Nhìn tấm hình chị Bùi Minh Hằng, nét mặt uất ức, đau buồn, dang đôi tay kêu chào đồng bạn biểu tình, ngậm ngùi nhớ lại thân phận mình ngày trước! “ Ngày xưa ấy...” không phải “ những khi trăng mờ lối đi....” thơ mộng mà là khi ta đi tù “vi xi”, mệnh danh mỹ miều là đi “học tập.” Đừng tưởng rằng đi học tập ở trường “cách mạng” là dễ. Nội chuyện làm “thủ tục” vô học cũng là gian nan lắm!

Ngày 2 tháng 5 năm 1975 là ngày đầu tiên đi làm thủ tục. Xe tới hội trường Tỉnh Biên Hòa, bên cạnh công trường Sông Phố, vừa bước xuống đã thấy anh chị em công chức ào ra, dẫn đầu là gã Ba Soái, nhân viên Ty Nội An, lúc nầy tay đeo băng đỏ, nghênh ngang bước lại hất hàm hô: Chào anh! Tui thấy phát ghét, móc: Xưng hô anh tôi như vậy là hơi sớm, nghe! Cậu cận vệ thấy vậy, chẳng nói chẳng rằng, cúi xuống dở tapis, rút ra khẩu colt. Thằng băng đỏ, mặt tái ngắt, bước giật lùi. Lúc nầy, cậu nhỏ mới mỉm cười chế nhạo, chỉa nòng súng lên trời, bấm cho băng đạn rớt xuống đất, tay kéo cơ bẩm cho viên đạn trong nòng súng văng ra, thản nhiên quay bá súng trao cho thằng vc 30/4 mất dạy, hèn nhát và hô: Nạp súng! Tui bắt chước đứa em chơi ngon lành, hất hàm biểu: giao xe. Thằng băng đỏ vừa sợ vừa mắc cở, thót lên xe dong tuốt! Nói cho thật, tôi vẫn mặc bộ đồ chức việc bốn túi, trong lưng còn lận khẩu Beretta ngon lành. Hai thầy trò phủi đít đi dìa. Hôm sau, rút băng đạn liệng xuống cống, còn cây súng vô dụng mới đem nạp, rồi không thèm ngó mặt thằng vc theo đuôi, đi thẳng lại Ty An ninh trình diện vc thứ thiệt cho được việc.

THỦ TỤC NHẬP HỌC

Đây là Ty An Ninh. Ngồi trước mặt là Trưởng ban Điều tra Mười Dũng. Thằng cha nhỏ thó mà tiếng to ong óng. Nó hất hàm hỏi: Đi trình diện hả? Tôi chẳng nói chẳng rằng, lẳng lặng móc bóp, lấy ra hai tấm thẻ. Một là thẻ Hành sự do Bộ Nội Vụ cấp, ghi rõ chức vụ: Phó Tỉnh trưởng Biên Hòa. Thẻ kia là Chứng chỉ Tại ngủ ghi: Trung Úy Trừ bị Biệt phái Ngoại ngạch. Nó xem rồi, lắc đầu, chê bai, “chế độ mấy anh thật là kỳ dị,Trung úy chỉ huy cấp Tá!” Tui chẳng đặng đừng, cải: Hổng phải, tui biệt phái ngọai ngạch. Nó coi bộ chẳng biết biệt phái ngoại ngạch là giống gì nên ậm ừ, mần thinh, kéo học tủ lấy tấm giấy và cây viết, biểu: Anh chép mẩu tờ khai. Và tui chép. Xong, nó biểu: Đem về nhà khai cho kỷ, sáng mai đem lại nạp.

Cái tờ khai của Ủy ban Quân quản Cách (cái) mạng nầy quả thiệt là không giống ai. Thế thường, tờ khai là khai lý lịch và quá trình hoạt động của đương sự thôi. Đàng nầy, trên là lý lịch và quá trình hoạt động của cha mẹ. Dưới là lý lịch và quá trình hoạt động của vợ, con. Cho nên về sau, anh em ta kháu nhau, “khai báo cả Tam, Tứ đại” là đúng lý.

Cái dzụ khai báo nầy dài lắm xin nhảy lớp để khỏi nhắc lại những chi tiết tủi nhục, đau lòng!

NHẬP HỌC

Thông cáo của Ủy ban Quản huấn Quân khu 7 (Miền Đông Nam phần) ấn định ngày đầu tiên trình diện đi học tập là ngày 25/6/1975. Thời gian hoc tập là một tháng cho sĩ quan cấp Tá và tương đương. Mười lăm ngày cho cấp Úy và tương đương. Nhà tôi bàn, mùa mưa tới rồi, thôi, đi học sớm, về sớm. Trưa ngày 25/6/75, sau khi cơm nước xong, bà xã lấy ra cái túi xách, xếp vô hai bộ đồ, chép miệng biểu: Đi học một tháng, hai bộ đồ để thay đổi cũng đủ rồi. Tui cũng bỏ vô đây một típ Optalidon và chai dầu xanh phòng khi cảm lạnh, nhức đầu. Thôi ông sửa soạn ra Trường Ngô Quyền trình diện, “Đi sớm, về sớm!” Một bên vai, bó mền chiếu, một bên vai túi quần áo, gã chồng trẻ cất bước ra đi, không lòng nào ngoái đầu nhìn lại!

Lớp học Trường Ngô Quyền rộng, lơ thơ mươi móng “ chuẩn học viên “ già, mỗi người ngồi một góc ủ rủ, đăm chiêu. Tôi đứng tựa cửa, bập điếu thuốc, nhìn mông lung. Trời về chiều, mây đen giăng mắc, “ người buồn, cảnh có vui đâu bao giờ!”

Chặp tối mới có chiếc GMC đến. Mười mấy mạng được lùa lên. Xe vừa lăn bánh, mưa rơi lấm tấm. Chưa mặc xong chiếc áo mưa dã thấy xe quẹo vô … cổng Trại tù Tân Hiệp.

Dãy phòng giam dài tăm tắp, mọi người lặng lẽ trải chiếu nằm. Đêm đầu tiên trong tù thật thê lương! Ngoài trời mưa rơi tí tách, trong lòng nghe như giọt vắn, giọt dài. Anh em phần đông là người địa phương có ít nhiều danh giá. Chỉ đầu hôm sớm mai, cách mạng, đổi đời xộ khám, nghĩ cũng thảm.

TRƯỜNG HỌC TẬP CẢI TẠO NGỤY QUÂN NGỤY QUYỀN

Thằng chúa ngục tên là Ba Phán, danh xưng là Giám hiệu cái trường ôn dịch ghi trên. Nó vốn là Trung úy Phi công nội tuyến vc, bị cho nằm ấp ở khám Tân Hiệp nầy cũng lâu trước khi được phỏng giái cho ra làm chúa ngục tại chỗ. Bọn nó, vc nằm vùng từ khám, xổ lồng ra. Anh em quân, cán, chính VNCH thua trận vào, kêu là “đổi đời” thời cũng phải. Câu đầu tiên nó nói, “ Cách mạng không có bỏ tù ai. Đây là trường học tập, cải tạo. Các anh là “cải tạo viên,” chớ không phải tù. Ai kêu là tù, tôi đưa qua khu tù biệt giam, cùm cho biết.”

Chương trình học gồm võn vẹn 6 bài học. Bài số một kêu nghe rôm rốp: Đất nước ta giàu đẹp. Dân tộc ta anh hùng. Học viên già lần đọc, chuyện cổ tích Hai Bà Trưng, Bà Triệu dẫn tới bọn súc sinh già hồ, xác ướp chưa chôn. Bốn bài giữa lâu gần 40 năm, quên mất. Bài cuối cùng cái tựa dài nhằng, không dám chắc đúng, hoặc do tui chế ra cũng chưa chừng, rằng: Cách mạng đánh đâu, thắng đó, đánh nhỏ, thắng to. Ta nhất định thắng, địch nhất định thua!

Bài học thi đơn sơ vài trang. Bài làm, mỹ danh “Thu hoạch”, thực tế là tờ khai báo tội tình suốt quá trình “ phản cách mạng”, kẻ ít người nhiều năm, kê ra cả xấp giấy. Anh nào cậy văn hay, chữ tốt, viết cho cố vô, những tưởng rằng đái tội, lập công, chẳng ngờ rằng nó vừa đánh vần vừa đọc, chữ tác thành chữ tộ, nó hỏi lại chi tiết, giải thích hổng trôi, vậy là … cùm, vì khai báo láo!

Nhưng mà rốt rồi, 6,7 trăm mạng làm final exam đều pass. Mản khóa lý thuyết, rồi tới thực hành.

TRẠI LAO ĐỘNG KHỔ SAI

Buổi sáng mùa hè, trời nóng nực, Phó tỉnh Bình Dương ta cởi trần trùng trục, ngang lưng quấn chiếc khăn rằn, mốt du kích thời kháng chiến chống Tây. Tui với nó, hai thằng dân Bình Dương, xứ Thủ chánh gốc bà lang trọc. Nhưng mà từ nhỏ chí lớn chỉ biết cầm cây viết. Lần đầu tiên hai chàng thư sinh cầm cuốc, cuốc đất quê nhà xứ Thủ, Bình Dương cứng như “ làng tôi nghèo, đất cày lên sỏi đá.” Thằng Vinh sức vóc, cuốc xuống được vài phân. Thằng Nhơn ròm, giang cù lừ cuốc xuống...bụi văng mù mịt. Thằng du kích thấy vậy chửi rùm. Nhưng mà cũng còn đở hơn anh Sáu Thanh, bào đệ tướng Đỗ Cao Trí. Anh đi đánh giặc bị thương, ruột đứt một khúc. Lại thêm trái tim lắt lẽo cheo leo. Anh cuốc một hồi té lăn ra xỉu! Nó không thương mà còn chửi, “ Đồ làm biếng, ăn mập thây, mới cuốc mấy cuốc nằm lăn ra đó, ăn vạ!?”

Thôi, cuốc đất không đặng thì đi dẩy cỏ. Cỏ nói đây không phải thứ thường mà là thứ dữ: Cỏ bãi mìn căn cứ hỏa lực Nhà Đỏ của Mỹ ngày trước. Mới dẩy được vài cuốc, bỗng anh bạn dứng phía sau la: Anh Nhơn đứng yên, không được nhúc nhít. Biết là có chiện nên dứng như trời trồng. Bạn mới từ tốn bảo: Nhìn xuống gót chưn! Ôi thôi! Ba cái chia mìn cá nhân PM23 giương lên ngạo nghễ. Gã tù tui cũng hồn bất phụ thể! Bạn mới dặn dò: Anh nhắc chân cao lên, bước lùi lại. Vậy là thoát chết.

May, trời còn thương! Gở sạch bãi mìn mà không nỗ trái nào. Ba mươi lăm mạng, đội biệt lập Khu B, Nhà Đỏ còn nguyên vẹn.

Gở mìn giỏi cho nên nó mới xua vô khu rừng chồi, bị B52 thả bom trải thảm, phát quang. Thuở nhỏ, vẫn thường được khen là thằng có linh tánh mà không biết ra sao? Lần nầy là rõ mặt: Vừa giơ dao phát lên, bỗng nghe ớn xương sống, dạ bần dùng. Con dao giữ ở tư thế giương cao, mắt trao tráo dò tìm. Trên buội lùm, trái bom bi nằm vắt vẻo. Ruột bom bi tròn như trái quýt, nhưng võ ngụy trang như trái khế cũng màu xanh tiệp với lá cây rừng. Mắt bình thường chắc không nhìn thấy. Giờ thấy đây chắc là do linh tính chớ không phải mắt nhìn? Sợ lắm nên chỉ ú ớ kêu: Bom bi! Đây là lần thứ hai hú hồn, hú vía.

Hết bom tới mìn, giờ tới súc. Một bửa, ruột đau quặn thắt nên được cho nghỉ bịnh. Bất đồ được lịnh tập trung đi lấy súc trên rừng Phú Giáo. Thằng du kích vừa bắn carbin M2 răn rắc vừa hô: Thằng nào làm biếng không chịu khiêng cây đâu? Bảy thằng tù bịnh hoãng hốt xáp vô khiêng. Mạnh ai nấy làm không lấy đúng thế, khúc cây vừa to vừa nặng rớt đùng. Bóc một tiếng, anh Lê Văn Xê, Phó Ty Thuế vụ Bình Dương vở sọ qui thiên!

Thảm thương nhiều chỉ kể bấy nhiêu!

TRÊN ĐƯỜNG RA BẮC

Là tui nhận lớp những ngày tháng gieo neo trên Z30(?) Gia Ray, dưới chân núi Chứa Chang, Xuân Lộc.

Ngày 6 tháng 12 năm 1976, từ khám Thủ Đức, bác già Đại tá Hồ Đắc Trung,Cựu Tỉnh trưởng/ Dân biểu Tây Ninh và tui lần đầu tiên nếm mùi dây xích xã nghĩa. Tay công an từ ngoài Bắc vô Nam lãnh tù, hô: Anh nầy, anh nầy, một cặp đưa tay ra. Thay vì còng số 8 Smith&Vesson thì đây là dây xích xã nghĩa xù xì. Một già, một trẻ xích tay vô một cặp, xua lên xe camion chở ra Tân Cảng.

Chiếc tàu đưa khách viễn du tên là Hồng Hà, thật ra là chiếc Trực Lệ hay Nhật Tảo của Việt Nam Thương Tín cải danh. Nó chở than đá từ ngoài Bắc vô, rồi chở tù Miền Nam ra Bắc. Đừng tưởng rằng Miền Bắc hào hiệp, chi viện than đá cho miền Nam mới phỏng giái. Đây là trao đổi, một đổi lời gấp năm ba: Một tàu than đá đổi mấy cabin bột ngọt, sửa đặc Ông Thọ và mì gói Vifon (?).

Hai ngàn tù Miền Nam bị nhồi nhét vào hai khoan tàu như bầy súc vật. Ra đi khi trời vừa sáng. Màn đêm buông xuống, tàu ra tới biển. Đèn đuốc lập lòe, bỗng nhìn thấy phía trước mặt, một vị dáng vẻ khác thường, xung quanh mình dường như phát sáng. Hỏi ra mới biết là đức Giám mục Nguyễn Văn Thuận. Anh em công giáo lần lượt bò lại, lặng lẽ sờ tay lên chiếc nhẩn phép Giám mục. Tôi cũng bắt chước, bò lại thăm hỏi: Làm sao mà họ bắt Cha đi đày như vầy? Cha hiền từ đáp: Thì mình hữu thần. Họ vô thần, bắt mình đi đày, đâu có chi lạ! Nhìn lại bàn tay Đức Cha thì thấy chiếc nhẩn làm bằng thiếc thô sơ, biết là chiếc nhẩn thụ phong, chúng tước đoạt mất rồi!

Ba ngày, ba đêm lênh đênh trên biển cả, đói khát, vật vờ. Có anh bị lao, sóng vùi, gió vập một hồi, thổ huyết lai láng. Bạn tù cỏng lên, cỏng xuống, lắc la, lắc lẽo! Rốt rồi, tàu cũng cặp vô Bãi Cháy, Hải Phòng.

TRÊN ĐỈNH HOÀNG LIÊN SƠN

Tên cúng cơm của nơi đến là: Trung Tâm Cải Tạo Trung Ương Số 1 Lào Cai. Đây là nơi ngày xưa giam nhốt những người làm cách mạng chống Pháp, nỗi tiếng là rừng thiêng, nước độc. Bước đến nơi đây lúc nửa đêm về sáng, đèn đuốc lập lòe. Cảnh trí âm u như địa ngục A Tỳ! Tiết đông hàn, giá buốt căm căm. Sau ba ngày được cho nghỉ ngơi cho lại sức, sáng ngày thứ tư, tù tập họp nghe Giám Thị trưởng, Thiếu tá Đặng Thín Thuần dặn dò: Thôi, quên chuyện cực khổ trên tàu Hồng Hà đi để yên tâm lao động! Vậy là đi cuốc đất trồng củ mì. Trời rét buốt căm căm, băng đèo, vượt suối, tới ngọn đồi trọc. Cả đội dàn hàng ngang từ dưới cuốc lên. Theo kỷ thuật thâm canh, tăng vụ xã nghĩa, mỗi hóc mì vuông vức 4 tấc, sâu 3 tấc. Bỏ cành lá xuống, phủ đất vài ngày cho hoải mới bỏ hom mì xuống. Làm như vậy, hom mì mới bắt rễ nổi vì đất cứng như đá chớ chẩng phải kỷ thuật xã nghĩa giống gì. Tiêu chuẩn cho mỗi người, một buổi là 90 lỗ. Gã tù tôi cầm cuốc, run lập cập, cuốc mãi mà vẫn lẹt đẹt phía sau xa. Cậu cai tù gốc người sắc tộc, xem ra tử tế, lắc đầu biểu: Anh cuốc như vậy tới Tết chưa xong. Thôi, chạy đi gom chà, đốt lửa cho anh em nghỉ giữa buổi sưởi cho đỡ lạnh.

Trời càng về chiều càng thêm giá buốt, sương mù giăng mắc, gió thổi ù ù. Cám cảnh sanh tình, tự đặt tên ngọn đồi nầy là “Đỉnh Gió Hú.” Đoạn đường về, bước đi thất thểu , âm thầm như oan hồn vất vưởng!

Ban đầu trại còn một ít dự trữ nên còn chút ít cơm độn ngô xay. Về sau chỉ còn ngô xay ròng. Rồi xoay ra bo bo Mông cổ. Hết bo bo rồi tới củ mì chặt cục. Xoay tới, xoay lui, đói vẫn hoàn đói. Đúng là đói mờ mắt mà vẫn lao động nhọc nhằn. Nào là vác đất sét nung gạch, nào lên núi vác cây, vác nứa, trồng cuốc đủ nghề. Đói đến nỗi có bận trại cho đào cũ chuối kho muối cho tù ăn. Chỉ một năm, đêm 29 Tết 1977, bác già Hồ Đắc Trung đau thắt ruột, cho chở đi bệnh viện Lào Cai cấp cứu. Người tù ra đi biền biệt mãi không về!

Vậy đó, cuộc đời tù trên đỉnh Hoàng Liên Sơn là như vậy đó!

DƯỚI CHÂN RẶNG HOÀNG LIÊN

Tháng 6 năm 1978 là đủ 3 năm trấn thủ lưu đồn, gọi là ”học tập cải tạo”, theo thông cáo 9 điểm của MTDTGPMN trước khi giải tán, là mãn hạn. Tù được lịnh tập trung di chuyển, nhưng không phải cho dìa mà là hạ sơn xuống chân rặng Hoàng Liên ở tù tiếp.

Rời đỉnh Hoàng Liên trong đêm hè mưa rơi tầm tả. Trưa ngày hôm sau, băng qua Thị xã Vĩnh Yên. Đến bến Ấm Thượng lúc trời xế bóng. Vượt Sông Hồng, dổ bộ lên Bến Ngọc vào lúc chiều tà. Khói cơm chiều nhà ai lơ lững trên mái rạ trông thiệt nhớ nhà! Đằng trước mặt, nẽo mòn lẫn khuất trong tăm tối, mịt mùng. Lòng người tù khoắc khoải, đêm nay biết về đâu?

TRẠI TÂN LẬP, VĨNH PHÚ

K3 Tân lập là phân trại nhỏ. Lùa vô đây lũ tù tân đáo độ 300. Phòng giam là những gian nhà lợp lá cói lụp xụp. Giữa phòng, ngọn đèn đêm le lói, thân xác rả rời, lòng thê lương. Trại nầy vốn là trại tù hình sự địa phương mới được cải danh thành trại trung ương nên lương thực dự trữ không có.

DỊCH CHẾT ĐÓI: Sao gọi là dịch chết đói? Bởi vì chết đói tràn lan như chết dịch! Anh Hóa (hay Quá (lứ) người Việt gốc Hoa, mấy bửa nay có triệu chứng như bị bịnh tả, nghĩa là ăn trên, ra dưới. Cũng có khi vừa ăn vô là thổ ra. Phòng tôi đối diện phòng anh. Chiều bửa trước còn thấy anh ngồi thở dốc trước cửa phòng. Sáng hôm sau đã thấy bạn tù bồng anh bỏ vô “sáu tấm” đem đi! Riêng ở K3, nối đuôi theo anh Hóa chừng chục mạng. Các K khác nghe nói nhiều hơn, nhất là K1, K2. Chết đến nỗi thấu tai Bộ Nội Vụ, phải cử phái đoàn y tế xuống điều tra. Kết luận là chết vì “ Suy Dinh Dưỡng “?! Chữ nghĩa y khoa xã nghĩa nghe thiệt là hay.

NGÀN DẶM THĂM CHỒNG

Vác đất sét nung gạch được chừng ba tháng. Thân gầy, đói, từ hầm sâu lặt lè vác nặng bước lên, đường trơn trợt té lên, té xuống như cơm bửa. May, được chuyển qua K5, sung vào đội Rau Xanh, nghĩa là trở lại nghề cuốc đất. Thời gian lững lờ trôi, trôi bằng bặc tính ra được hơn hai năm. Từ ngày ra Bắc đến nay đã bốn năm dư. Ngày ấy, bỗng nhiên được lịnh chuẩn bị ra gặp mặt vợ hiền. Tiểu tựa: Ngàn dặm thăm chồng không phải là ví von mà là còn hơn sự thật, bởi nhà từ tỉnh Biên Hòa, xuống ga Bình Triệu, chầu chực qua đêm mới lên được tàu hỏa Thống nhất viển du ra Bắc. Từ Saigon ra Hà Nội đường xa 1,772 Km, tức là đã trên ngàn dặm. Từ ga Hàng Cỏ mẹ và đứa con út 12 tuổi dắt díu nhau lên xe lửa Lào Cai, đổ xuống ga Ấm Thượng, gồng gánh đồ đạc xuống đò ngang sang Sông Hồng, mãi vào Bến Ngọc. Đổ bộ, vượt Dốc Phục Linh cao ngất nghễu rồi mới vào xóm A Mai, tới trại. Đúng là:

Trèo đèo, vượt suối, sang sông

Gánh gạo nuôi chồng nước mắt rơi rơi

Cảnh vợ chồng ngâu gặp mặt nhau sau hơn bốn năm cách biệt mới thật là thảm! Chiếc bàn tiếp tân thiệt dài, ngồi hai bên được hơn mười cặp vợ chồng tù. Chiếc bàn lại rất rộng, chồng ngồi một bên, vợ bên kia, cách gần hai tầm tay với. Cả hai đàng phải vươn hết tầm tay mới lần được tay nhau. Ngồi ngay đầu bàn, trên ghế cao giống như trọng tài đấu tennis là ông “chỉ biết còn đảng, còn mình” mắt dòm lom lom theo dỏi. Cho nên bao niềm thương nhớ đành nuốt vào gan ruột, không nói nên lời! Chỉ biết lần tìm tay nhau, “mặt nhìn mặt, cầm tay, bâng khuâng không nói một câu...”. Đành phải hỏi nghiêm trang việc con cái học hành, lao động tốt cho đúng nội qui, không thôi buổi viếng thăm bị cúp! Thảm hơn hết là: Ngàn dặm tìm chồng, trèo đèo, vượt suối, sang sông để chỉ được nhìn mặt nhau trong mười lăm phút phù du!

TÙ XƯA GẪM TÙ NAY

Đâu phải đợi đến khi chị Minh Hằng vào “cơ sở giáo dục” Thanh Hà mới biết việc “đi học tập” bằng “quyết định hành chánh”, không bản án. Ngày xưa ấy, dưới chân rặng Hoàng Liên đã thấy biết rồi. Khoảng giữa đường từ Bến Ngọc vào trại tù Tân Lập là “Trường Dạy Nghề Thiếu Nhi” cũng giống như “Cơ sở giáo dục” dành cho người lớn hiện nay. Có điều học viên người lớn chừng như may mắn hơn các cháu nhỏ thiếu nhi ngày ấy, bởi vì trường của các cháu cũng có một lò gạch đồ sộ. Cứ tưởng tượng các cháu nhỏ tuổi mười lăm, mười ba, thân hình còm cỏi, vác khối đất sét nặng như người lớn, lên xuống hầm sâu trơn trợt ngả té ngày ngày thì mới thấy thật là thương.

Còn việc thăm nuôi thời cũng như vậy. Thời ấy, người tù Miền Nam, mỗi 6 tháng, thường khi dài hơn, mới nhận được một gói quà 5 kí từ gia đình gởi. Không ít anh em thủy chung không nhận được gói quà nào, bèn xưng là “con bà phước.” nghĩa là mồ côi.

Ngày nay, chị Minh Hằng được con gặp mặt, tiếp tế hằng tháng đã là quí hóa rồi. Lại còn thấy mặt bạn bè dẩu là từ xa vẫy gọi. Riêng LS. Hà Vũ còn được cặp tay hiền nội, thong dong đi lại trong trại tù, lại còn thong dong họa hình tặng nội nhân nữa mới thật là bay bướm.

Chót hết là vấn đề quan trọng tử sinh: Thời hạn ở tù. Ngày xưa, anh em chúng tôi khổ sai trong vô vọng vì không biết ngày nào mới thóat kiếp đoạn trường! Ngày nay dù 24 tháng hay 7 năm vẫn là hạn kỳ nhất định.

Vì vậy, cho nên mới có:

ĐÔI LỜI NHẮN GỞI

Đâu phải viết bài nầy để tả oán về kiếp tù đày thuở trước bởi vì chuyện ngày xưa ấy đã trôi qua từ ngót 40 năm, thế kỷ trước rồi. Cũng không phải để suy bì gì về tình cảnh tù đày ngày trước, ngày nay.

Đây là tâm tình để nhắn gởi các bạn trẻ hiện nay đang dấn thân tranh đấu! Các bạn coi đó, ngày xưa, chúng tôi cũng bằng tuổi các bạn ngày nay, chỉ vì thua trận lâm cảnh tù đày. Gian nan lắm, nhưng bằng ý chí và lòng kiên nhẫn, rốt rồi cũng vượt qua được. Còn như ngày nay, các bạn tự nguyện tranh đấu vì nghĩa lớn dân tộc thì dẫu có sa cơ, lâm vòng lao lý thì vẫn là niềm hãnh diện của tuổi trẻ. Huống chi tình hình đất nước ngày nay tiềm phục biết bao đột biến. Vậy thì cứ hăng hái tiến lên. Ngày xưa những anh hùng áo vải Quang Trung, Lê Lợi dấy nghĩa làm nên sự nghiệp. Ngày nay, lớp trẻ nối nghiệp cha, ông quyết chí đạp đổ cường quyền, không phải vì ước mơ công hầu khanh tướng mà chỉ vì cứu nước, cứu dân mới thật là hào hùng, cương liệt.

Ngày nay, tôi chỉ trông cậy vào giới trẻ “chiến đấu” bằng tấm lòng trong trắng, hào hiệp xứng danh HÀO KIỆT.

                                                 Nguyễn Nhơn

                                                 QUÀ CHO ANH

Từ ngày nhận được thư Anh

Đắn đo lo lắng, ba cân phần quà.

Thêm vào rồi lại bớt ra,

Món nào ấp ủ tình xa đậm đà.

Gởi Anh đôi bốt Bốt Bata ,

Ấm chân vững bước đạp chà gốc gai

. Gởi Anh bánh thuốc rê cay,

Đốt ý thức hệ thành mây phiêu bồng.

Đốt giai cấp đốt Hồ ngông, Lênin,,

Các Mác theo giòng khói tuông.

Gởi Anh bánh tổ đổ khuôn,

Bền lòng chặc dạ,giữ đường kiên trung

Bao nhiêu đau đớn hãi hung

Xin Anh hãy nhớ Em chung mối sầu.

Gởi anh chiếc nón phết dầu

Che mưa, đở nắng, làm gàu, làm thau

Gởi anh đường cát trắng phau

Dịu niềm cay đắng, nâng cao tinh thần.

Gởi Anh tập giấy trắng ngần,

Gởi niềm tâm sự lời gần ý xa.

Gởi Anh chiếc áo bà ba,

Quê hương nhuộm đỏ cửa nhà nát tan.

Gởi thêm Anh chiếc áo hàn,

Đông về ấp lạnh hè sang gối đầu.

Gởi thêm mấy chiếc khăn hầu,

Lót vai gánh nặng quấn đầu trời sương.

Muối vừng muối xã thêm đường,

Mặn mòi tình nghĩa yêu thương ngọt ngào.

Đậu tương một hủ thêm vào,

Anh em thân ái yêu nhau kiếp tù.

Thương Anh thêm lọ dầu cù

, Nhức đầu, trúng gió, đêm thu một mình

Ba cân đã đủ vừa xinh,

Thư mình Em thế tấm hình vợ con,

Nhắn Anh còn nước còn non

, Còn tình còn nghĩa ta còn gặp nhau.

BÌNH DƯƠNG

Nguyễn thị Ngoan

Trại Tiên Lãnh

 

Bác sĩ Phùng Văn Hạnh

       

 

Trại Tiên Lãnh thuộc huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng nam, nằm sâu trong cao nguyên Trà mi. Trong thời chiến tranh, đây là chiến khu của Liên khu 5 Việt cộng. Trại cách Tam kỳ và quốc lộ số 1, độ 50 km. Năm 75, công an Quảng nam - Đànẵng có ba trại cải tạo chính:An Điềm, Phú Túc và Tiên lãnh dành cho công chức, đảng phái, đoàn thể và tù nhân hình sự gồm có lưu manh, trẻ em hè phố, xì ke ma tuý, đĩ điếm.Sau này có thêm tù vượt biên. Quân đội có trại Kỳ sơn theo quy chế tù binh chiến tranh lúc đầu, cuối cùng cũng giao lại cho công an quản lý. Hàng trăm sĩ quan dồn lên Tiên lãnh, và trại nầy trở nên quan trọng bậc nhất trong tỉnh.

 

Trại Tiên lãnh còn gọi là trại 1. Các trại khác là Na sơn, thôn Năm, thôn Tư cùng ở dưới quyền điều khiển của ban giám thị trại 1. Nơi tôi lên cuối năm 76 là trại 1. Chừng 40 người tù di chuyển trên một xe GMC cũ. Đường đất bùn lầy, xe chạy chậm. Hai bên đường là rừng rậm. Xe rời Đànẵng 10 giờ sáng, mãi đến 3giờ chiều mới đến nơi. Xe đậu trong sân ngay trước cổng trại. Tù nhân xuống xe, ngồi chồm hổm hai hàng. Cổng trại bằng gỗ. trên cao có tấm biển đề: “Trại cải tạo Tiên lãnh”. Sát cổng là nhà nhỏ bằng gỗ, lợp tôn. Trong nhà có hai công an đứng phía sau cầm súng. Phía trước có một công an ngồi sau cái bàn mà sau nầy mới biết là cán bộ trực trại. Tên Công an dẫn giải giao bản danh sách tù nhân lại cho tên trực trại rồi lên xe ra về. Tên trực trại lại gần đám tù nhân cùng với tên trật tự. Cuộc lục soát bắt đầu. Lục soát trong người, trong hành lý mang theo. Những vật cấm như quẹt máy, dao, đều bị tịch thu. Xong điểm số rồi đi vào cổng. Người đi đầu hô 1, người tiếp hô hai và cứ thế tiếp tục cho đến người cuối. Ra trại, điểm số, vào trại điểm số, trước khi vào phòng ban đêm, lại đếm số. Để kiểm soát có ai trốn trại. Trại nằm trên sườn đồi, có hàng rào thép gai bao bọc, vuông vức, mỗi bề độ 300m. Bốn góc có chòi canh. Từ thấp lên cao có ba mặt bằng. Mỗi mặt bằng có ba nhà tranh dài 60m. Có tam cấp giao lưu giữa các mặt bằng Trại có độ 500 người gồm chính trị và hình sự. Chính trị gồm công chức, đảng phái, hội đoàn chống cộng. Hình sự là du đảng, trẻ em hè phố, xì ke ma tuý. Các đội hình sự mang tên Lưu động. (có lẻ là rút gọn hai chữ lưu manh và lao động ). Có 8 đội lưu động. Các đội chính trị mang tên kiến thiết chắc là được dùng vào trong việc kiến thiết trại. Đoàn tù chính trị đầu tiên đã trải qua những hải hùng, bắt đi bộ từ Tam kỳ lên dưới mưa dầm. Lên đến Tiên lãnh, thì chỉ là đồi núi hoang vu, vắt búng lia chia, muổi mòng như trấu. Họ đã dãi nắng, dầm mưa, khai quang rừng, san bằng nền, cắt tranh, đốn cây về làm chỗ ở cho mình và cho đại đội công an áp giải họ. Họ đã hoàn thành trại giam cho chính mình, và nhà cửa khang trang cho ban giám thị. Hai khu vực cách xa nhau chừng 200m Có một con suối chia đôi rộng 20m với một cầu ván bắc ngang. Ngày đầu vào trại, thấy ở đây thoáng mát hơn ở phòng giam Đà nẵng. Mỗi phòng giam là nhà tranh thấp. Tường bằng cây rừng cở cổ tay ghép lại nên gió lưu thông. Chỗ nằm cũng thế. Tối ngủ đau lưng quá chừng, song dần rồi cũng quen. Ban đêm, mở tấm liếp che lối ra vào, ra sân mà tiểu tiện. Đề phòng bị bắn nhầm, mỗi lần ra phải hô to:”Báo cáo cán bộ có người đi đại tiện” hoặc “Báo cáo cán bô có người đi tiểu tiện”. Đại tiện thì có một nhà cầu công cọng rất lạ đời. Một tấm đan (dalle ) dài 30m, rộng 1m, đặt trên nhiều trụ xi- măng cao 1m. Tấm đan ấy có những lỗ cầu cách nhau 1m. Dưới lổ cầu là những thùng thiếc hứng phân. Trên tấm đan là một mái nhà tranh che nắng, mưa. Ngồi đi cầu nghe gió mát rợi. Song nhìn hai bên thấy dái bạn tù co dãn mà muốn cười.

 

Nhìn xuống lỗ cầu thì rợn người. Dòi lúc nhúc trong thùng phân. Giấy đi cầu rất hiếm, thường là giấy báo cũ. Phần lớn dùng que tre gạt qua đít. Kỷ hơn thì mang theo gô nước để rửa, rồi về rửa tay sau. Tù hình sự lo việc đổ các thùng phân. Mỗi thùng có quai. Chúng xỏ cây vào khiêng đi đổ dồn vào một hố cách chỗ đi cầu chừng 20m. Bên cạnh hố là một đống tro lấy từ các lò nấu cơm nước của cấp dưỡng. Chúng xúc tro trộn vào phẩn để làm phân xanh. Mỗi ngày tổ rau và các đội nông nghiệp đều vào xúc phân đem ra bón rau và ruộng. Tôi đã có nhiều lần bốc phân ấy rải ruộng. Thật gớm ghiếc. Tối về rửa xà-phòng nhiều lần mà tay vẫn thum thủm. Bọn hình sự còn rửa thùng phân ở suối. Dịch kiết lỵ hay xảy ra vì thế. Dân chúng dọc sông suối chắc cũng bị ô nhiễm. Tại sao nhà nước XHCN lại mù tịt về tai họa phẩn (péril fécal ). Phẩn là ổ của vi trùng đường ruột. Nếu không chôn dấu kỷ sẽ ô nhiểm nước uống thức ăn. Ruồi, bọ sẽ phát tán vi trùng gây bịnh lây lan đường ruột. Bởi thế Tây phương có hệ thống nhà cầu, là một chu kỳ kín. Nước nhà cầu được sát trung trong nhà máy lọc trước khi trở lại thiên nhiên. Đúng là vận mạng của một nước lại giao vào tay kẻ ngu dốt. Có ba vị đầu tỉnh ít học, đến xin Lénin rút lui, vì công việc khó quá. Song Lénin bảo cứ làm đi, rồi sẽ thông thạo. Chính quyền cộng sản Việt nam cũng thế, dùng toàn đảng viên dốt nát. Đến khi họ thông thạo, thì đất nước đã tan tành, nhân dân đói khổ.

 

Trong nhóm tù chính trị có xã trưởng, và các thành phần nòng cốt của chế độ Miền Nam giữ gìn nông thôn chống Cộng. Họ là những người đáng khâm phục vì họ đã đứng đầu tên, mũi đạn trong chiến tranh. Nay cũng chịu đày đọa, thống khổ triền miên. Họ rất thông thạo về nông nghiệp cổ truyền. Chính họ bắt đầu khai thác lại những ruộng nấc thang mà trong chiến tranh, đồng bào đã chạy về thành phố bỏ hoang. Họ rèn dụng cụ nông nghiệp cho trại. Cày, bừa, đạp luá bằng trâu, trồng mía, đậu phụng, chăn nuôi, trồng rau bầu bí, họ đều thông thạo. Họ đã làm giàu cho trại. Họ xây lò gạch, dựng nhà mộc, nhà máy ép mía và lò nấu đường.

 

Trước khi trại Kỳ sơn nhập vào Tiên lãnh, nền dốc ba bậc cao thấp của trại đã được 8 đội lưu động san bằng. Ban Giám thị dùng quỷ sản xuất mua xi-măng. Gạch, ngói, do lò gạch sản xuất. Gỗ sườn nhà do thợ rừng, trại mộc cung cấp. Cửa sắt, song sắt do lò rèn. Chuyên viên xây nhà, cũng là trại viên. Trên mặt bằng, xây lên 12 căn nhà, có độc một cửa vào đóng lại bằng một tấm sắt, cửa sổ có song sắt. Có 3 cửa sổ hẹp mỗi bên, bề ngang 50 phân. Mỗi nhà bề ngang 5m, dài 30m, cao 3m5, tường gạch mái ngói, có ba phòng, ngăn cách bằng một vách tường, và thông nhau bằng một lối đi ở giữa rộng 1m. Phòng ngoài cùng sát cửa đi vào, vuông vức 5mX5m. Tiếp theo là phòng dài 23m. Phòng cuối là nhà cầu gồm một bồn chứa nước dài, và hai đầu là hai lổ cầu thông với hầm cầu. Đi cầu xong thì múc nước trong bồn dội cho phẩn trôi xuống hầm cầu. Hầm cầu ở ngoài phòng, có nắp che, để tổ phân bón lấy phẩn sử dụng làm phân bón ruộng, trồng rau cải v.v. Mỗi nhà có hai bệ xi măng dài rộng 2m, cao 50cm. dọc theo bờ tường, là chỗ ngủ cho tù nhân. Nằm như cá hộp, mỗi người được 50 cm bề ngang. Mỗi người có chiếu cá nhân trải lên trên sàn xi măng cho đỡ lạnh. Dọc bờ tường trên cao, có giá gỗ để chất đồ cá nhân, thường là hai bộ quần áo, và đồ thăm nuôi, cải thiện. Mỗi sáng, nghe kiểng thức, vội vàng dậy, cuốn chiếu mền để sát vào bờ tường. Mỗi phòng có một trực phòng, có nhiệm vụ gánh nước đổ vào bồn chứa, quét phòng, đổ rác, chùi sàn xi măng v.v. Có tường ngăn giữa phòng ngủ và nhà cầu. Mỗi nhà có thể chứa 100 người nằm sát nhau. Tù binh Kỳ sơn lên, chiếm 8 nhà. Cũng kể từ đây tối đến, trại viên bị giam sau cửa sắt kiên cố, chứ không ra ngoài tiểu tiện như trước kia. Ngoài hàng rào thép gai quanh trại với vọng gác, mỗi nhà trong trại đều cách ly bằng hàng rào thép gai bao quanh, chừa một cửa đi vào. Gần cổng trại có hai nhà kỷ luật kiên cố có cùm chung làm bằng một cây sắt dài, một kỷ thuật mà chỉ nhà tù cộng sản mới có.

 

Khi làn sóng vượt biên lan tràn ngoài dân sư, thì trại Tiên Lãnh phải có thêm chỗ để nhốt tù vượt biên. Đó là nhà Ri mà Bác sĩ Sang đã từng bị giam ở đó, tả tỉ mỉ thành một giai thoại. Khi trại xây cất lại nhà Ri cũng bị phá huỷ. Đội thợ nề và mộc cũng xây trong khuông viên trại một hội trường lớn có ghế dài để ngồi trong những ngày học tập nghe thuyết trình và một bệnh xá. Khu cấp dưỡng xây lại rộng lớn vì phải nấu ăn hơn 1500 trại viên.

 

Họ còn xây trước trại một nhà để dụng cụ nông nghiệp, và một nhà đạp lúa với một sân phơi lót gạch.

 

Trại nữ, cách trại nam chừng 500m, cũng xây lại bằng gạch ngói. Nhà máy xay gạo, lò đường, nhà thăm nuôi, nhà máy thuỷ điện, khu chăn nuôi, chuồng heo, trâu, bò, gà, vịt cũng vậy. Trại mua thêm xe tải. Nhà chứa xe xây lại rộng hơn. Các chuyến xe tải chở sản phẩm trại xuống ty công an cũng tăng lên để tiếp tế cho cấp trên đang sa sút vì lạm phát.

 

Cơ quan gồm văn phòng, nhà ở cán bộ. Kho lẫm cũng xây lại khang trang rộng lớn vì trại thu hoạch nhiều lúa và ngũ cốc. Nhà ban giám thị và cán bộ có cả những tiện nghi nhà cầu, nhà tắm hiện đại, mua cũng với tiền quỷ sản xuất trại. Nhà Thuỷ tạ, nơi giải trí của cán bộ và tiếp đón quan khách, xây trên hồ cá rộng mênh mông. Nhà ăn của toàn thể cán bộ trại chứa 200 thực khách cùng nhà bếp cũng lợp ngói đỏ. Tất cả cơ ngơi ây dựng trên mồ hôi nước mắt tù nhân. Nói chung toàn cảnh trại là một làng có nhà ngói đỏ, khác hẳn với làng dân chúng gần đó, chỉ nhà tranh lụp xụp.

.....

 

Sở dĩ trại được xây dựng lại bằng gạch, ngói, là kế hoạch khai thác lâu dài lao động cưỡng bách, bóc lột nước sông, công tù. Khi Kỳ sơn nhập vào, số trại viên tăng lên và nhân lực thêm dồi dào. Trại lại mở rộng diện tích canh tác, đốt thêm rừng trồng sắn, khai thác thêm ruộng nấc thang. Tính cách vô nhân đạo trong sử dụng tù càng ngày càng tăng vì kinh tế chung cả nước đang xuống dốc. Tù nhân quần quật làm tối mắt, ban ngày ngoài đồng, ban đêm tranh thủ, cuối tuần lao động XHCN:

 

“Tù nhân làm việc gấp ba,

Cho ban giám thị xây nhà, mua xe.

Tù nhân lao nhọc bỏ thây

Công an các cấp no đầy nhởn nhơ”

 

 

Bác sĩ Phùng Văn Hạnh