Cái sự giàu sang của một số cán bộ ở một tỉnh miền núi nghèo nơi cực Bắc của Tổ quốc – đang phát lộ với hình thức “tậu dựng” nhà sàn bằng các loại gỗ quý hiếm, có lẽ để phòng khi rời chốn “quan trường” có nơi trở về “vui thú điền viên”. Liệu có mấy ai trong số họ đã “minh bạch kê khai tài sản”?.

Cơn mưa rừng ào ào chạy qua ngọn núi Cao Bành để lại một vùng mênh mông quanh thung lũng là 196 nóc nhà sàn cũ kỷ của người Tày, nhấp nhô trong không gian xen từng nương lúa đang chín vàng, uốn bông câu.

Theo hướng tay của trưởng thôn họ Đàm chỉ, chúng tôi được chiêm ngưỡng căn nhà sàn thứ 197 của thôn Lâm Đồng (xã Phương Thiện, huyện Vị Xuyên) đẹp nổi bật trên nền chiều mùa hạ, bởi màu vàng au của gỗ và ngói mới. “Đó là căn nhà sàn của “bác Chủ tịch” đang sở hữu, được làm bằng toàn gỗ quý, dựng xong trong năm 2011”, trưởng thôn họ Đàm nói.

- Làm bằng gỗ gì? – đồng nghiệp tôi hỏi.

Trưởng thôn liệt kê:

- Nghiến này, trai này… Trong nhà sàn còn có cả loại gỗ quý toát ra mùi thơm lạ, khiến thạch sùng, các loại dán và côn trùng chẳng dám bò vào nhà.

“Ục” xong bi thuốc lào, trưởng thôn đưa cái điếu về phía tôi, rồi so sánh: “Căn nhà sàn của vợ chồng mình trị giá khoảng 80 triệu đồng, bán đi may ra chỉ mua được hai cây cột nhà của bác B. thôi”. Câu chuyện đang lõm bõm bên cửa sổ nhà sàn của trưởng thôn họ Đàm thì thấy chiếc ô tô Camry BKS 80A… (màu xanh) chở Chủ tịch B về thăm nhà.

Để đặt lịch công tác, bạn tôi và tôi nhiều lần gọi điện thoại vào số di động của Chủ tịch B. Chuông reo, buông nhiều khúc nhạc trên căn nhà sàn trị giá nhiều tỷ đồng, nhưng có lẽ vì “số lạ” nên chẳng được bác Chủ tịch B trả lời.

Căn nhà sàn hiện đại dựng bằng gỗ quý hiếm, ông B. vẫn thường về nghỉ cuối tuần

Bỏ lại thôn Lâm Đồng dưới chân núi Cao Bành của xã Phương Thiện đang ôm bức tranh loang lổ như tấm da báo trải rộng vào miền sơn cước, chúng tôi tìm về ngoại ô phường Quang Trung, thành phố Hà Giang. Tại tổ 8, căn nhà sàn của ông V (một quan chức cao cấp của tỉnh) cũng không kém phần lộng lẫy. Nó như cung điện nguy nga tọa trên một không gian thoáng đãng, lạ thường. Cháu gọi ông V bằng cậu, có tên là Thắng tiếp đón chúng tôi rất cởi mở.

Ngừng việc lau bậc cầu thang, Thắng lần lượt giới thiệu và đưa chúng tôi đi thăm quan cấu trúc căn nhà sàn. Dừng lại bên khẩu súng kíp của người Mông treo trên đầu con hươu rừng – từng ăn đạn ria của gã thợ săn nào đó – trên bức vách bằng gỗ quý cạnh gian chính để chụp ảnh lưu niệm, Thắng bảo: “Cả tòa nhà sàn này được cậu V làm từ năm 2008, có 32 cột to toàn là gỗ quý hiếm, tọa trên lô đất hơn 1.000 m2, có tổng diện tích sàn khoảng 230 m2. Gia đình cậu V đang sinh sống ở trong trung tâm thành phố Hà Giang, vợ chồng em ở nhờ, trông hộ căn nhà sàn độc đáo này. Khi nào cậu V về hưu, gia đình em trả nhà, rồi kéo nhau về quê cao nguyên đá Đồng Văn sinh sống”.

Căn nhà sàn của ông V. trị giá nhiều tỷ đồng đang được các cháu trông coi

Theo như lời của bà con, ông V là người dân tộc H’Mông. Người H’Mông có nhà ở theo lối kiến trúc nhà trình tường hoặc dựng nhà na ná theo nhà 5 gian của người Kinh ở dưới xuôi, nhưng ông V lại rất thích dựng nhà sàn theo kiểu của người Tày vùng Tây Bắc.

Thời điểm ông V dựng nhà sàn, cả năm trời, có tới mấy chục thợ mộc giỏi nghề ở dưới xuôi được ông V mời lên đẽo đục, tạc các họa tiết, bài trí trang điểm hoa văn ở vì, kèo, đòn dông… bằng các loại gỗ quý hiếm cho căn nhà sàn của mình. Tiếng đục, tiếng đe lách cách hỗn độn kéo dài nhiều đêm ngày như ở ngoài một công trường tầm cỡ của địa phương…

Ở thành phố Hà Giang hiện có rất nhiều “quan chức” đã và đang “đua nhau săn lùng” gỗ quý hiếm để dựng nhà sàn. Trong đó, có nhà sàn của một ông Giám đốc Sở rất bề thế, giá trị của nó “đè bẹp” các ngôi nhà sàn khác của người dân trong xã Vĩnh Phúc, huyện Bắc Quang.

Còn nhà sàn của một vị “quan chức” huyện Vị Xuyên cùng vợ cũng là một quan chức tỉnh thì lại dựng rất to và theo lối kiến trúc cách tân, tọa lạc trong không gian rộng và vô cùng thoáng đãng (có chung tường rào với một Trường Phổ thông Trung học) lọt giữa Tổ 18, phường Minh Khai, thành phố Hà Giang.

Căn nhà sàn của ông P ở Vị Xuyên bằng gỗ quý hiếm to đồ sộ, tọa lạc ở giữa tổ 18 phường Minh Khai, TP.Hà Giang.

Theo quan sát của chúng tôi, các loại nhà sàn của các “quan” đương chức đầu tỉnh Hà Giang đều có đặc điểm điển hình, đó là vừa to vừa rộng, có ao, hồ, giả sơn hoặc non bộ, tổng thể có trị giá nhiều tỷ đồng. Các loại nhà sàn này đều được đặt trong một không gian thoáng đãng, được thiết kế hài hòa, dựng công phu toàn bằng các loại gỗ quý hiếm, trong đó có gỗ nghiến và trai có xuất xứ tại các cánh rừng của cao nguyên Hà Giang thuộc nhóm 2A, không được phép khai thác.

Trong số “quan chức” có nhà sàn, có một số trong số họ vừa có nhà cao tầng hiện đại ở trung tâm thành phố Hà Giang vừa có nhà sàn vùng ngoại ô, cho người nhà ở nhờ hoặc có người trông nom hộ, chủ nhà chỉ về nghỉ cuối tuần.

Khác biệt với các “quan” đang đương chức, một “quan chức” cấp cao tại tỉnh này đã “hạ cánh an toàn” lại có phong cách “vui thú điền viên” độc đáo hơn. Tới thăm khu điền viên của vị này, chúng tôi không thể không giật mình về một quần thể không gian kiến trúc Đông – Tây kết hợp hài hòa, cận nhân tình.

Qua cổng chào parapol, bên trái là tòa biệt thự của ông đang xây theo kiến trúc Tây phương, trước nhà có giả sơn non bộ; đi đoạn là đến hồ rộng vài trăm mét vuông. Bên phải hồ có suối. Suối có thành vách và uốn lượn vòng vèo. Cuối hồ là vườn cây. Cây xanh trông thật kỳ quái và cổ kính. Đi đến cầu nhỏ, dừng nghe tiếng nước róc rách dưới cầu. Bên cầu có cái giếng nước giả cổ. Đứng bên giếng nhìn thấy một nhóm thợ (người Nam Định) đang đục đẽo hoa văn trang trí cho tòa nhà 5 gian làm bằng nhiều loại gỗ, trong đó có gỗ quý hiếm, dựng theo kiến trúc của người Việt vùng duyên hải Thái Bình.

Cận cảnh một góc nhà gỗ của một vị quan chức về hưu.

Ngôi nhà gỗ của nhân vật này có thế tựa lưng vào núi, nhìn ra hồ rộng, tức là có thế phong thủy “tả thanh long, hữu bạch hổ; tiền chu tước, hậu huyền vũ”. Theo cánh thợ gỗ Nam Định cắt nghĩa thì, ngồi trong ngôi nhà gỗ này nhìn qua hồ rộng là thấy căn biệt thự, như thế là có hàm ý “lấy cái cũ để soi vào cái mới” mà ngẫm sự tình…

Đồng nghiệp đi cùng ghé tai thảo luận với tôi về tài sản là những căn nhà sàn toàn là gỗ quý hiếm của những “quan chức” này liệu họ có phải “minh bạch kê khai tài sản” không nhỉ?… Tôi chợt nghĩ đến câu chuyện của Trưởng thôn họ Đàm nói ở chân núi Cao Bành: “Cả thôn Lâm Đồng có 196 nóc nhà sàn cũ kỹ, trong đó có 30% số nhà khi mưa về đã bị dột từ nóc”.

Cao nguyên đá Hà Giang – Hà Nội, tháng 6/2012.