Các nước thành viên EU tích cực hưởng ứng kế hoạch này, song hiệu quả chưa được như mong muốn vì các nhà tài phiệt luôn tính trước nhiều đường để thoát hiểm như câu ngạn ngữ Trung Quốc: "Thỏ khôn có ba hang".

Như muối bỏ bể

Sau khi Nga đưa quân vào Ukraine, khối EU và các chính phủ Anh, Mỹ đã áp dụng các biện pháp trừng phạt nhắm vào các nhà tài phiệt được cho là thuộc phe nhóm của Tổng thống Putin nhằm đóng băng những mạch máu của nền kinh tế Nga như các ngành công nghệ, quốc phòng, năng lượng và các tổ chức tài chính.

Theo kế hoạch "Freeze and Seize", EU sẽ hoạt động cùng với các nước G7 là Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật, Anh, Mỹ nhằm cắt Nga khỏi các mạch tài chính của thế giới.

Tuần qua, Đan Mạch đã tịch thu 10.000 tấn thép được lưu trữ tại Đan Mạch của Công ty thép Sevarstal thuộc quyền sở hữu của Alexei Mordastjov - người được xem là giàu nhất nước Nga với tài sản 23,3 tỉ USD.

Đan Mạch cũng đã đóng băng khoảng 4,3 triệu USD của tỉ phú Andrey Igorevich Melnichenko - nhà sáng lập một trong những nhà sản xuất phân bón lớn nhất thế giới, Tập đoàn EuroChem, và là người đứng sau nhà cung cấp than Suek.

Sau khi Mordastjov bị khối EU đưa vào danh sách bị trừng phạt, du thuyền Lady M trị giá hơn 70 triệu USD của ông ta đã bị tịch thu tại Ý, nhưng ông này đã kịp đưa siêu du thuyền thứ hai của mình đến Vladivostok.

Theo thông tấn xã Tass, cả ông Melnichenko lẫn ông Mordastjov cho biết họ có nhiều liên hệ với chính quyền Matxcơva nhưng "không phải vì lý do chính trị". 

Cả hai ông đều không cho rằng tác động của lệnh trừng phạt là đáng kể hay sẽ có ảnh hưởng tới cuộc chiến ở Ukraine. Rất dễ nhận thấy chuyện bị đóng băng vài triệu, thậm chí vài chục triệu USD, chẳng có ý nghĩa gì so với khoản tài sản khổng lồ của các tài phiệt Nga.

"Tài phiệt" dùng để chỉ những cá nhân cực giàu có và có những ảnh hưởng nhất định về mặt chính trị. 

Sau khi Liên bang Xô viết tan rã vào năm 1991, tranh thủ quá trình tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước cũ, một số đã nắm được quyền kiểm soát các ngân hàng, nhà máy và tài nguyên thiên nhiên phong phú của đất nước. 

Theo Cục Nghiên cứu kinh tế quốc gia (Mỹ), các tài phiệt Nga hiện kiểm soát khoảng 30% tài sản của quốc gia, phần lớn trong số đó được cất giữ ở nước ngoài.

Muôn vẻ cách né trừng phạt

Để đối phó với đòn trừng phạt từ phương Tây, các tài phiệt Nga có nhiều cách như chuyển tài sản đến những nước không áp dụng lệnh trừng phạt hay cất giấu trong các quỹ tín thác khó tiếp cận.

Một ví dụ điển hình là Anh đã áp lệnh trừng phạt ông chủ câu lạc bộ Chelsea Roman Abramovich vào ngày 10-3 vì có "mối liên hệ rõ ràng" với Tổng thống Putin và có cổ phần trong Công ty thép Evraz - công ty có thể cung cấp nguyên liệu cho quân đội Nga.

Nhưng theo Hãng tin Reuters, hai siêu du thuyền của Abramovich, trị giá hơn 1 tỉ USD, đã thong dong cập cảng phía nam Thổ Nhĩ Kỳ mà không gặp phải cản trở đáng kể nào.

Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ là một thành viên NATO nhưng Ankara vẫn chống lại các lệnh trừng phạt vì lo nền kinh tế của mình bị tổn hại. 

Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đã tuyên bố các nhà tài phiệt Nga "tất nhiên" được chào đón ở nước này và tự do kinh doanh tại đây theo luật pháp quốc tế.

Bên cạnh đó, phát ngôn viên của Alisher Usmanov - một trong những nhà tài phiệt "rất thân thiết" với ông Putin, người nắm giữ quyền kinh doanh tập đoàn sắt thép khổng lồ Metalloinvest của Nga và mạng di động MegaFon - từng tiết lộ với báo Guardian rằng hầu hết tài sản của ông Usmanov tại Vương quốc Anh "từ lâu đã được chuyển thành quỹ tín thác không thể thu hồi".

Sau khi hoàn tất việc chuyển nhượng, Usmanov không sở hữu khối tài sản trị giá hơn 3 tỉ USD và đã chuyển giao quyền thụ hưởng cho gia đình nên có thể bảo vệ tài sản trước các lệnh trừng phạt.

Bên cạnh đó, các thiên đường thuế toàn cầu cũng chính là thiên đường của các tài phiệt Nga. Tuần trước, Quốc hội Đan Mạch đã có buổi họp khẩn cấp về việc hạn chế khả năng mua tiền tệ và chứng khoán Đan Mạch của người Nga và người Belarus. 

Nhưng theo nghị sĩ Lisbeth Bech-Nielsen, các tài phiệt Nga vẫn có thể lách lệnh trừng phạt thông qua các "thiên đường thuế" tại châu Âu hoặc trong các vùng lãnh thổ mang cờ châu Âu. Như vậy, họ vẫn có cách tiếp cận nguồn tiền cho dù có bị phong tỏa tại một số ngân hàng.

Ông Rasmus Corlin Christensen, Đại học kinh doanh CBS ở Copenhagen, cho biết có dấu hiệu cho thấy giới thượng lưu Nga đang sử dụng các thiên đường thuế ở mức độ lớn hơn so với phương Tây. 

Sự thiếu minh bạch về quyền sở hữu ở các thiên đường thuế này sẽ gây khó khăn cho các lệnh trừng phạt tài chính áp với giới nhà giàu Nga.

Ông Christensen cho rằng nếu muốn tạo áp lực lên Nga thì cần có một giải pháp quốc tế với sự tham gia của 140 nước. Có lẽ vì thế nên phía Nga vẫn mạnh miệng tuyên bố họ không bị ảnh hưởng bởi các biện pháp cấm vận của các nước.

38 Trong số 38 nhà tài phiệt Nga bị khối EU, Mỹ và Anh áp trừng phạt, có những gương mặt nổi tiếng như ông Sergei S. Ivanov - giám đốc điều hành của Alrosa, một công ty khai thác kim cương chiếm 28% công suất khai thác kim cương của thế giới; ông Igor Sechin - giám đốc điều hành của Rosneft, một trong những công ty dầu mỏ lớn nhất thế giới; ông Andrey Kostin - chủ tịch Ngân hàng VTB, ngân hàng lớn thứ hai ở Nga và ông Alexei Miller - giám đốc điều hành của Công ty năng lượng Gazprom...

* Theo Đài CNN, trong bài phát biểu trước Quốc hội Hàn Quốc ngày 11-4, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã kêu gọi Hàn Quốc hỗ trợ vũ khí, bao gồm máy bay và xe tăng, để quốc gia của ông kháng cự trước Nga. Bộ Quốc phòng Hàn Quốc đã từ chối yêu cầu gửi hệ thống vũ khí phòng không cho Kiev.

Trong khi đó, phát biểu tại Brussels (Bỉ) ngày 11-4, Bộ trưởng Ngoại giao Đức, bà Annalena Baerbock cũng nói rằng thứ mà Ukraine cần hiện nay là "vũ khí hạng nặng" dù mới đây Đức tuyên bố đã hết vũ khí dự trữ để chuyển cho Ukraine.

* Theo Đài CNN, Lực lượng vũ trang Đức đang chuẩn bị chuyến bay sơ tán đầu tiên chở dân thường Ukraine bị thương kể từ khi Nga mở chiến dịch tại Ukraine tới Đức để chữa trị. Máy bay Airbus A MedEvac của Không quân Đức đã xuất phát tới khu vực đông nam Ba Lan, cách biên giới Ukraine khoảng 90km trong ngày 11-4. 

 Trong một diễn biến liên quan, theo Reuters, nhà cung cấp thiết bị quốc phòng Rheinmetall RHMG.DE (Đức) đang chuẩn bị cung cấp lên tới 50 xe tăng Leopard 1 đã qua sử dụng cho Ukraine. 

 * Ngày 11-4, đại sứ Pháp tại Ukraine, ông Etienne de Poncins cho biết các sĩ quan cảnh sát Pháp đã tới Ukraine để giúp nước này điều tra cáo buộc tội ác chiến tranh của Nga sau khi Kiev nói lính Nga sát hại hàng trăm thường dân ở các thị trấn quanh thủ đô. Nga đã phủ nhận các cáo buộc này. 

Theo Hãng tin AFP, ông de Poncins đã đăng một bức ảnh gồm khoảng 20 điều tra viên mặc đồng phục đứng trước một xe tải dùng làm phòng thí nghiệm di động ở phía tây thành phố Lviv, Ukraine.

* Bộ Quốc phòng Nga nói đã phá hủy 4 hệ thống tên lửa phòng không S-300 do một quốc gia châu Âu (không nêu tên) cung cấp cho Ukraine và làm bị thương 25 binh sĩ.

Nga cũng tuyên bố bắn rơi 2 máy bay Su-25 ở gần thành phố Izium và phá hủy hai kho đạn ở thành phố Mykolaiv tại miền nam Ukraine.

* New Zealand cử máy bay vận tải C-130H Hercules và 50 nhân viên tới châu Âu để vận chuyển thiết bị và vật tư cho Ukraine, nhưng sẽ không nhập cảnh vào nước này.

Thủ tướng Jacinda Ardern tuyên bố New Zealand hỗ trợ Ukraine để đẩy lùi lực lượng Nga, “vì hòa bình ở châu Âu là điều cần thiết cho ổn định toàn cầu”.

Trước đó, New Zealand đã đóng góp 8,8 triệu USD mua thiết bị cho quân đội Ukraine thông qua Vương quốc Anh.

* Còi báo động không kích đã vang lên ở nhiều thành phố trên khắp Ukraine vào khoảng gần 5h sáng, giờ địa phương, ngày 11-4, theo The Guardian. 

Tờ Kiev Independent của Ukraine liệt kê các thành phố xuất hiện còi báo động gồm Ternopil, Volyn, Zakarpattia, Chernivtsi, Rivne, Lviv, Ivano Frankivsk, Khmelnytsky, Kirovohrad, Kiev, Cherkasy, Zhytomyr, Vinnytsia, Sumy, Odessa, Dnipro, và vùng Zaporizhzha.

* Hơn 4,5 triệu người đã di tản khỏi Ukraine kể từ chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga bắt đầu ngày 24-2, hầu hết vượt biên sang các nước láng giềng, CNN dẫn lại thông tin từ cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (UNHCR).

Trong số các nước láng giềng với Ukraine, Ba Lan đã đón số lượng người tị nạn cao nhất, gần 2,6 triệu người. Romania, Hungary và Moldova đã cùng nhau nhận gần 2 triệu người tị nạn Ukraine.

* Ngày 10-4, Ukraine đã tiến hành đổi ca nhân viên tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl, CNN đưa tin.

Theo đó, cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho biết đây là lần thứ 2 thay đổi nhân viên kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine. Quân đội Nga kiểm soát nhà máy điện hạt nhân Chernobyl trong 5 tuần cho đến khi rút quân vào ngày 31-3.

* Cơ quan biên phòng Ukraine ngày 10-4 thông báo khoảng 2.200 nam giới Ukraine đã bị bắt vì trốn quân dịch. Những người này bị bắt khi đang tìm cách rời khỏi Ukraine.

* Theo báo New York Times ngày 10-4, các quan chức Mỹ tin rằng Nga sắp tiến đánh thành phố Izium để mở đường tiến đến Dnipro, nơi được xem là cánh cổng cho việc tiến công các thành phố quan trọng khác vùng Donbass.

Đánh giá được đưa ra sau khi các hình ảnh vệ tinh cho thấy hàng trăm phương tiện quân sự được cho là của Nga di chuyển qua thị trấn Velykyi Burluk phía đông thành phố Izium cuối tuần trước.

* Giao tranh đã gia tăng xung quanh Izium kể từ khi Nga tuyên bố tập trung hoạt động tác chiến ở phía đông Ukraine và rút hàng chục ngàn quân khỏi miền bắc Ukraine.

Trong diễn biến mới ngày 10-4, một loạt cuộc không kích của Nga đã tấn công sân bay ở Dnipro và khiến 5 nhân viên cứu hộ Ukraine bị thương, theo các quan chức địa phương. Sân bay và các cơ sở xung quanh được báo là bị phá hủy hoàn toàn.

* Trong đánh giá tình hình chiến sự công bố ngày 11-4, tình báo quốc phòng Anh cho biết Nga đang tìm cách tăng cường quân đội của mình bằng những cựu binh đã giải ngũ cách đây nhiều năm. Những người này sẽ gia nhập các hoạt động quân sự của Nga cùng với những tân binh từ Transnistria, lực lượng ly khai được cho là do Nga hậu thuẫn tại Moldova.

* Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar tuyên bố nước này sẽ không cho các tàu chiến vào Biển Đen, bất kể thuộc nước nào. 

Trong cuộc phỏng vấn với Đài CNN Thổ Nhĩ Kỳ ngày 10-4, ông Akar ám chỉ những thủy lôi trôi dạt ở Biển Đen có thể là một phần trong kế hoạch buộc Ankara mở cửa cho các tàu chiến, tàu quét mìn của những nước bên ngoài khu vực tiến vào. 

Ước tính có khoảng 400 quả thủy lôi trôi dạt ở Biển Đen gây nguy hiểm cho việc di chuyển của các tàu dân sự. Biển Đen thông với Địa Trung Hải qua eo biển Bosphorus, vốn là biên giới tự nhiên chia cắt lãnh thổ phần châu Á và châu Âu của Thổ Nhĩ Kỳ.

* Thượng tướng Mikhail Mizintsev, người đứng đầu Trung tâm Kiểm soát quốc phòng Liên bang Nga, tố Kiev đang chuẩn bị cho một đợt khiêu khích mới tại Lugansk.

Trong cuộc họp báo ngày 10-4, tướng Mizintsev khẳng định Ukraine sẽ dàn dựng các vụ sát hại hàng loạt thường dân ở Lugansk để tiếp tục đổ tội cho quân đội Nga và lực lượng vũ trang Cộng hòa Nhân dân Lugansk (tự xưng).

* Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo kinh tế Ukraine sẽ sụp đổ 45,1% trong năm nay, tồi tệ hơn nhiều so với dự đoán. GDP của Nga dự kiến ​​sẽ sụt giảm 11,2% vì các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Bà Anna Bjerde, phó chủ tịch WB phụ trách khu vực châu Âu và Trung Á, cũng cho biết các nước mới nổi và đang phát triển tại khu vực cũng chịu ảnh hưởng từ xung đột Ukraine. Với sự sụt giảm 4,1%, phó chủ tịch WB cho rằng xung đột Ukraine đang gây ra suy thoái tệ hơn cả đại dịch COVID-19.

* Ngày 10-4, Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov khẳng định Nga sẽ thanh toán tất cả các khoản nợ nước ngoài bằng ngoại tệ bất chấp các lệnh trừng phạt. Ông nhấn mạnh Nga là bên vay đáng tin cậy và sẽ luôn thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của mình, trong đó có trả nợ bằng đồng USD. 

Theo ông Siluanov, phương Tây đang cố gắng làm nhiều cách để thế giới nghe thấy từ "vỡ nợ" trong mối quan hệ với Nga nhằm hạ thấp uy tín và gây khó khăn cho các hoạt động kinh doanh ở Nga, làm tổn hại nền kinh tế nước này.

* Tình báo phương Tây tiếp tục phát cảnh báo về chỉ huy mới của chiến dịch quân sự do Nga phát động. 

Báo The Guardian trích dẫn các quan chức Mỹ và châu Âu lo ngại việc Tổng thống Nga Vladimir Putin chỉ định tướng Alexander Dvornikov làm chỉ huy mới sẽ mở ra giai đoạn khắc nghiệt với người Ukraine. 

Tướng Alexander Dvornikov từng là chỉ huy quân đội Nga tại Syria. Hiện Điện Kremlin vẫn chưa lên tiếng về các thông tin của truyền thông và quan chức phương Tây.