* Tướng Trương Quang Ân và mặt trận Đức Lập 1968
Sau Tết Mậu Thân 1968, quận Đức Lập, tỉnh Quảng Đức, Vùng 2 chiến thuật, đã trở thành chiến trường của những trận giao tranh khốc liệt giữa liên quân Việt-Mỹ và các đơn vị chủ lực CSBV. Là một quận sát biên giới Việt-Căm Bốt, Đức Lập là mục tiêu chính cho các trận tấn công cường tập đồng loạt của CQ. Chỉ trong tuần cuối của tháng 8/1968, CQ đã huy động 2 trung đoàn CQ tấn công vào quận lỵ Đức Lập, trận chiến đã diễn ra ở mức độ ác liệt và kéo dài trong 4 ngày, lực lượng tiếp ứng Việt-Mỹ đã nỗ lực giải vây cho đơn vị trú phòng.

Ngay sau quận lỵ Đức Lập được giải tỏa, bộ Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh tổ chức cuộc hành quân quy mô tảo thanh CQ trong khu vực quận này. Lực lượng tham dự hành quân gồm các đơn bộ chiến của Sư đoàn 23 BB được tăng cường một số đơn vị của Liên quân Việt-Mỹ tại Vùng 2 chiến thuật. Tư lệnh Sư đoàn 23 BB lúc bấy giờ là chuẩn tướng Trương Quang Ân đã trực tiếp chỉ huy các cánh quân. Sau 2 tuần lễ, cuộc hành quân kết thúc vào ngày 9/9/1968 với kết quả như sau: lực lượng Việt-Mỹ đã loại ngoài vòng chiến 1,092 CQ, bắt 11 tù binh, tịch thu 87 súng cộng đồng và 164 súng cá nhân, phía VNCH có 106 tử thương, 251 bị thương, 1 mất tích.

Trước khi cuộc hành quân kết thúc, ngày 8 tháng 9/1968, trên đường bay đi thăm các đơn vị, chuẩn tướng Trương Quang Ân và phu nhân (cựu nữ sĩ quan Xã hội QL.VNCH) cùng với 3 quân nhân Hoa Kỳ trong phi hành đoàn đã bị tử nạn do trực thăng rớt và bốc cháy cách Đức Lập 10 km về phía Bắc. Tướng Trương Quang Ân nguyên là sĩ quan cao cấp của binh chủng Nhảy Dù, ông giữ chức tư lệnh Sư đoàn 23 BB vào tháng 12/1966 khi còn mang cấp đại tá, được thăng cấp tướng vào tháng 6/1968. Sau khi tướng Trương Quang Ân tử nạn, đại tá Võ Văn Cảnh, tư lệnh phó Sư đoàn 23 BB, được cử xử lý thường vụ chức vụ tư lệnh Sư đoàn 23 BB. Một tháng sau, đại tá Cảnh chính thức giữ chức tư lệnh Sư đoàn, được thăng cấp tướng vào năm 1970.

* Bộ Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh và trận chiến Đức Lập
Sau một thời gian tạm lắng dịu, mặt trận Đức Lập sôi động trở lại vào cuối tháng 10/1969 khi Cộng quân đã huy động một lực lượng được ước định là 3 trung đoàn chủ lực, 1 trung đoàn pháo binh, 3 tiểu đoàn sơn pháo, 3 tiểu đoàn đặc công, xâm nhập vào phía Tây tỉnh Quảng Đức, trong đó Đức Lập là một mục tiêu trọng điểm mà CQ cố đánh chiếm bằng mọi giá. Để bảo vệ Đức Lập, bộ Tư lệnh Sư đoàn 23 Bộ binh đã khởi động cuộc hành quân khẩn cấp với nỗ lực chính là Trung đoàn 45 Bộ binh, 2 chi đoàn thuộc Thiết đoàn 8 Kỵ binh, 1 tiểu đoàn Biệt động quân tăng phái, một số pháo đội Pháo binh 105 và 155 ly của Pháo binh Sư đoàn 23 BB.

Dựa theo các bản tin chiến sự của Tổng cục Chiến tranh Chính trị QL.VNCH phổ biến cho báo chí, bài viết của tác giả N.A.H đăng trong tạp chí KBC, tài liệu của Trung tâm Quân sử Lục quân Hoa Kỳ, diễn tiến của cuộc hành quân được tổng lược như sau.

Ngày N của kế hoạch hành quân, tiểu đoàn 1/45 Bộ binh được giao trách nhiệm phòng thủ đồi 804, tiền đồn chế ngự hướng xâm nhập của CQ vào Đức Lập, tiểu đoàn 2/45 BB, tiểu đoàn 22 Biệt động quân và chi đoàn chiến xa thuộc Thiết đoàn 8 Kỵ binh là nỗ lực chính, tiểu đoàn 3/45 BB và 4/45 BB và chi đoàn 3/8 Thiết quân vận là lực lượng ứng chiến.

Ngay từ những ngày đầu, CQ đã mở trận địa pháo vào nhiều vị trí tiền đồn của các đơn vị bộ chiến VNCH, đồng thời khống chế hoạt động không yểm bằng cách bố trí nhiều cụm phòng không dày dặc. Trưa ngày 2 tháng 11, hai trực thăng đã bị CQ bắn rơi tại ngã ba Daksong, cách Đức Lập 14 km về hướng Nam. Bộ chỉ huy Hành quân đã điều động 2 đại đội BĐQ trực thăng vận đến ngã ba Daksong để tiếp cứu phi hành đoàn trực thăng bị nạn. Hai đại đội này đã bị CQ pháo kích và tấn công liên tiếp trong nhiều giờ nhưng đã giữ vững được trận tuyến. Từ ngày 2 đến giữa tháng 11, nhiều trận giao tranh ác liệt đã diễn ra quanh vòng đai Đức Lập. Đêm 6/11, 1 đơn vị đặc công CQ đã đột kích vào bộ chỉ huy Hành quân Trung đoàn 45BB nhưng binh sĩ gác đã phát hình kịp thời, lực lượng bảo vệ bộ chỉ huy đã đánh bật CQ ra khỏi hàng rào quanh căn cứ, 24 CQ bị bỏ xác tại trận.

Những thông tin về các trận đánh tại Đức Lập đã thu hút sự theo dõi của các phóng viên chiến trường. Sáng ngày 8 tháng 11, một số đông phóng viên các hãng thông tấn quốc tế đã đến bộ chỉ huy Hành quân xin đi theo tiểu đoàn 2/45 BB để quay phim, viết phóng sự. Mỗi toán phóng viên đi theo một đại đội. Ba giờ chiều, trung đội thám kích của tiểu đoàn 2/45 chạm địch, giao tranh dữ dội nhưng chỉ kéo dài không quá 10 phút, 2 binh sĩ bị thương để đổi lấy 22 CQ bỏ xác tại trận, tịch thu 2 trung liên, 1B 40 và 2 tiểu liên.

Sáng 17 tháng 11, trong khi tiến hành thăm dò hoạt động địch, một đại đội của tiểu đoàn 1/45 đã giao tranh dữ dội với CQ. Địch đã dàn quân phục kích đại đội này. Nhờ sự yểm trợ của Không quân và Pháo binh, đại đội đã phản phục kích hữu hiệu và hạ sát được 32 Cộng quân, phía đại đội có 7 chết, 10 anh em bị thương. Chiều ngày 20 tháng 11, CQ pháo hỏa tiễn vào bộ chỉ huy hành quân, một phi cơ quan sát nhận ra được vị trí hỏa tiễn của địch quân đã hướng dẫn và điều chỉnh để Pháo binh hỏa tập, nhờ đó đã cắt ngang được trận pháo kích của địch.

* Trận chiến phòng tuyến Núi Lửa
Ngày 29 tháng 11, tiểu đoàn 3/45 được điều động thay thế tiểu đoàn 1/45 tại phòng tuyến Núi Lửa. Vừa nhận vị trí do tiểu đoàn bạn chuyển giao, ngày 30 tháng 11, tiểu đoàn 3/45 đã bị Cộng quân pháo và tấn kích 8 lần. Trong đợt tấn kích đầu, CQ đã bắn trên 50 quả đạn B 40 vào tuyến phòng thủ của 1 đại đội, 2 binh sĩ bị tử thương, 3 bị thương. Để giải tỏa áp lực địch và để nới rộng vùng kiểm soát, tiểu đoàn 1/45 đã điều động 1 đại đội hành quân tảo thanh quanh khu vực. Trong khi đang truy kích CQ dưới chân núi, đại đội này đã bị CQ pháo kích, 2 binh sĩ bị thương. Nhận được tin báo, vị đại úy tiểu đoàn trưởng đã dặn với sĩ quan đại đội trưởng là phải cẩn thận để tránh pháo kích, qua máy truyền tin, một sĩ quan đã nghe được câu nói ngắn ngủi nhưng đầy tình huynh đệ của vị tiểu đoàn trưởng: “Đi cho cẩn thận. Ráng trả thù nghe mày.” Trong cuộc hành quân giải tỏa áp lực CQ, đại đội không có những cuộc giao tranh lớn, tuy nhiên đã hạ được 20 CQ, tịch thu một số vũ khí.

Trong 6 ngày từ 2 đến 7/12, Cộng quân pháo kích 65 lần vào Núi Lửa, tiền đồn Sarpa, trại Daksak, bộ chỉ huy Hành quân Trung đoàn 45 BB. Tại khu vực quanh Núi Lửa, tiểu đoàn 3/45 đã mở nhiều cuộc hành quân tuần thám và đã 11 lần chạm địch. 1 phóng viên hãng CBS người Pháp đã bị tử thương trong khi theo một đại đội để thực hiện phóng sự chiến trường. Trong đợt tảo thanh này, tiểu đoàn 2/45 có hai binh sĩ bị tử thương, phía CQ có 12 chết, 2 hồi chánh. Ngày 8 tháng 12, tiểu đoàn 3/45 đã mở rộng được địa bàn hoạt động ra các vùng đồi núi phụ cận. Tại một địa điểm ở phía Đông Núi Lửa, 1 đại đội của tiểu đoàn này đã khám phá 20 mả mới chôn của địch quân. Binh sĩ đào thử một mã thấy 3 xác CQ nhưng không đào tiếp nữa vì mùi hôi thối nồng nặc.

Ngày 9 tháng 12, trung đội thám kích của tiểu đoàn 3/45 hoạt động ở Đông Bắc Núi Lửa, phá hủy nhiều hầm hố địch, tịch thu 1 số đạn dược và mặt nạ phòng hơi độc. Cũng trong ngày này, Cộng quân đã pháo dữ dội 6 lần vào tiền cứ Núi Lửa và 1 lần vào bộ chỉ huy Hành quân trung đoàn.

* Cuộc truy kích về hướng Tây sát biên giới
Sau khi đã chủ động chiến trường, bộ chỉ huy Hành quân Trung đoàn 45 BB tận dụng ưu thế để tung các cuộc hành quân tiến sát biên giới Việt-Căm Bốt để truy lùng và phá vỡ kế hoạch của đối phương. Ngày 11 tháng 12, cuộc hành quân khởi động. Trong khi đang tiến sâu vào hướng Tây, đại đội 3 tiểu đoàn 3/45 phát giác 1 tiểu đội CQ chết nằm ngổn ngang cách Núi Lửa khoảng 2 km về phía Tây. Càng đi xa, các binh sĩ của đại đội tìm thấy nhiều hầm hố của địch sập đổ vì bom đạn. Ngày 12/12, tại khu vực phía Bắc của đại đội 3, đại đội 1 tiểu đoàn 3/45 gặp một toán CQ lom khom cuốc đất. Tiểu đội mở đường khai hỏa, bắn hạ 2 CQ, toán người còn lại bỏ chạy. Đại đội tiến lên, phát giác một hố dài với 37 xác CQ bị nát bấy vì đạn pháo binh hoặc bị cháy nám vì bom xăng đặc. Chung quanh khu vực này, đạn dược của CQ vất ngổn ngang. Đạn súng cối 82 ly, 120 ly, đạn B 40, lựu đạn, mìn, tổng cộng gần 1 tấn. Đại đội phải để lại 1 trung đội lấp mả và phá hủy đạn dược.

Ngày 13/12, đại đội tiến quân đã hai ngày chỉ thấy vết máu và vỏ đạn. Đến trưa thì đại đội chạm địch. Do rừng quá rậm nên đại đội không ước được tình hình địch. Trung úy đại đội trưởng cho đại đội ngừng lại và xin Không quân và Pháo binh yểm trợ tối đa hỏa lực. Pháo binh nhập trận, sau ba loạt điều chỉnh là những loạt bắn hiệu quả. Do mục tiêu tác xạ và vị trí đóng quân của đại đội gần nhau, nên mảnh đạn bay ngang đầu, binh sĩ phải áp sát xuống mặt đất. 15 phút sau, đại đội tiến lên lục soát, đếm được trên 40 xác CQ, thịt xương nát bấy, vung vãi lẫn lộn với súng đạn.

Trong khi đại đội đang tiến hành lục soát, thì một bộ phận CQ cách đó khoảng 300 mét không bị thiệt hại vì đợt pháo vừa rồi, đã rót súng cối vào đại đội. Thay vì phân tán để tránh pháo kích, vị trung úy đại đội trưởng phất tay ra lệnh cho cả đại đội xung phong về hướng địch quân đặt súng, nhờ phản ứng rất nhanh và táo bạo của đại đội trưởng, cả đại đội thoát ra khỏi vùng nguy hiểm, và vài phút sau, đại đội đã chiếm được ngọn đồi nhỏ kế cận, tịch thu một bàn tiếp hậu súng cối. CQ tháo chạy nên chỉ mang được chiếc nòng. Cũng từ giờ phút đó, mặt trận Núi Lửa im tiếng súng, cư dân xã Đức An và khu vực quanh Núi Lửa trở lại đời sống bình thường.

https://vietbao.com/a16981/bo-tu-lenh-su-doan-23-bb-mat-tran-duc-lap-1968-69

Biên Hùng chuyển