Từ cuối tuần trước, phía Hoa Kỳ đã cho biết bài diễn văn mà Tổng Thống Hoa kỳ Barack Obama sửa soạn đọc trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc chủ yếu nói về Trung Đông. Cho đến sáng sớm hôm nay thì một số chi tiết đã được tiết lộ cho biết nhà lãnh đạo của nước Mỹ sẽ nói về vấn đề Syria, về mục tiêu giải trừ võ khí hóa học mà cộng đồng quốc tế đòi hỏi quốc gia này phải thực hiện, về viễn ảnh hòa bình Trung Đông sau khi 2 chính phủ Israel và Palestine đồng ý nối lại cuộc đàm phán, và đương nhiên Tổng Thống Obama cũng nói đến triển vọng của một mối quan hệ hoàn toàn mới giữa Hoa kỳ và Tehran.

Đương nhiên tất cả những gì ông Obama trình bày sáng hôm nay ở New York đều là những điều rất quan trọng vì phản ánh chính sách ngoại giao của nước Mỹ, nhưng hầu hết mọi người đều chờ đợi xem ông sẽ nói gì về Iran vì rất nhiều lý do. Trước hết là căng thẳng đang xảy ra giữa 2 nước vì theo quan điểm của Hoa Kỳ cũng như quan điểm của đồng minh Anh, Pháp và Đức, chính quyền Iran vẫn tiếp tục làm giầu uranium để chế tạo võ khí nguyên tử.

Mặc dù lúc còn tranh cử hồi 2008, ứng viên Obama nói sẵn sàng thảo luận với chính quyền Iran, nhưng sau ngày nhậm chức Tổng Thống Obama lại từng nhiều lần cho biết một mục tiêu quan trọng mà ông theo đuổi là bằng mọi giá không thể để cho Iran có loại võ khí này, kể cả chuyện nếu cần, ông “sẵn sàng sử dụng giải pháp quân sự”. Ý kiến này được một số nước đồng minh NATO ủng hộ, đồng ý đó là giải pháp cuối cùng để bảo vệ hòa bình cho Trung Đông và an ninh cho Israel trước hiểm họa có thể đến từ một quốc gia bị xếp vào danh sách những nước chuyên gây hấn.

Tình hình bây giờ có vẻ đổi khác, sau khi dân chúng Iran bỏ phiếu chọn Tân Tổng Thống Hassan Rouhani, một chính trị gia theo chủ trương ôn hòa và đưa ra rất nhiều lời phát biểu mang tính ôn hòa trước khi ông rời Tehran để đến New York dự phiên nhóm Đại Hội Đồng năm nay.

Qua những cuộc phỏng vấn dành cho giới truyền thông ngoại quốc và những bài diễn văn đọc tại các viên nghiên cứu chiến lược, Tổng Thống Iran đã bày tỏ cho thấy ông sẵn sàng bắt tay làm việc chung với cộng đồng quốc tế để cùng xây dựng hòa bình.

Ngay trong bài quan điểm được đăng tải trên nhật báo The Washington Post hôm thứ Sáu tuần trước, ông Rouhani cũng nói rằng trong khi ông sửa soạn đến New York dự phiên nhóm Đại Hội Đồng, ông “kêu gọi những nhà lãnh đạo tương nhiệm hãy nắm bắt lấy cơ hội thể hiện qua cuộc bầu cử (tổng thống) mới diễn ra (tại Iran)”.

Cơ hội đó là người dân Iran muốn vị Tân Tổng Thống của họ làm việc chung với thế giới, và các quốc gia nên ông viết rằng “đáp ứng khôn khéo với những nỗ lực mà chính phủ của tôi thể hiện” để có thể thảo luận, cùng giải quyết những vướng mắc đang có liên quan đến chương trình nguyên tử của Iran. Ông Rouhani còn nói rõ là Iran “không bao giờ có ý định chế tạo võ khí nguyên tử” cũng như ông đã sẵn sàng để gặp Tổng Thống Hoa Kỳ Barack Obama.

Phản ứng của Hoa Kỳ

Các viên chức Mỹ đều đưa ra những lời phát biểu rất chừng mực, chẳng hạn như phát ngôn viên Nhà Trắng là ông Jay Carney nói rằng không phủ nhận chính phủ Iran đang muốn thực hiện những bước tiến mới, nhưng không vì thế mà Washington phải vội vã mở vòng tay đón nhận vì Hoa Kỳ đòi hỏi phải có những dấu hiệu cụ thể, vững chắc hơn nữa. Ngoại Trưởng John Kerry cũng đưa ra phát biểu tương tự, xem những điều Tổng Thống Iran nói ra “là những dấu hiệu tích cực” nhưng vẫn chờ đợi “lời nói phải đi đôi với việc làm”.

Bên cạnh đó, Tổng Thống Iran nói sẵn sàng gặp riêng Tổng Thống Obama nhưng không biết liệu cuộc gặp này có diễn ra bên lề cuộc họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc không cho dù mọi người đều trông chờ cuộc gặp gỡ giữa hai nhà lãnh đạo Iran và Hoa Kỳ thành hình.

Thoạt đầu, Nhà Trắng nói cuộc gặp không nằm trong chương trình làm việc của Tổng Thống, sau đó và ngay cả sáng nay lại bảo rằng có thể sẽ diễn ra. Đến giờ thì chỉ mới thấy Washington loan báo là Ngoại Trưởng Mỹ John Kerry và Ngoại Trưởng Mohammad Javad Zarif của Iran sẽ gặp nhau, đương nhiên đây là cũng một cuộc gặp gỡ quan trọng, nhưng mức độ không thể so sánh được với cuộc gặp ở cấp tổng thống.

Nguyễn Khanh

RFA