Thật là thiếu sót khi đề cập chuyện xe cộ Sài Gòn mà không nhắc đến loại xe Jeep từng mang hình ảnh của một thời chiến tranh. Nhiều người thường nhớ tới loại Jeep lùn A2 bởi nó chạy tương đối an toàn hơn loại A1. Theo phân loại của hãng Ford, loại A1 hay A2 là cách nói ngắn gọn của kiểu M151 cải tiến thiết kế qua từng giai đoạn để xe được an toàn hơn hoặc có thêm khả năng chạy trên đường lầy lội hay nền dốc gồ ghề không bằng phẳng. Loại xe jeep này phổ biến trong suốt thời chiến tranh VN.

Một người bạn lớn tuổi của tôi hồi trước là sĩ quan quân nhu phụ trách kỹ thuật xe quân sự rất mê xe Jeep. Ông kể chuyện về các đời xe một cách say sưa nhưng trong nhà lại không sắm một chiếc xe Jeep nào. Ông bảo, loại xe oai phong này thích hợp với giới thanh niên, lại uống xăng như uống nước, hơn nữa mức độ an toàn trên xa lộ không được cao lắm, chạy nhanh dễ bị lật ngang. Nghe ông nói, chắc là ông bị ám ảnh ngày xưa khi ông lái chiếc Jeep M151 từ Biên Hòa về Sài Gòn để kịp buổi họp bổ sung xe quân sự cho Biệt Khu Thủ Ðô. Xe bon bon trên đường, quẹo bùng binh ngã ba Vũng Tàu thì xe bị lật hất tung ông ra đường, may là xe đò chạy ngang tránh được. Ông kể, hồi đó hú hồn, không chết vì bom đạn, lính quân nhu lại tử nạn vì xe cộ thì đúng là chuyện sinh nghề tử nghiệp.

Từ đầu thập niên 50, hãng Ford cho ra loại Jeep M151 theo đơn đặt hàng của quân đội. Loại Jeep nhẹ, trọng lượng 1/4 tấn này được cung cấp cho chiến tranh Triều Tiên, chạy 4 bánh trên mọi địa hình nhưng trên đường trường với tốc độ cao dễ bị lật. Vì mức độ an toàn nên dòng xe này không được bán ra thị trường dân sự với lý do an toàn không thích hợp cho đường xa lộ. Số tồn kho, được chuyển sang chiến trường Việt Nam đầu thập niên 60 và sau đó sản xuất thêm được cải tiến thành dòng xe M151 A1 với trục hai bánh xe phía sau nối liền bộ nhúng có thể xoay chuyển. Dòng xe này còn được gắn thêm súng đại liên phía sau hoặc gắn bệ phóng đạn pháo 106 ly. Sang đầu thập niên 70, lại được cải tiến thành dòng xe M152 A2 với trục bốn bánh xe thay vì nằm ngang thành nằm đứng giống kiểu trục bánh xe máy bay. Nó vừa chắc chắn lại chạy nhanh không sợ lật. Loại này có thể leo lên leo xuống dốc bậc thang như các pha trong phim hành động.

Nhưng tại sao người ta lại phân biệt xe Jeep lùn, vậy đương nhiên là có xe Jeep cao. Ông bảo đó là cách nói của người dân nhìn hình dạng chiếc Jeep ngắn đòn, bè bè mui trần nên trông nó lùn hơn vài loại xe Jeep chuyên dùng khác như Jeep của hãng Willys sản xuất có khung xe dài hơn và mui cao hơn. Riêng ông không phân biệt các dạng xe Jeep kiểu lùn hay cao như người ta thường nói. Tính năng kỹ thuật xe quân sự nào cũng có riêng nhằm sử dụng tùy theo địa hình, nhiều khi mình không chú ý tới cách sử dụng dễ gây ra tai nạn. Xe Jeep chỉ cho phép chạy với tốc độ giới hạn, lượng người ngồi trên xe cũng vậy, thường từ hai cho đến bốn vì các loại xe A1 hay A2 là loại xe có tải trọng nhẹ và bản thân nó được thiết kế có trọng lượng cũng nhẹ so với nhiều loại xe Jeep khác.

Ðó là một vài chuyện tính năng kỹ thuật xe Jeep tôi mới biết thêm sau này thôi, chứ điều tôi nhớ nhất là hồi còn nhỏ lần đầu được chạm tay tới chiếc xe Jeep của hai sĩ quan Mỹ chở ba tôi về nhà. Con nít bu quanh trước nhà xem mấy ông Mỹ nói tiếng Việt líu lo, chán chê rồi chạy ù ra chỗ đậu xe sờ mó mà tôi tưởng chừng từ nào giờ tụi nó chưa bao giờ nhìn thấy tận mắt, sờ tận tay một chiếc xe phong trần gió bụi như thế này. Nói vậy cho vui, ngay tôi cũng là lần đầu tiên được ngồi trên ghế tài xế với nhiệm vụ giữ xe không cho bọn con nít trèo lên phá phách. Có đứa còn táy máy tay chân tìm cách tháo thùng xăng phía sau, có đứa lại sờ lưỡi rìu vắt ngang bên hông thùng xe. Mình tôi thì không tài nào xoay sở với đám con nít bu quanh, nên đành tháo chiếc rìu đem vô nhà cất cho an toàn, xong rồi ra xe đứng vịn can xăng treo phía sau “cố thủ”. Ðến khi ba tôi tiễn khách ra về, quay vào nhà thì tôi mới chợt nhớ chiếc rìu quên đem trả lại.

Cho đến giờ, với tôi vẫn thích hình ảnh chiếc xe Jeep nhà binh có vắt ngang hông một cây búa rìu trông thật oai phong hơn là hình ảnh phía sau đặt cây đại liên nòng chĩa thẳng. Hình ảnh đó quá màu sắc chiến tranh mà thật ra lúc đó chúng tôi đang sống trong thời chiến, chiến cuộc ngày càng ác liệt. Xe tải nhà binh, xe Jeep các loại quân sự có, dân sự có (số ít, được sơn màu trắng) chạy khắp thành phố. Ðể phân biệt xe Jeep của binh chủng nào có huy hiệu sơn hoặc gắn phía trước xe. Xe của quân cảnh, xe của cảnh sát có sơn tên lên phía trước xe để nhận diện. Tuy nhiên, dù là trong thời chiến nhưng tôi có cảm giác người dân thành phố không quan tâm rằng chiến sự đang sắp diễn ra, đã quá quen thuộc với dòng xe cộ xe lam, taxi, xe hơi thời đó chen lẫn xe nhà binh và xe Jeep chạy khắp phố phường.

Cuộc chiến chấm dứt, những chiếc xe Jeep cũng tan biến đi đâu không biết. Một số được ngành công an, quân đội, ngành kiểm lâm trưng dụng, số còn lại không có xăng dầu nằm đâu đó không chỉ trong miền Nam mà được đưa cả về miền Bắc đang chờ thời khôi phục. Nhiều người cho rằng thời xe Jeep được phục hồi là lúc các trường dạy lái xe mua lại xe Jeep cũ xóa bỏ màu nhà binh, sơn lại màu dân sự dùng để cho những người học lái xe thực hành trước khi đi định cư ra nước ngoài. Nhưng theo người bạn lớn tuổi của tôi cho biết, hồi xưa các trường dạy lái xe nằm trên các con đường quanh sân bóng đá Cộng Hòa (Thống Nhất) đã dùng xe Jeep để thực hành. Bên trong xe Jeep thiết kế đơn giản, trống trải, không gây bối rối cho người tập lái.

Rồi phong trào chơi xe Jeep quân đội được người dân thích xe (cổ) khôi phục lại. Không biết chắc là từ năm nào nhưng người quen của tôi ở Tây Ninh, sau vài năm làm ăn có chút vốn liếng, bắt đầu mua xe 4 bánh đi lại gặp gỡ khách hàng để dễ làm ăn và cũng để thỏa mãn thú vui chơi xe Jeep. Chúng tôi gặp lại hồi đầu năm 2000, anh khoe mới tậu chiếc A2 chạy đường rừng bá chấy. Tôi đi xe gắn máy xuống Tây Ninh, bỏ xe ở nhà anh, hai thằng lấy xe Jeep băng rừng lội suối. Lúc sa lầy, tôi hỏi có cần tôi ra đường lộ thuê xe kéo. Anh khoát tay, cứ ngồi yên để mình cho nó lội sình. Từ nào tôi chỉ nghe nói, bây giờ mới biết xe chạy bốn cầu (4 bánh) rất hữu dụng. Nó lội ì ì như trâu lội sình.

Nghe anh nói chiếc xe mua lại từ một tay cùng làm ăn với anh. Anh ta có chiếc xe đắp chiếu để phía sau chuồng heo từ mấy chục năm trước. Ban đầu nhìn đống rỉ sét thấy ớn, bốn cái bánh xe bẹp lún nứt nẻ nhưng khi mở thùng máy ra thấy còn sạch bong xem ra còn xài được. Mua đống sắt lạc xoong giá rẻ hơn chiếc Honda Tàu, đem về phục chế sơn phết lại mất thêm gần ba cây vàng. Chiếc xe trông rất ngầu, có vắt cây rìu ngang hông, lại có cần angten giả từ phía sau xe cột cong ra phía trước. Mấy thứ này ra chợ Dân Sinh Sài Gòn tìm mua, cái gì cũng có, lại gắn thêm cái can xăng trống rỗng phía sau cho ra dáng chiếc xe U.S Army của thời chiến tranh ngày trước.

Anh chỉ là người chơi xe Jeep tài tử chứ còn rất nhiều người ở khắp các tỉnh từ Nam ra Bắc có thú sưu tập xe Jeep quân đội. Nghe người bạn nói, có người sở hữu cả năm bảy chiếc đủ loại model. Nhiều người tìm được mấy chiếc sản xuất hạn chế thời thập niên 40 đến nay chẳng còn bao nhiêu trên thế giới, tiền tu bổ phục chế lên đến vài trăm triệu đồng cho loại của hiếm này. Họ xem đó là một thú vui chứ không phải gợi nhớ hình ảnh của một thời chiến tranh đã qua. Ngay người Mỹ bản xứ cũng thích sưu tầm các dòng xe Jeep quân sự nhất là một số cựu chiến binh từng tham chiến ở VN như một kỷ niệm khó quên.

TN

( Báo Trẻ )