thay đổi hệ thống chính trị, không làm giảm thiểu khả năng tha hóa và làm tha hóa của hệ thống quyền lực, chừng nào quyền lực chính trị vẫn còn không được kiểm soát bằng một cơ chế thực sự dân chủ: cơ chế tam quyền phân lập
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
Đa số người dân đã quen chịu đựng và bị buộc phải đặt vào tình trạng
phi chính trị, họ không quan tâm đến các hoạt động chính trị, và cũng
chưa hiểu được ý nghĩa của chính trị đối với cuộc sống của mình, nhu
cầu vật chất vẫn đang là mối quan tâm hàng đầu, kể cả ở giới lao động
trí óc. Sự tiến triển của xã hội dân sự hiện đang rất chậm chạp. Các
tổ chức chính trị và các đảng phái chính trị ngoài đảng cộng sản chưa
hình thành được ở Việt Nam.
Vì vậy, những người muốn Việt Nam được dân chủ hóa sẽ phải làm việc
rất nhiều, rất nhiều, nếu họ muốn sau 5 năm nữa có những thay đổi mang
tính chất ẩn số.
Nếu chúng ta không nỗ lực đủ thì tình trạng sẽ còn kéo dài chưa biết bao
lâu. Václav Havel (BBC: nhà văn, kịch tác gia, cố tổng thống CH Czech)
từng nói rằng hệ thống toàn trị làm tha hóa con người, và đến lượt mình
con người tha hóa sẽ củng cố hệ thống đó.
Đông Âu cộng sản đã thoát khỏi hệ thống tha hóa ấy từ hơn hai mươi năm
nay, và trong chừng đó thời gian chúng ta đã tiếp tục trượt dốc tha
hóa. Liệu chúng ta còn đủ khả năng chống lại sự tha hóa đó hay không,
hay sẽ tiếp tục củng cố nó, cốt chỉ để tồn tại qua ngày?
Hãy nhìn Bắc triều tiên, vốn cùng một dân tộc với Nam Triều tiên, để
thấy rằng một hệ thống chính trị tha hóa có thể dẫn con người tới đâu.
Năm 1975, Václav Havel, nhà văn, kịch tác gia của Tiệp Khắc, từng cho
rằng quốc gia cộng sản này khi đó đang rơi sâu vào một cuộc khủng hoảng
chưa từng có trong lịch sử.
Sự chuyển giao quyền lực từ một tổng bí thư này sang một tổng bí thư
khác không làm thay đổi hệ thống chính trị, không làm giảm thiểu khả
năng tha hóa và làm tha hóa của hệ thống quyền lực, chừng nào quyền lực
chính trị vẫn còn không được kiểm soát bằng một cơ chế thực sự dân
chủ: cơ chế tam quyền phân lập.
Chạm ngưỡng báo động
BBC: Từ một người làm nghiên cứu, lý luận về văn học, nay quan
sát và phân tích chính trị Việt Nam từ hải ngoại, bà có nhận xét gì về
xã hội và chính trị Việt Nam giai đoạn hiện nay?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Năm 1975, Václav Havel, trong một bức thư
gửi Gustav Husák, Tổng bí thư đảng cộng sản Tiệp Khắc lúc đó, có nói
về xã hội Tiệp Khắc như sau:
Nếu xã hội cộng sản Tiệp Khắc ở thời điểm năm 1975 được đặc trưng bởi tính chất của một cuộc khủng hoảng mà Havel xem là nguy hiểm nhất, thì xã hội Việt Nam thời điểm 2016, theo tôi, đã ở vào tình trạng khủng hoảng chạm ngưỡng báo động, trên mọi phương diện
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
"Tôi dám khẳng định rằng – bất chấp mọi thực tế hấp dẫn bên ngoài – bên
trong, xã hội của chúng ta […] đang rơi vào một cuộc khủng hoảng ngày
càng sâu hơn, một cuộc khủng hoảng mà về mặt nào đó còn nguy hiểm hơn
mọi cuộc khủng hoảng chúng ta từng biết trong lịch sử cận đại," (theo
bản dịch của Phạm Nguyên Trường).
Nếu xã hội cộng sản Tiệp Khắc ở thời điểm năm 1975 được đặc trưng
bởi tính chất của một cuộc khủng hoảng mà Havel xem là nguy hiểm nhất,
thì xã hội Việt Nam thời điểm 2016, theo tôi, đã ở vào tình trạng
khủng hoảng chạm ngưỡng báo động, trên mọi phương diện.
Dù rằng nền kinh tế có vẻ như đang được phục hồi, nhưng những nguy cơ
tiềm ẩn (được tích tụ trong suốt nhiều thập kỷ quản lý bằng tham nhũng)
thì chưa biết sẽ bùng nổ cụ thể vào thời điểm nào và dưới hình thức
nào, nếu vẫn tiếp tục phương thức quản lý hiện tại và không có các
biện pháp hữu hiệu để xử lý hậu quả của các đường lối và chính sách
vẫn duy trì cho đến tận lúc này.
Trên những phương diện khác (văn hóa, giáo dục, y tế, luật pháp, đạo
đức xã hội…) cuộc khủng hoảng cũng đang ở ngưỡng báo động, chỉ có
điều là người dân và chính phủ Việt Nam có dám đối diện với sự thật
về cuộc khủng hoảng này hay không mà thôi.
Đang có một phong trào tự ứng cử vào Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp ở Việt Nam, mà TSKH Nguyễn Quang A là một trường hợp.
Và có bao nhiêu người tự xem là thuộc tầng lớp trí thức dám nhìn nhận
rằng mình đang sống trong khủng hoảng, và đang tạo ra nó, bằng chính lối
sống và lối làm việc hàng ngày của mình?
Cải cách chính trị?
BBC: Bà từng đặt câu hỏi trong một series bài blog trên
truyền thông quốc tế rằng liệu Việt Nam có thể thực hiện cải cách chính
trị. Câu hỏi đó chỉ đặt ra riêng cho Đảng Cộng sản đang cầm quyền, hay
còn cho toàn xã hội, hoặc cho những chủ thể chính trị, xã hội nào khác?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Câu hỏi đó dĩ nhiên được đặt ra cho Đảng cộng sản Việt Nam và cho tất cả mọi người, hay như ông nói, cho toàn bộ xã hội.
Đảng cầm quyền ở Việt Nam hiện đang ở thời điểm phải tự biện minh cho
tính chính danh của mình. Sự yếu kém trong việc quản lý và xây dựng
đất nước, sự thất bại trong việc bảo vệ chủ quyền lãnh hải, giờ đây đã
không còn có thể giấu giếm được nữa.
Nếu như đảng có thể chống lại một vài người bất đồng chính kiến hoạt động đơn độc, bằng cách đàn áp họ và biến họ thành phản động..., thì đảng không thể chống lại cả xã hội. Bởi vì một khi cả xã hội, hoặc phần lớn mọi người trong xã hội đều phản ứng, thì lúc đó, phản động sẽ trở thành tiến bộ
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
Vì thế mà nhu cầu tự biện minh cho tính chính danh của độc quyền lãnh
đạo xuất hiện một cách thường trực trong diễn văn của các đảng viên
lãnh đạo (dưới nhiều hình thức khác nhau: tự kể công lao của đảng, tự ca
ngợi đảng, bắt nhân dân phải nhớ ơn đảng…).
Nhu cầu tự biện minh này chứng tỏ rằng những người lãnh đạo hiểu rằng
độc quyền lãnh đạo không phải là điều đương nhiên đối với đảng cộng
sản, kể cả khi họ dùng điều 4 của Hiến pháp để áp đặt độc quyền này
lên toàn xã hội. Họ biết như tất cả mọi người rằng đảng viên không phải
sinh ra là để làm lãnh đạo. Họ cũng hiểu rằng, đảng muốn mạnh, muốn có
chính danh và được thừa nhận thì không thể tiếp tục suy thoái như hiện
nay.
Nói cách khác, họ biết rằng cần phải cải cách. Tuy nhiên, Đảng cộng sản
Việt Nam có đủ năng lực để tiến hành cải cách hay không, đối với Đảng,
đó là một câu hỏi lớn và là một câu hỏi khó. Bởi vì, không ai khác,
không cái gì khác, mà chính cơ chế và lề lối tư duy sẽ ngăn cản Đảng cải
cách.
Tuy nhiên, khi toàn xã hội có nhu cầu cải cách, và bộc lộ nhu cầu này
thành những áp lực đủ mạnh, lúc đó đảng buộc phải cải cách. Bởi vì,
nếu như đảng có thể chống lại một vài người bất đồng chính kiến hoạt
động đơn độc, bằng cách đàn áp họ và biến họ thành phản động (làm
vậy thật quá dễ, và có thể nói là hèn, đối với cả một bộ máy quyền
lực!), thì đảng không thể chống lại cả xã hội. Bởi vì một khi cả xã
hội, hoặc phần lớn mọi người trong xã hội đều phản ứng, thì lúc đó,
phản động sẽ trở thành tiến bộ.
Tiến sỹ Nguyễn Thị Từ Huy có bằng tiến sĩ văn chương bảo vệ
tại Pháp năm 2008 và từng giảng dạy tại một số trường đại học ở Việt
Nam. Hiện bà đang làm luận án tiến sĩ về triết học chính trị tại Đại
học Paris Diderot, Pháp.
Quốc Phương
(BBC Việt ngữ)
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
- "Hiệu ứng nói phét!" - by Văn Quang / Trần Văn Giang (ghi lại)
- Phiếm luận, chuyện Nhà Nước ta!!! _ Di Tĩnh Đắc ( Nguyễn Bá Chổi chuyển )
- Đánh trống, đánh chiêng học lại lịch sử Sài Gòn - by FB Nguyễn Gia Việt & Trần Văn Giang (ghi lại)
- Việt Cộng: Kế hoạch gửi tiền Quỹ vắc-xin COVID-19 để lấy lãi gây ra tranh cãi
- Ân xá Quốc tế gửi bằng chứng, đòi Việt Cộng điều tra về tin tặc tấn công giới bất đồng
Xã hội VN đã ‘chạm ngưỡng báo động'
TS. Nguyễn Thị Từ Huy cho rằng xã hội Việt Nam đang ở tình trạng khủng hoảng báo động về mọi mặt vào thời điểm 2016.
TS. Nguyễn Thị Từ Huy cho rằng xã hội Việt Nam đang ở tình trạng khủng hoảng báo động về mọi mặt vào thời điểm 2016.
Xã hội Việt Nam thời điểm 2016 đã ở vào tình trạng khủng hoảng
‘chạm ngưỡng báo động’, trên mọi phương diện dù rằng nền kinh tế có vẻ
như đang được phục hồi, theo một nhà quan sát chính trị xã hội Việt Nam
từ Pháp.
Đảng cộng sản Việt Nam liệu có đủ năng lực để tiến hành cải cách hay
không còn phụ thuộc vào việc Đảng có thể vượt qua được trở ngại lớn
trong chính cơ chế và lề lối tư duy của mình, đó là quan điểm của Tiến
sỹ Nguyễn Thị Từ Huy trong cuộc phỏng vấn với BBC hôm 12/3/2016. Mời quý
vị theo dõi toàn văn cuộc trao đổi được thực hiện qua bút đàm sau đây:
Vậy thì hãy để cho các ứng viên tự do như ông Nguyễn Quang A tiến hành phép thử của họ. Phép thử này sẽ giúp cho tất cả các bên (đảng, ứng viên tự do, nhân dân) nhận rõ nhiều điều. Theo tôi, đây là một việc hết sức cần thiết trong thời điểm này
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
BBC: Gần đây, một số ứng viên độc lập ở Việt Nam đồng loạt
bước ra tự ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, trong đó có
TS. Nguyễn Quang A, một nhà hoạt động xã hội dân sự có tiếng, trong lúc
đó Hội nghị Trung ương của Đảng Cộng sản khóa mới và Quốc hội Việt Nam
sắp mãn nhiệm đã đang bàn bạc về sắp xếp nhân sự lãnh đạo nhà nước cho
cuộc bầu cử, bà nói gì về các chuyển động này?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Trong giới bất đồng chính kiến và giới
hoạt động cho dân chủ hóa ở Việt Nam, tôi là một trong số rất ít
người nhìn thấy một vài khía cạnh tích cực trong việc lựa chọn nhân sự
cao cấp ở Đại hội XII vừa rồi. Đa số dường như rơi vào tình trạng bi
quan và mất hết niềm tin, vì nhìn nhận sự thất bại của Thủ tướng như là
dấu chấm hết của hy vọng cải cách. Tôi biết, tôi bị mọi người cho là «
lạc quan tếu » khi nhìn nhận ngược lại rằng, chính là cùng với Tổng bí
thư mà chúng ta có hy vọng cải cách.
Tuy nhiên, một cách khách quan, và dưới con mắt lạnh lùng của một
người làm phân tích và làm nghiên cứu, tôi phải nói rằng, cách thức bổ
nhiệm nhân sự lần này mất dân chủ hơn rất nhiều lần, so với trước đây.
Lấy một ví dụ : Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh hoàn toàn không có quyền lựa
chọn lãnh đạo của mình. Chức Bí thư của hai thành phố này bị áp thẳng
từ trên xuống. Đảng hoàn toàn không thể dùng từ « bầu cử » (dù chỉ là mị
dân, dù chỉ là hình thức, như vốn xưa nay), trong những trường hợp này
chỉ có thể nói là đảng áp đặt lãnh đạo lên người dân của hai thành phố
này. Ví dụ này điển hình cho việc người dân Việt Nam hoàn toàn không
có quyền chọn lãnh đạo của mình. Thế nhưng, lãnh đạo các cấp, kể từ
người lãnh đạo cao nhất, đều tự nhận là hệ thống hiện đang rất « dân
chủ », bầu cử lần này rất « dân chủ ». Nếu làm việc theo cách thức như
vậy mà vẫn tự cảm thấy mình dân chủ, thì hoặc là tự lừa dối mình và
lừa dối nhân dân, hoặc là không hiểu một chút gì về khái niệm dân
chủ.
Tác giả cho rằng từ 2-5 năm tới khó có gì gọi là 'ẩn số' khi bình
luận về chính trị Việt Nam và quyền lực của Đảng Cộng sản cầm quyền.
Vậy thì hãy để cho các ứng viên tự do như ông Nguyễn Quang A tiến hành
phép thử của họ. Phép thử này sẽ giúp cho tất cả các bên (đảng, ứng viên
tự do, nhân dân) nhận rõ nhiều điều. Theo tôi, đây là một việc hết
sức cần thiết trong thời điểm này.
Không có ẩn số
BBC: Đảng Cộng sản Việt Nam được cho là đang trong một giai
đoạn chuyển giao, chưa rõ khi nào ông Nguyễn Phú Trọng sẽ bàn giao chức
Tổng Bí thư mà ông mới tái đắc cử cho người kế nhiệm, dường như chính
trị Việt Nam từ ít nhất 2-5 năm tới còn nhiều ẩn số?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Từ 2 đến 5 năm tới, khó có cái gì gọi là
ẩn số. Quyền lực chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam hiện tại vẫn
rất vững chắc. Đảng đang có tất cả các phương tiện để củng cố quyền lực
của mình.
Sự chuyển giao quyền lực từ một tổng bí thư này sang một tổng bí thư khác không làm thay đổi hệ thống chính trị, không làm giảm thiểu khả năng tha hóa và làm tha hóa của hệ thống quyền lực, chừng nào quyền lực chính trị vẫn còn không được kiểm soát bằng một cơ chế thực sự dân chủ: cơ chế tam quyền phân lập
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
Đa số người dân đã quen chịu đựng và bị buộc phải đặt vào tình trạng
phi chính trị, họ không quan tâm đến các hoạt động chính trị, và cũng
chưa hiểu được ý nghĩa của chính trị đối với cuộc sống của mình, nhu
cầu vật chất vẫn đang là mối quan tâm hàng đầu, kể cả ở giới lao động
trí óc. Sự tiến triển của xã hội dân sự hiện đang rất chậm chạp. Các
tổ chức chính trị và các đảng phái chính trị ngoài đảng cộng sản chưa
hình thành được ở Việt Nam.
Vì vậy, những người muốn Việt Nam được dân chủ hóa sẽ phải làm việc
rất nhiều, rất nhiều, nếu họ muốn sau 5 năm nữa có những thay đổi mang
tính chất ẩn số.
Nếu chúng ta không nỗ lực đủ thì tình trạng sẽ còn kéo dài chưa biết bao
lâu. Václav Havel (BBC: nhà văn, kịch tác gia, cố tổng thống CH Czech)
từng nói rằng hệ thống toàn trị làm tha hóa con người, và đến lượt mình
con người tha hóa sẽ củng cố hệ thống đó.
Đông Âu cộng sản đã thoát khỏi hệ thống tha hóa ấy từ hơn hai mươi năm
nay, và trong chừng đó thời gian chúng ta đã tiếp tục trượt dốc tha
hóa. Liệu chúng ta còn đủ khả năng chống lại sự tha hóa đó hay không,
hay sẽ tiếp tục củng cố nó, cốt chỉ để tồn tại qua ngày?
Hãy nhìn Bắc triều tiên, vốn cùng một dân tộc với Nam Triều tiên, để
thấy rằng một hệ thống chính trị tha hóa có thể dẫn con người tới đâu.
Năm 1975, Václav Havel, nhà văn, kịch tác gia của Tiệp Khắc, từng cho
rằng quốc gia cộng sản này khi đó đang rơi sâu vào một cuộc khủng hoảng
chưa từng có trong lịch sử.
Sự chuyển giao quyền lực từ một tổng bí thư này sang một tổng bí thư
khác không làm thay đổi hệ thống chính trị, không làm giảm thiểu khả
năng tha hóa và làm tha hóa của hệ thống quyền lực, chừng nào quyền lực
chính trị vẫn còn không được kiểm soát bằng một cơ chế thực sự dân
chủ: cơ chế tam quyền phân lập.
Chạm ngưỡng báo động
BBC: Từ một người làm nghiên cứu, lý luận về văn học, nay quan
sát và phân tích chính trị Việt Nam từ hải ngoại, bà có nhận xét gì về
xã hội và chính trị Việt Nam giai đoạn hiện nay?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Năm 1975, Václav Havel, trong một bức thư
gửi Gustav Husák, Tổng bí thư đảng cộng sản Tiệp Khắc lúc đó, có nói
về xã hội Tiệp Khắc như sau:
Nếu xã hội cộng sản Tiệp Khắc ở thời điểm năm 1975 được đặc trưng bởi tính chất của một cuộc khủng hoảng mà Havel xem là nguy hiểm nhất, thì xã hội Việt Nam thời điểm 2016, theo tôi, đã ở vào tình trạng khủng hoảng chạm ngưỡng báo động, trên mọi phương diện
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
"Tôi dám khẳng định rằng – bất chấp mọi thực tế hấp dẫn bên ngoài – bên
trong, xã hội của chúng ta […] đang rơi vào một cuộc khủng hoảng ngày
càng sâu hơn, một cuộc khủng hoảng mà về mặt nào đó còn nguy hiểm hơn
mọi cuộc khủng hoảng chúng ta từng biết trong lịch sử cận đại," (theo
bản dịch của Phạm Nguyên Trường).
Nếu xã hội cộng sản Tiệp Khắc ở thời điểm năm 1975 được đặc trưng
bởi tính chất của một cuộc khủng hoảng mà Havel xem là nguy hiểm nhất,
thì xã hội Việt Nam thời điểm 2016, theo tôi, đã ở vào tình trạng
khủng hoảng chạm ngưỡng báo động, trên mọi phương diện.
Dù rằng nền kinh tế có vẻ như đang được phục hồi, nhưng những nguy cơ
tiềm ẩn (được tích tụ trong suốt nhiều thập kỷ quản lý bằng tham nhũng)
thì chưa biết sẽ bùng nổ cụ thể vào thời điểm nào và dưới hình thức
nào, nếu vẫn tiếp tục phương thức quản lý hiện tại và không có các
biện pháp hữu hiệu để xử lý hậu quả của các đường lối và chính sách
vẫn duy trì cho đến tận lúc này.
Trên những phương diện khác (văn hóa, giáo dục, y tế, luật pháp, đạo
đức xã hội…) cuộc khủng hoảng cũng đang ở ngưỡng báo động, chỉ có
điều là người dân và chính phủ Việt Nam có dám đối diện với sự thật
về cuộc khủng hoảng này hay không mà thôi.
Đang có một phong trào tự ứng cử vào Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp ở Việt Nam, mà TSKH Nguyễn Quang A là một trường hợp.
Và có bao nhiêu người tự xem là thuộc tầng lớp trí thức dám nhìn nhận
rằng mình đang sống trong khủng hoảng, và đang tạo ra nó, bằng chính lối
sống và lối làm việc hàng ngày của mình?
Cải cách chính trị?
BBC: Bà từng đặt câu hỏi trong một series bài blog trên
truyền thông quốc tế rằng liệu Việt Nam có thể thực hiện cải cách chính
trị. Câu hỏi đó chỉ đặt ra riêng cho Đảng Cộng sản đang cầm quyền, hay
còn cho toàn xã hội, hoặc cho những chủ thể chính trị, xã hội nào khác?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Câu hỏi đó dĩ nhiên được đặt ra cho Đảng cộng sản Việt Nam và cho tất cả mọi người, hay như ông nói, cho toàn bộ xã hội.
Đảng cầm quyền ở Việt Nam hiện đang ở thời điểm phải tự biện minh cho
tính chính danh của mình. Sự yếu kém trong việc quản lý và xây dựng
đất nước, sự thất bại trong việc bảo vệ chủ quyền lãnh hải, giờ đây đã
không còn có thể giấu giếm được nữa.
Nếu như đảng có thể chống lại một vài người bất đồng chính kiến hoạt động đơn độc, bằng cách đàn áp họ và biến họ thành phản động..., thì đảng không thể chống lại cả xã hội. Bởi vì một khi cả xã hội, hoặc phần lớn mọi người trong xã hội đều phản ứng, thì lúc đó, phản động sẽ trở thành tiến bộ
TS. Nguyễn Thị Từ Huy
Vì thế mà nhu cầu tự biện minh cho tính chính danh của độc quyền lãnh
đạo xuất hiện một cách thường trực trong diễn văn của các đảng viên
lãnh đạo (dưới nhiều hình thức khác nhau: tự kể công lao của đảng, tự ca
ngợi đảng, bắt nhân dân phải nhớ ơn đảng…).
Nhu cầu tự biện minh này chứng tỏ rằng những người lãnh đạo hiểu rằng
độc quyền lãnh đạo không phải là điều đương nhiên đối với đảng cộng
sản, kể cả khi họ dùng điều 4 của Hiến pháp để áp đặt độc quyền này
lên toàn xã hội. Họ biết như tất cả mọi người rằng đảng viên không phải
sinh ra là để làm lãnh đạo. Họ cũng hiểu rằng, đảng muốn mạnh, muốn có
chính danh và được thừa nhận thì không thể tiếp tục suy thoái như hiện
nay.
Nói cách khác, họ biết rằng cần phải cải cách. Tuy nhiên, Đảng cộng sản
Việt Nam có đủ năng lực để tiến hành cải cách hay không, đối với Đảng,
đó là một câu hỏi lớn và là một câu hỏi khó. Bởi vì, không ai khác,
không cái gì khác, mà chính cơ chế và lề lối tư duy sẽ ngăn cản Đảng cải
cách.
Tuy nhiên, khi toàn xã hội có nhu cầu cải cách, và bộc lộ nhu cầu này
thành những áp lực đủ mạnh, lúc đó đảng buộc phải cải cách. Bởi vì,
nếu như đảng có thể chống lại một vài người bất đồng chính kiến hoạt
động đơn độc, bằng cách đàn áp họ và biến họ thành phản động (làm
vậy thật quá dễ, và có thể nói là hèn, đối với cả một bộ máy quyền
lực!), thì đảng không thể chống lại cả xã hội. Bởi vì một khi cả xã
hội, hoặc phần lớn mọi người trong xã hội đều phản ứng, thì lúc đó,
phản động sẽ trở thành tiến bộ.
Tiến sỹ Nguyễn Thị Từ Huy có bằng tiến sĩ văn chương bảo vệ
tại Pháp năm 2008 và từng giảng dạy tại một số trường đại học ở Việt
Nam. Hiện bà đang làm luận án tiến sĩ về triết học chính trị tại Đại
học Paris Diderot, Pháp.
Quốc Phương
(BBC Việt ngữ)
-by-Ky-Do-Tran-Van-Giang-(ghi-lai).638686495876061301.jpg)
