Người dân địa phương với trâu bò chết do lũ lụt tại tỉnh Hà Giang vào ngày 22 tháng 7 năm 2014.

AFP photo

00:00/00:00

Với người Hà Nội và những thành phố khác, bão bây giờ khác xa với bão ngày trước. Nghĩa là cách đây chừng 10 năm, bão gió giật cấp 12 vào Hà Nội nói riêng và vào miền Bắc nói chung, mối nguy sẽ giáng xuống những người lao động nghèo theo kiểu sụp nhà, tốc mái… Còn trong thời hiện tại, mối nguy của bão gió giật cấp 12 sẽ không chừa một ai, thảm họa treo lơ lửng trên đầu người bởi các công trình xây dựng bị rút ruột, thi công qua loa, cây cối mới trồng cũng là mối hiểm họa. Nhìn chung là có hàng ngàn hiểm họa trong thời đại mới khi có gió bão đi qua thành phố.

Những mối họa rình rập

Một người dân quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, không muốn nêu tên, chia sẻ:“Mấy cây mỡ vàng tâm bên đường Nguyễn Chí Thanh cũng chết hết rồi, bật gốc, lộ nguyên hình. Do thi công ẩu. Gọi là siêu bão mà đâu là siêu bão gì, cây thì bật gốc, nhà tiền tỷ thì sập, công trình thi công công cộng thì nát tan bươm!”

Theo vị này, trận bão số 1 vừa qua chưa phải là siêu bão khi đổ bộ vào miền Bắc Việt Nam nhưng đã làm hư hại nhiều thứ và bảy người thiệt mạng. Đáng buồn nhất là hầu như tất cả những thứ mà bão làm thiệt hại đều có tính công cộng, trong đó gồm cây xanh, trụ điện, các trạm chờ xe buýt, những công trình tiền tỉ của nhà nước.

Vị này cho rằng tình trạng cây xanh bị bật gốc, lộ nguyên bọc bằng bao tải và những sợi dây nhựa để giữ bồn đất khiến người ta nghi do công nhân làm ẩu. Nhưng theo kinh nghiệm trồng cây cảnh lâu năm, vị này khẳng định do có sự gian lận từ nhà thầu và cơ quan đại diện nhà nước. Nghĩa là sau khi chặt đi những cây xà cừ, đưa cây mỡ vàng tâm về trồng, bị dân phát giác, lại phải bứng đi để trồng loại cây khác, mức chi phí bị đội lên cao do trước đó người ta đã ăn chia trong cây mỡ vàng tâm. Bài toán về chi phí được đặt ra: Làm sao trồng những cây lớn mà không quá tốn kém, vẫn sống qua được thời hạn bảo hành?

Do thi công ẩu. Gọi là siêu bão mà đâu là siêu bão gì, cây thì bật gốc, nhà tiền tỷ thì sập, công trình thi công công cộng thì nát tan bươm!
- Một người dân Hà Nội

Với loại cây lớn, nếu trồng đúng qui trình, việc nuôi dưỡng sẽ rất tốn thời gian và tỉ lệ sống sót cũng rất thấp. Chính vì vậy, giải pháp giữ nguyên vỏ bọc bồn cây để cho đất và thuốc nuôi cây ổn định trong bọc, cây sẽ duy trì sự sống trong vòng ba tới năm năm. Sau đó, nếu cây nào mạnh, tự đâm rễ thì tiếp tục sống, cây nào yếu thì chết đi và việc trồng thay thế nằm trong một dự án khác, không còn trong thời gian bảo hành. Chính vì vậy, không phải do công nhân làm dối mà do đã có chỉ định từ các ông chủ và các ông cán bộ, cây vẫn nằm nguyên trong bọc và vỏ bọc cây rất chắc chắn. Điều này chỉ lộ ra khi có một trận bão lớn mà người ta chưa kịp chặt các cành nhánh của cây.

Trận bão số 1 quét qua Hà Nội làm lộ ra rất nhiều gốc cây như vậy là một minh chứng cho sự làm ăn bất minh của cả nhà cầm quyền và chủ các công ty cây xanh. Ngoài ra, tình trạng rút ruột công trình cũng ghê gớm không kém, nhất là các trụ điện.

Một kĩ sư xây dựng tên Khánh, từng nhận thầu các công trình đường ống nước, trụ điện ở Hà Nội và một số thành phố phía Bắc, chia sẻ: “Những công trình bị rút ruột nên yếu. Cái quy hoạch thành phố tạo ra những luồng gió mạnh. 90% là do rút ruột. Cây cối thì trồng còn nguyên gốc, trụ điện thì đỗ ngã do chất lượng kém. Ngoài do rút ruột thì cũng có một phần là do thời gian…90% là do rút ruột và làm ẩu.”

Ông Khánh cho biết thêm là con số có thể lên đến 50% các trụ điện có nguy cơ gãy đổ vì mưa gió. Vì trong quá trình thi công, người ta đã rút ruột không thương tiếc các chân trụ điện. Chuyện rút ruột này diễn ra ở khắp mọi nơi và nguyên nhân duy nhất là do phía nhà nước đã xơi quá nhiều, về đến tay nhà thầu thì còn chừng 60% chi phí, khi đến tay nhà thầu con thì còn chừng 40% chi phí. Và để kiếm lãi, nhà thầu con sẽ cho rút ngắn thời gian thi công song song với giảm thiểu vật liệu xây dựng.

Chuyện này, theo ông Khánh là rất dễ dàng. Qui định chung về thông số kĩ thuật khi chôn trụ điện ở thành phố là hố phải sâu 1,2 mét, mỗi cạnh phải rộng tối thiểu 1,2 mét. Nhưng khi các nhà thầu phụ thi công, họ lén lút cho công nhân gõ bớt bê tông ở chân trụ, sau đó cưa sắt, làm cho trụ ngắn lại. Và hố trụ chỉ cần sâu một nửa độ sâu qui định thì trụ có thể đứng thẳng. Hầu hết các nhà thầu con đều chọn cách này để thi công, kiếm lãi.

Đó là chưa muốn nói đến các trụ điện đã bị rút ruột trong quá trình ký hợp đồng cung cấp trụ. Thay vì phải đúc trụ với mác bê tông 400 hoăc 500, trên giấy mực vẫn ghi mác đó nhưng thực tế chỉ dao đuộng từ 200 đến 250. Chất lượng trụ sẽ kém hẳn. Và thay vì trước đây trụ đứng giữ dây thì nhà thầu lại cho rằng khi dây điện đã văng bên trên, chính dây điện sẽ giữ không cho trụ ngã.

Dân chịu oan

Chị Tín, cư dân quận Hoàng Mai, Hà Nội, chia sẻ:“Nhiều cây đổ, trong số những cây đó thì rõ ràng có cây trồng không đúng quy trình thì mới có chuyện đó. Nhiều khi người đi qua thì sợ bị tai nạn trên đầu. Chắc chắn là do thiên tai, rồi do mạng lưới mình lắp đặt bị lỗi. Ví như khi lắp đặt trang thiết bị thì đã đổi thiết bị khác, thay đổi vật liệu, chất lượng rẻ hơn.”

Chị Tín cho rằng với cái đà càng ngày các công trình công cộng càng bị rút ruột, chất lượng kém dần, trong khi đó thời tiết, khí hậu đang ngày càng xấu đi, chẳng biết bao giờ siêu bão sẽ đổ bộ vào Việt Nam. Và một khi có thiên tai thì người dân vẫn chịu thiệt thòi nặng nhất. Bởi các công trình như cây xanh, trụ điện, trạm thu phát sóng… đều nằm gần nhà dân, đi qua bên trên nhà dân. Một khi nó gãy đổ thì nhân dân chịu thiệt hại đầu tiên và cũng là người nhận chịu hậu quả cuối cùng.

Nhiều cây đổ, trong số những cây đó thì rõ ràng có cây trồng không đúng quy trình thì mới có chuyện đó.
- Chị Tín, Hà Nội

Chị Tín cho rằng trong thời đại hiện tại, khi mà nạn tham nhũng, rút ruột đã phát triển đến mức rực rỡ như đang có, bên cạnh đó, các công trình công cộng do Trung Quốc thi công như đường cao tốc, đường cầu vượt, tàu điện… đều kém chất lượng. Đời sống người dân Hà Nội chẳng còn bình yên nữa, khi mà ngoài hàng trăm thứ gánh nặng, người ta phải gánh thêm mối nguy chết người treo lơ lửng trên đầu, chẳng biết giờ nào Thần chết gọi tên.

Và không riêng gì Hà Nội, hầu hết các thành phố trên cả nước đều trong tình trạng này, nghĩa là những công trình nhà nước có hiệu quả rất ít, thậm chí rất kém, nhưng mối nguy hại tiềm ẩn của nó thì miễn bàn. Nó có thể biến thành lưỡi hái Thần chết một khi có thể. Bởi nạn tham nhũng, rút ruột công trình đã quá nặng và tốc độ xây dựng thì nhanh đến mức tàn khốc!