Kinh Đời
Bi kịch của chủ nghĩa lý lịch
Khi tôi chuẩn bị xây dựng gia đình, theo quy định nơi công tác, cơ quan phải đi xác minh lý lịch ba đời nhà vợ tôi. Bộ phận tổ chức của đơn vị cử người đi nhiều tỉnh thành hoàn thiện hồ sơ, ròng rã cả tháng tr
(VnExpress)
Khi tôi chuẩn bị xây dựng gia đình, theo quy định nơi công tác, cơ
quan phải đi xác minh lý lịch ba đời nhà vợ tôi. Bộ phận tổ chức của đơn
vị cử người đi nhiều tỉnh thành hoàn thiện hồ sơ, ròng rã cả tháng
trời. Khi xác minh về một người bác vợ, tôi nhận được tin sét đánh: "Bác
từng làm đơn xin ra khỏi Đảng".
 |
Bác vợ tôi vốn là một quân nhân, phục vụ trong quân ngũ cho tới lúc nghỉ
hưu. Khi quá trình xác minh diễn ra, ông đã mất. Thế mà vì một quyết
định cách đó hàng chục năm của ông, hôn nhân của tôi tưởng đã phải hoãn
lại. May thay, đơn vị tìm được hai nhân chứng cùng thời, xác nhận bác
xin ra khỏi Đảng năm 1991, chỉ vì suy nghĩ nhất thời trước sự sụp đổ của
Liên xô chứ không có vấn đề tư tưởng gì khác.
Tôi sau đó vẫn được lấy vợ. Nhưng tôi biết còn có nhiều người không được
may mắn như thế, phải chấp nhận sống ngoài giá thú, sinh con có cháu
với người mình yêu và chờ đến khi nghỉ hưu, tóc đã bạc trắng mới lặng lẽ
ra phường đăng ký kết hôn hay hợp thức giấy tờ cho các con được mang họ
bố.
Chủ nghĩa lý lịch từ tận những năm cải cách ruộng đất ở miền Bắc đã gây
ra nhiều chuyện đau lòng. Nhưng đến giờ nó vẫn đang ám ảnh không ít
người. Mới đây, một thanh niên khi đi nộp hồ sơ bị nhà tuyển sinh đánh
giá “lý lịch không tốt”, cho dù cha mẹ chưa từng có án tích. Đến khi gia
đình cố tìm hiểu mới được trả lời rằng: do họ "đi khiếu kiện đất đai'.
Tất nhiên là chẳng có văn bản nào quy định điều này và đây là một sự
diễn giải quy định tuỳ tiện. Khi mà những lá đơn khiếu kiện của gia đình
em vẫn đang được các cấp thụ lý làm rõ, thì việc quy kết “đi khiếu kiện
đất đai là vết đen” rõ ràng là một sự ám ảnh nặng nề của chủ nghĩa lý
lịch.
Câu chuyện này cũng giống chuyện của tôi năm xưa, cực kỳ mơ hồ và chẳng
liên quan gì đến năng lực hay trách nhiệm của những người trực tiếp được
xét đến. Nhưng nó vẫn có thể bẻ lái cuộc đời con người sang hướng khác.
Bao năm qua, đã có bao nhiêu người tài không có điều kiện được đi học,
được cống hiến cho đất nước vì dù môn học nào cũng giỏi, riêng “môn Lý”-
tức lý lịch là không đạt.
Chủ nghĩa lý lịch còn thể hiện theo chiều ngược lại: khi chúng ta ưu
tiên cho một ai đó vì lý lịch của họ. Chuyện cộng điểm thi vì “con em
trong ngành” và “con của người có công” cũng đã tạo ra ý kiến trái chiều
nhiều năm qua.
Khi mà “chọn người tài chứ không chọn người nhà” là một chủ trương lớn,
thì việc tuyển chọn kiểu này hàm chứa sự không công bằng. Lịch sử của
chúng ta có những câu chuyện nhân văn như Vua Trần Nhân Tông từng cho
đốt hết thư tịch, bằng chứng tố cáo những người theo giặc, tránh tình
trạng truy bức, trả thù để yên lòng dân.
Hiến pháp nước ta, cũng như nhiều nước khác trên thế giới, ngay trong dòng đầu tiên, công nhận: “Mọi người đều sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được”.
Nhưng năm nay hay năm sau, năm sau nữa, sẽ vẫn tiếp tục có những chuyện
buồn lòng của những người trẻ phải chịu trách nhiệm vì những việc cha,
ông họ đã làm từ lúc họ còn chưa ra đời.
Nếu chủ nghĩa lý lịch không được sửa đổi. Những trở ngại mà chủ nghĩa lý
lịch gây ra, không chỉ đóng lại cánh cửa ước mơ của các em học sinh mà
còn ngăn cơ quan công quyền có cơ hội tuyển dụng người tài. Và nếu vẫn
còn một thứ chủ nghĩa đề cao lý lịch, soi kỹ để tìm từng “vết đen”, thì
chính chủ nghĩa ấy, tâm lý ấy, sẽ đi soi lý lịch để tìm những “vết đỏ”
kiểu "đồng chí này là con đồng chí nào". Và như thế, cái mệnh đề “chọn
người tài chứ không chọn người nhà” còn lâu lắm mới vượt qua được chủ
nghĩa lý lịch.
(VnExpress)
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
- "Có miệng như không" - by / Trần Văn Giang (ghi lại).
- 100 năm sau vẫn bồi hồi "Tôi đi học" - by Minh Tự / Trần Văn Giang (ghi lại).
- "Tiếng Anh chưa rành" - by Dzung Nguyen / Trần Văn Giang (ghi lại
- "Tiếng Anh chưa rành" - by Dzung Nguyen / Trần Văn Giang (ghi lại
- "Nỗi Khổ Của Người Hà Nội" - by Nguyễn Thị Thương / Trần Văn Giang (ghi lại)
Bi kịch của chủ nghĩa lý lịch
Khi tôi chuẩn bị xây dựng gia đình, theo quy định nơi công tác, cơ quan phải đi xác minh lý lịch ba đời nhà vợ tôi. Bộ phận tổ chức của đơn vị cử người đi nhiều tỉnh thành hoàn thiện hồ sơ, ròng rã cả tháng tr
Khi tôi chuẩn bị xây dựng gia đình, theo quy định nơi công tác, cơ
quan phải đi xác minh lý lịch ba đời nhà vợ tôi. Bộ phận tổ chức của đơn
vị cử người đi nhiều tỉnh thành hoàn thiện hồ sơ, ròng rã cả tháng
trời. Khi xác minh về một người bác vợ, tôi nhận được tin sét đánh: "Bác
từng làm đơn xin ra khỏi Đảng".
|
Bác vợ tôi vốn là một quân nhân, phục vụ trong quân ngũ cho tới lúc nghỉ
hưu. Khi quá trình xác minh diễn ra, ông đã mất. Thế mà vì một quyết
định cách đó hàng chục năm của ông, hôn nhân của tôi tưởng đã phải hoãn
lại. May thay, đơn vị tìm được hai nhân chứng cùng thời, xác nhận bác
xin ra khỏi Đảng năm 1991, chỉ vì suy nghĩ nhất thời trước sự sụp đổ của
Liên xô chứ không có vấn đề tư tưởng gì khác.
Tôi sau đó vẫn được lấy vợ. Nhưng tôi biết còn có nhiều người không được
may mắn như thế, phải chấp nhận sống ngoài giá thú, sinh con có cháu
với người mình yêu và chờ đến khi nghỉ hưu, tóc đã bạc trắng mới lặng lẽ
ra phường đăng ký kết hôn hay hợp thức giấy tờ cho các con được mang họ
bố.
Chủ nghĩa lý lịch từ tận những năm cải cách ruộng đất ở miền Bắc đã gây
ra nhiều chuyện đau lòng. Nhưng đến giờ nó vẫn đang ám ảnh không ít
người. Mới đây, một thanh niên khi đi nộp hồ sơ bị nhà tuyển sinh đánh
giá “lý lịch không tốt”, cho dù cha mẹ chưa từng có án tích. Đến khi gia
đình cố tìm hiểu mới được trả lời rằng: do họ "đi khiếu kiện đất đai'.
Tất nhiên là chẳng có văn bản nào quy định điều này và đây là một sự
diễn giải quy định tuỳ tiện. Khi mà những lá đơn khiếu kiện của gia đình
em vẫn đang được các cấp thụ lý làm rõ, thì việc quy kết “đi khiếu kiện
đất đai là vết đen” rõ ràng là một sự ám ảnh nặng nề của chủ nghĩa lý
lịch.
Câu chuyện này cũng giống chuyện của tôi năm xưa, cực kỳ mơ hồ và chẳng
liên quan gì đến năng lực hay trách nhiệm của những người trực tiếp được
xét đến. Nhưng nó vẫn có thể bẻ lái cuộc đời con người sang hướng khác.
Bao năm qua, đã có bao nhiêu người tài không có điều kiện được đi học,
được cống hiến cho đất nước vì dù môn học nào cũng giỏi, riêng “môn Lý”-
tức lý lịch là không đạt.
Chủ nghĩa lý lịch còn thể hiện theo chiều ngược lại: khi chúng ta ưu
tiên cho một ai đó vì lý lịch của họ. Chuyện cộng điểm thi vì “con em
trong ngành” và “con của người có công” cũng đã tạo ra ý kiến trái chiều
nhiều năm qua.
Khi mà “chọn người tài chứ không chọn người nhà” là một chủ trương lớn,
thì việc tuyển chọn kiểu này hàm chứa sự không công bằng. Lịch sử của
chúng ta có những câu chuyện nhân văn như Vua Trần Nhân Tông từng cho
đốt hết thư tịch, bằng chứng tố cáo những người theo giặc, tránh tình
trạng truy bức, trả thù để yên lòng dân.
Hiến pháp nước ta, cũng như nhiều nước khác trên thế giới, ngay trong dòng đầu tiên, công nhận: “Mọi người đều sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được”.
Nhưng năm nay hay năm sau, năm sau nữa, sẽ vẫn tiếp tục có những chuyện
buồn lòng của những người trẻ phải chịu trách nhiệm vì những việc cha,
ông họ đã làm từ lúc họ còn chưa ra đời.
Nếu chủ nghĩa lý lịch không được sửa đổi. Những trở ngại mà chủ nghĩa lý
lịch gây ra, không chỉ đóng lại cánh cửa ước mơ của các em học sinh mà
còn ngăn cơ quan công quyền có cơ hội tuyển dụng người tài. Và nếu vẫn
còn một thứ chủ nghĩa đề cao lý lịch, soi kỹ để tìm từng “vết đen”, thì
chính chủ nghĩa ấy, tâm lý ấy, sẽ đi soi lý lịch để tìm những “vết đỏ”
kiểu "đồng chí này là con đồng chí nào". Và như thế, cái mệnh đề “chọn
người tài chứ không chọn người nhà” còn lâu lắm mới vượt qua được chủ
nghĩa lý lịch.
(VnExpress)
