Tham Khảo
Cướp đất ở Đồng Tâm: Có áp dụng được Luật Magnitsky Toàn Cầu?
Trong 6 ngày qua, cuộc chống trả của dân làng xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, ngoại thành Hà Nội là sự kiện nóng, không chỉ được chú ý bởi dư luận của người Việt ở trong và ngoài nước mà đã bắt đầu được một số tờ báo ngoại quốc có uy tín chạy tin
Trong 6 ngày
qua, cuộc chống trả của dân làng xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, ngoại thành
Hà Nội là sự kiện nóng, không chỉ được chú ý bởi dư luận của người Việt
ở trong và ngoài nước mà đã bắt đầu được một số tờ báo ngoại quốc có uy
tín chạy tin. Một số luật sư có lòng, nhiều facebookers và nhiều tổ
chức xã hội dân sự ở Việt Nam đã nhanh chóng lên tiếng báo động; chính
quyền do dó khó manh động. Cách đối phó khẩn cấp này là cần thiết.
 |
| Luật Sư Sergei Magnitsky. Ảnh: Politikus.ru |
Nhưng không đủ.
Đối với những quan chức tham lam, cướp “đất vàng” để tham nhũng là mục
đích cuộc đời. Nhiều khi họ đã gá bán đất của dân để lấy tiền bỏ túi thì
nay bằng mọi cách phải cướp để còn giao đất cho chủ đầu tư. Họ có thừa
xảo kế và sự kiên nhẫn để chờ người dân đuối sức thì đánh úp, vừa cướp
đất vừa bịt miệng và trả thù. Những người muốn giúp cho dân ở Đồng Tâm
cần chuẩn bị kế hoạch trường kỳ để cùng lúc bảo vệ dân và vô hiệu hoá
vĩnh viễn âm mưu cướp đất. Đó là cách làm trong Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu,
vụ cướp đất lớn ở Đà Nẵng, kéo dài đến nay đã là năm thứ 7.
Dưới đây là một
số biện pháp mà chúng tôi đã nghiên cứu và một số đã thử nghiệm trong
Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu. Trong đó có những biện pháp có thể áp dụng cho
Đồng Tâm và cho nhiều vụ cướp đất nói chung đang diễn ra ở Việt Nam.
Luật Magnitsky Toàn Cầu
Luật này có 2
thành phần đối tượng: thủ phạm đàn áp nhân quyền và giới chức chính
quyền tham nhũng. Vì có dấu hiệu tham nhũng lớn của các quan chức xã,
huyện trong vụ Đồng Tâm, Luật Magnitsky Toàn Cầu có thể áp dụng. Theo
ngôn ngữ của luật, đối tượng tham nhũng gồm có:
Để khai thác
phần này của Luật Magnitsky Toàn Cầu, chúng tôi cần thông tin về các
giới chức chính quyền tham nhũng, hoặc tiếp tay cho sự tham nhũng, như:
danh tính, ngày sinh, sinh quán, chức vụ, hình chụp nhận diện, số chứng
minh nhân dân, số passport (nếu có), địa chỉ… và các thông tin về tài
sản nổi và chìm của họ. Các thông tin này phải cụ thể. Chẳng hạn, có tin
là bí thư xã Đồng Tâm, Ông Nguyễn Văn Sơn, sở hữu lô đất trên 3 nghìn
m2. Chúng tôi cần biết khu đất ấy ở đâu trên bản đồ, trị giá hiện nay là
bao nhiêu, cách nào mà Ông Sơn có được lô đất ấy, v.v. để chứng minh
rằng tài sản này là do tham nhũng mà có.
Nhưng không chỉ
có các giới chức xã, huyện. Luật Magnitsky Toàn Cầu còn có thể áp dụng
đối với các giới chức Bộ Quốc Phòng liên can đến việc giao đất cho
Viettel, một doanh nghiệp của Bộ Quốc Phòng, sử dụng. Nếu quả thực có sự
liên can của những giới chức Bộ Quốc Phòng, chúng tôi cần thông tin cho
thấy họ đã “tiếp tay, bảo trợ hay cung cấp sự hỗ trợ tài chính, vật thể
hay kỹ thuật, hoặc hàng hoá hay dịch vụ để hỗ trợ cho một hành vi tham
nhũng lớn.”
Điều lý thú ở
đây là, khi thanh tra phát hiện chứng cớ tham nhũng, thì thông tin này
sẽ giúp củng cố đề nghị chế tài của chúng tôi. Như vậy, dù không chủ ý,
cấp trên tự động hợp tác với chúng tôi để chế tài cấp dưới. Còn như bao
che cho cấp dưới thì cấp trên có thể sẽ tự nạp mình vào danh sách chế
tài.
Các luật chế tài chính quyền ngoại quốc
Năm 2010, khi
chúng tôi phát động Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu thì chưa có Luật Magnitsky
Toàn Cầu – luật này chỉ được ban hành cuối năm 2016. Chúng tôi đã khai
thác hai luật khác của Hoa Kỳ. Tổng Thống Hoa Kỳ, theo Tu Chính Án
Hickenlooper (22 U.S. Code § 2370) trong Luật Ngoại Viện năm 1961, phải
ngưng mọi khoản viện trợ và, theo Luật Mậu Dịch năm 1974 (19 U.S. Code
Ch. 12), không được nới rộng mậu dịch với quốc gia nào soán đoạt tài sản
của công dân (hay công ty) Hoa Kỳ. Điều luật thứ hai này ảnh hưởng đến
quy chế biệt đãi về mậu dịch mà Việt Nam cầu cạnh: Hệ Thống Ưu Đãi Thuế
Quan Phổ Quát (Generalized System of Preferences, hay gọi tắt là GSP)
trước đây và Hiệp Ước Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương (Trans-Pacific
Partnership, hay gọi tắt TPP) sau này.
Ngay khi phát
động Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu vào tháng 7 năm 2010, chúng tôi cố gắng tìm
ít ra một trường hợp để áp dụng hai luật này. Số gia đình Cồn Dầu đến
Hoa Kỳ định cư lúc ấy không nhiều, vậy mà chúng tôi đã tìm ra một trường
hợp thích hợp: một cựu chiến sĩ VNCH là công dân Hoa Kỳ và trước khi
qua đời bố mẹ đã để lại di chúc cho người ấy toàn bộ đất đai và bất động
sản ở Giáo Xứ Cồn Dầu. Chúng tôi đã dùng hồ sơ này để tạo lúng túng cho
chính Hành Pháp Obama khi thương thảo GSP và rồi TPP với Việt Nam; họ
không thể nhắm mắt trước tình trạng công dân Hoa Kỳ bị đe doạ cướp tài
sản. Hồ sơ này, và một số hồ sơ nữa mà chúng tôi tìm ra thêm sau này,
đặt chính quyền Việt Nam vào thế phải chọn lựa giữa dung túng cho các
quan tham của Thành Phố Đà Nẵng và bảo vệ lợi ích về mậu dịch với Hoa
Kỳ.
Liệu có trường hợp nào tương tự ở Đồng Tâm?
Có thể. Chúng
ta có thể tìm các trường hợp tương tự nơi những người di cư từ xã Đồng
Tâm vào Nam năm 1954 và rồi rời Việt Nam đến Hoa Kỳ định cư năm 1975 hay
sau đó. Đất và nhà cửa của họ để lại ngoài Bắc đã bị chính quyền tiếp
quản và sử dụng hoặc phân phối lại cho người khác. Tuy nhiên, có xác
suất cao là các bất động sản này chỉ bị chính thức quốc hữu hoá theo
Luật Đất năm 2003. Ở thời điểm ấy, nhiều chủ nhân của chúng đã thành
công dân Hoa Kỳ. Quốc hữu hoá tài sản của công dân Hoa Kỳ mà không bồi
thường thoả đáng thì bị xem là soán đoạt theo định nghĩa của các luật kể
trên. Đây là cách để kéo chính quyền Hoa Kỳ nhập cuộc, dù miễn cưỡng,
vì trách nhiệm bảo vệ tài sản của công dân.
Tìm cho ra
những trường hợp này không khác nào tìm cây kim trong đống rơm, cho nên
cần sự tiếp tay đắc lực và phối hợp hai chiều của người dân ở Đồng Tâm
và những người Việt ở hải ngoại. Biết đâu, giống như trường hợp Cồn Dầu,
chúng ta sẽ gặp may.
Luật miễn truy tố chính quyền ngoại quốc
Luật này,
Foreign Sovereign Immunity Act (FSIA) ban hành năm 1976, ấn định những
trường hợp mà một chính quyền ngoại quốc không được miễn truy tố. Khi
hành động của chính quyền ấy mang tính cách kinh doanh và có ảnh hưởng
trực tiếp tại Hoa Kỳ, thì công dân hay công ty Hoa Kỳ bị ảnh hưởng có
quyền kiện chính quyền ấy ra toà án Hoa Kỳ để đòi bồi thường. Trường hợp
của các công dân Hoa Kỳ bị chính quyền Đà Nẵng soán đoạt tài sản ở Cồn
Dầu và giao cho Tập Đoàn Mặt Trời (Sun Group) phát mãi nằm gọn trong
luật này.
Đã có những
tiền lệ thú vị về việc áp dụng luật này. Một hồ sơ nổi tiếng là vụ cụ bà
Maria Altmann, 83 tuổi, kiện chính quyền Áo năm 1998 để đòi 5 bức tranh
của danh hoạ Gustav Klimt, tổng trị giá được ước tính là 327 triệu Mỹ
kim khi ấy. Năm 1938 chính quyền Đức Quốc Xã cướp 5 bức tranh này của
người chú của bà Altmann và sau khi Đức bại trận, chính quyền Áo giữ
luôn, không trả lại. Người chú không có con nên bà Altman hưởng quyền
thừa kế. Chính quyền Áo lập luận rằng sự việc xảy ra năm 1938 trong khi
Luật FSIA chỉ được ban hành năm 1976 cho nên không thể dùng luật này để
hồi tố. Năm 2004 Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ phán quyết là luật FSIA không
có giới hạn về hồi tố và yêu cầu toà dưới tiếp tục thụ lý đơn kiện của
Bà Altmann. Thay vì tiếp tục kiện tụng ở toà Hoa Kỳ, hai bên đồng ý qua
thủ tục tài phán ở Áo. Hội đồng tài phán phán quyết chính phủ Áo phải
trả cả 5 bức tranh Klimt cho Bà Altmann. Vụ kiện này đã được đưa lên màn
bạc: phim The Rape of Europa năm 2006, phim Stealing Klimt năm 2007, và
phim Woman in Gold năm 2015 (có trên Netflix).
Tuy nhiên, vụ
Ông Gustavo Villoldo, cư dân Miami, kiện chính phủ Cuba và hai anh em
lãnh tụ Fidel và Raul Castro có lẽ gần gũi hơn với trường hợp các giáo
dân Cồn Dầu. Năm 2009, toà án tiểu bang Florida xử Ông Villoldo thắng
kiện và buộc chính quyền Cuba và 2 anh em Castro phải bồi thường 1 tỉ Mỹ
kim vì đã tịch thu tài sản của gia đình Ông năm 1959, dẫn đến việc bố
của Ông đã tự sát vì trầm cảm. Không ngưng ở đó, Ông Villoldo kiện tiếp,
dùng luật Bảo Vệ Nạn Nhân Tra Tấn (Torture Victim Protection Act), để
đòi bồi thường vì nửa thế kỷ trước chính quyền Cuba đã tra tấn Ông trong
5 ngày. Ông lại thắng kiện và toà án Florida buộc Cuba phải bồi thường
thêm 2.8 tỉ Mỹ kim. Nay luật sư của Ông Villoldo đang tìm cách xiết tài
sản của chính quyền Cuba. Xem: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2846301/Bay-Pigs-vet-families-seek-billions-Cuba.html
Trong mấy tháng
qua, chúng tôi đã cùng các gia đình Cồn Dầu ở Hoa Kỳ họp với một số tổ
hợp luật sư để chuẩn bị nhiều vụ kiện cùng lúc ở các toà tiểu bang và
liên bang Hoa Kỳ. Và không chỉ riêng các gia đình Cồn Dầu. Từ năm 2012,
BPSOS đã thu thập và lọc lựa một số hồ sơ thích hợp cho các vụ kiện
tương tự. Năm nay là thời điểm thuận lợi để chúng tôi khai thác Luật
FSIA.
Nếu tìm ra được
những trường hợp công dân Hoa Kỳ có tài sản ở Đồng Tâm như kể trên, thì
cũng có thể áp dụng luật này vì Viettel là một doanh nghiệp quốc doanh,
nên các hoạt động của nó đương nhiên mang bản chất kinh doanh.
Hội Nghị Thượng Đỉnh APEC
Chính quyền
Việt Nam, đặc biệt là Thành Phố Đà Nẵng, đang ráo riết chuẩn bị để đón
tiếp nguyên thủ của 20 quốc gia đến tham gia Hội Nghị Thượng Đỉnh Hợp
Tác Kinh Tế Á Châu – Thái Bình Dương (APEC), sẽ diễn ra ngày 11 – 12
tháng 11 năm nay tại Thành Phố Đà Nẵng. Phần lớn các sinh hoạt của hội
nghị sẽ được tổ chức tại khu du lịch 5 sao InterContinental Danang Sun
Peninsula Resort.
Tại buổi họp ở
Bộ Ngoại Giao đầu tháng 4, chúng tôi nhắc nhở rằng Thành Phố Đà Nẵng là
thủ phạm của vụ cướp đất đẫm máu ở Cồn Dầu và soán đoạt tài sản của công
dân Hoa Kỳ; còn InterContinental Danang Sun Peninsula Resort là của Tập
Đoàn Mặt Trời, nhóm thủ lợi từ vụ cướp đất ấy. Chúng tôi đề nghị chính
phủ Hoa Kỳ:
(1) Yêu cầu Việt Nam dời địa điểm tổ chức sang thành phố khác;
(2) Nếu không thể dời địa điểm, thì phải dời hội nghị sang một khách sạn khác; và
(3) Dứt khoát không thuê phòng cho phái đoàn Hoa Kỳ tại InterContinental Danang Sun Peninsula Resort.
Chúng tôi không
ngừng ở đây mà đang chuẩn bị một chiến dịch, sẽ bắt đầu cuối tháng 6
này, để vận động các quốc gia khác, như Canada, Úc, Tân Tây Lan, Nhật,
Nam Hàn, Đài Loan… có hành động tương tự. Như vậy, Việt Nam và Thánh Phố
Đà Nẵng quảng cáo sự kiện APEC thì cũng là quảng cáo vết nhơ cướp đất
và tham nhũng. Với sự kiện đang diễn ra ở Đồng Tâm, chúng tôi có thể sẽ
đề nghị các quốc gia này kêu gọi Việt Nam tránh tổ chức Hội Nghị Thượng
Đỉnh APEC ở Đà Nẵng và cả Hà Nội.
Cần sự tiếp tay và chia việc
Năm nay BPSOS
đặt nạn cướp đất ở Việt Nam thành một trọng tâm quốc tế vận, sau nhiều
năm chuẩn bị. Các biện pháp kể trên đã được chúng tôi nghiên cứu kỹ
lưỡng, và có một số đã được thử nghiệm trong một vài trường hợp thí
điểm. Và đây là thời điểm thuận lợi để chúng tôi ứng dụng tất cả các
biện pháp này nhằm đẩy lùi nạn cướp đất ngày càng tràn lan ở Việt Nam.
Ứng dụng các
biện pháp này đòi hỏi sự quan tâm tập trung và dấn thân trường kỳ. Chúng
tôi hiện không đủ năng lực để quán xuyết nhiều hồ sơ cùng lúc. Ngoài
Cồn Dầu, chúng tôi còn đang lo hồ sơ Đông Yên (Hà Tĩnh) và hồ sơ Chùa An
Cư (Đà Nẵng). Nay lại có thêm vụ Đồng Tâm (Hà Nội), vụ thôn Vọng Đông
(Bắc Ninh) và nhiều nữa. Cách duy nhất để vừa tập trung vừa trường kỳ là
có nhiều nhóm ở trong nước hay ngoài nước chia nhau mỗi nhóm “kết
nghĩa” với một cộng đồng người dân đang là nạn nhân của nạn cướp đất. Sự
kết nghĩa này bao gồm:
(1) Thu thập và phối kiểm các thông tin cần thiết, lập hồ sơ và cập nhật hồ sơ;
(2) Yểm trợ và hướng dẫn cho người dân cách tự phòng vệ;
(3) Duy trì sự chú ý của dư luận trong và ngoài nước;
(4) Theo dõi mọi diễn tiến để kịp thời báo động cho chúng tôi can thiệp nếu cần.
Có chia việc
như vậy, chúng tôi mới có thể dồn thời gian và công sức để ứng dụng các
biện pháp phù hợp cho từng hồ sơ, nhằm bảo vệ người dân và vô hiệu hoá
vĩnh viễn âm mưu cướp đất nhắm vào họ.
Mọi thông tin xin liên lạc: bpsos@bpsos.org
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
Cướp đất ở Đồng Tâm: Có áp dụng được Luật Magnitsky Toàn Cầu?
Trong 6 ngày qua, cuộc chống trả của dân làng xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, ngoại thành Hà Nội là sự kiện nóng, không chỉ được chú ý bởi dư luận của người Việt ở trong và ngoài nước mà đã bắt đầu được một số tờ báo ngoại quốc có uy tín chạy tin
Trong 6 ngày
qua, cuộc chống trả của dân làng xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, ngoại thành
Hà Nội là sự kiện nóng, không chỉ được chú ý bởi dư luận của người Việt
ở trong và ngoài nước mà đã bắt đầu được một số tờ báo ngoại quốc có uy
tín chạy tin. Một số luật sư có lòng, nhiều facebookers và nhiều tổ
chức xã hội dân sự ở Việt Nam đã nhanh chóng lên tiếng báo động; chính
quyền do dó khó manh động. Cách đối phó khẩn cấp này là cần thiết.
|
| Luật Sư Sergei Magnitsky. Ảnh: Politikus.ru |
Nhưng không đủ.
Đối với những quan chức tham lam, cướp “đất vàng” để tham nhũng là mục
đích cuộc đời. Nhiều khi họ đã gá bán đất của dân để lấy tiền bỏ túi thì
nay bằng mọi cách phải cướp để còn giao đất cho chủ đầu tư. Họ có thừa
xảo kế và sự kiên nhẫn để chờ người dân đuối sức thì đánh úp, vừa cướp
đất vừa bịt miệng và trả thù. Những người muốn giúp cho dân ở Đồng Tâm
cần chuẩn bị kế hoạch trường kỳ để cùng lúc bảo vệ dân và vô hiệu hoá
vĩnh viễn âm mưu cướp đất. Đó là cách làm trong Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu,
vụ cướp đất lớn ở Đà Nẵng, kéo dài đến nay đã là năm thứ 7.
Dưới đây là một
số biện pháp mà chúng tôi đã nghiên cứu và một số đã thử nghiệm trong
Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu. Trong đó có những biện pháp có thể áp dụng cho
Đồng Tâm và cho nhiều vụ cướp đất nói chung đang diễn ra ở Việt Nam.
Luật Magnitsky Toàn Cầu
Luật này có 2
thành phần đối tượng: thủ phạm đàn áp nhân quyền và giới chức chính
quyền tham nhũng. Vì có dấu hiệu tham nhũng lớn của các quan chức xã,
huyện trong vụ Đồng Tâm, Luật Magnitsky Toàn Cầu có thể áp dụng. Theo
ngôn ngữ của luật, đối tượng tham nhũng gồm có:
Để khai thác
phần này của Luật Magnitsky Toàn Cầu, chúng tôi cần thông tin về các
giới chức chính quyền tham nhũng, hoặc tiếp tay cho sự tham nhũng, như:
danh tính, ngày sinh, sinh quán, chức vụ, hình chụp nhận diện, số chứng
minh nhân dân, số passport (nếu có), địa chỉ… và các thông tin về tài
sản nổi và chìm của họ. Các thông tin này phải cụ thể. Chẳng hạn, có tin
là bí thư xã Đồng Tâm, Ông Nguyễn Văn Sơn, sở hữu lô đất trên 3 nghìn
m2. Chúng tôi cần biết khu đất ấy ở đâu trên bản đồ, trị giá hiện nay là
bao nhiêu, cách nào mà Ông Sơn có được lô đất ấy, v.v. để chứng minh
rằng tài sản này là do tham nhũng mà có.
Nhưng không chỉ
có các giới chức xã, huyện. Luật Magnitsky Toàn Cầu còn có thể áp dụng
đối với các giới chức Bộ Quốc Phòng liên can đến việc giao đất cho
Viettel, một doanh nghiệp của Bộ Quốc Phòng, sử dụng. Nếu quả thực có sự
liên can của những giới chức Bộ Quốc Phòng, chúng tôi cần thông tin cho
thấy họ đã “tiếp tay, bảo trợ hay cung cấp sự hỗ trợ tài chính, vật thể
hay kỹ thuật, hoặc hàng hoá hay dịch vụ để hỗ trợ cho một hành vi tham
nhũng lớn.”
Điều lý thú ở
đây là, khi thanh tra phát hiện chứng cớ tham nhũng, thì thông tin này
sẽ giúp củng cố đề nghị chế tài của chúng tôi. Như vậy, dù không chủ ý,
cấp trên tự động hợp tác với chúng tôi để chế tài cấp dưới. Còn như bao
che cho cấp dưới thì cấp trên có thể sẽ tự nạp mình vào danh sách chế
tài.
Các luật chế tài chính quyền ngoại quốc
Năm 2010, khi
chúng tôi phát động Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu thì chưa có Luật Magnitsky
Toàn Cầu – luật này chỉ được ban hành cuối năm 2016. Chúng tôi đã khai
thác hai luật khác của Hoa Kỳ. Tổng Thống Hoa Kỳ, theo Tu Chính Án
Hickenlooper (22 U.S. Code § 2370) trong Luật Ngoại Viện năm 1961, phải
ngưng mọi khoản viện trợ và, theo Luật Mậu Dịch năm 1974 (19 U.S. Code
Ch. 12), không được nới rộng mậu dịch với quốc gia nào soán đoạt tài sản
của công dân (hay công ty) Hoa Kỳ. Điều luật thứ hai này ảnh hưởng đến
quy chế biệt đãi về mậu dịch mà Việt Nam cầu cạnh: Hệ Thống Ưu Đãi Thuế
Quan Phổ Quát (Generalized System of Preferences, hay gọi tắt là GSP)
trước đây và Hiệp Ước Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương (Trans-Pacific
Partnership, hay gọi tắt TPP) sau này.
Ngay khi phát
động Chiến Dịch Cứu Cồn Dầu vào tháng 7 năm 2010, chúng tôi cố gắng tìm
ít ra một trường hợp để áp dụng hai luật này. Số gia đình Cồn Dầu đến
Hoa Kỳ định cư lúc ấy không nhiều, vậy mà chúng tôi đã tìm ra một trường
hợp thích hợp: một cựu chiến sĩ VNCH là công dân Hoa Kỳ và trước khi
qua đời bố mẹ đã để lại di chúc cho người ấy toàn bộ đất đai và bất động
sản ở Giáo Xứ Cồn Dầu. Chúng tôi đã dùng hồ sơ này để tạo lúng túng cho
chính Hành Pháp Obama khi thương thảo GSP và rồi TPP với Việt Nam; họ
không thể nhắm mắt trước tình trạng công dân Hoa Kỳ bị đe doạ cướp tài
sản. Hồ sơ này, và một số hồ sơ nữa mà chúng tôi tìm ra thêm sau này,
đặt chính quyền Việt Nam vào thế phải chọn lựa giữa dung túng cho các
quan tham của Thành Phố Đà Nẵng và bảo vệ lợi ích về mậu dịch với Hoa
Kỳ.
Liệu có trường hợp nào tương tự ở Đồng Tâm?
Có thể. Chúng
ta có thể tìm các trường hợp tương tự nơi những người di cư từ xã Đồng
Tâm vào Nam năm 1954 và rồi rời Việt Nam đến Hoa Kỳ định cư năm 1975 hay
sau đó. Đất và nhà cửa của họ để lại ngoài Bắc đã bị chính quyền tiếp
quản và sử dụng hoặc phân phối lại cho người khác. Tuy nhiên, có xác
suất cao là các bất động sản này chỉ bị chính thức quốc hữu hoá theo
Luật Đất năm 2003. Ở thời điểm ấy, nhiều chủ nhân của chúng đã thành
công dân Hoa Kỳ. Quốc hữu hoá tài sản của công dân Hoa Kỳ mà không bồi
thường thoả đáng thì bị xem là soán đoạt theo định nghĩa của các luật kể
trên. Đây là cách để kéo chính quyền Hoa Kỳ nhập cuộc, dù miễn cưỡng,
vì trách nhiệm bảo vệ tài sản của công dân.
Tìm cho ra
những trường hợp này không khác nào tìm cây kim trong đống rơm, cho nên
cần sự tiếp tay đắc lực và phối hợp hai chiều của người dân ở Đồng Tâm
và những người Việt ở hải ngoại. Biết đâu, giống như trường hợp Cồn Dầu,
chúng ta sẽ gặp may.
Luật miễn truy tố chính quyền ngoại quốc
Luật này,
Foreign Sovereign Immunity Act (FSIA) ban hành năm 1976, ấn định những
trường hợp mà một chính quyền ngoại quốc không được miễn truy tố. Khi
hành động của chính quyền ấy mang tính cách kinh doanh và có ảnh hưởng
trực tiếp tại Hoa Kỳ, thì công dân hay công ty Hoa Kỳ bị ảnh hưởng có
quyền kiện chính quyền ấy ra toà án Hoa Kỳ để đòi bồi thường. Trường hợp
của các công dân Hoa Kỳ bị chính quyền Đà Nẵng soán đoạt tài sản ở Cồn
Dầu và giao cho Tập Đoàn Mặt Trời (Sun Group) phát mãi nằm gọn trong
luật này.
Đã có những
tiền lệ thú vị về việc áp dụng luật này. Một hồ sơ nổi tiếng là vụ cụ bà
Maria Altmann, 83 tuổi, kiện chính quyền Áo năm 1998 để đòi 5 bức tranh
của danh hoạ Gustav Klimt, tổng trị giá được ước tính là 327 triệu Mỹ
kim khi ấy. Năm 1938 chính quyền Đức Quốc Xã cướp 5 bức tranh này của
người chú của bà Altmann và sau khi Đức bại trận, chính quyền Áo giữ
luôn, không trả lại. Người chú không có con nên bà Altman hưởng quyền
thừa kế. Chính quyền Áo lập luận rằng sự việc xảy ra năm 1938 trong khi
Luật FSIA chỉ được ban hành năm 1976 cho nên không thể dùng luật này để
hồi tố. Năm 2004 Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ phán quyết là luật FSIA không
có giới hạn về hồi tố và yêu cầu toà dưới tiếp tục thụ lý đơn kiện của
Bà Altmann. Thay vì tiếp tục kiện tụng ở toà Hoa Kỳ, hai bên đồng ý qua
thủ tục tài phán ở Áo. Hội đồng tài phán phán quyết chính phủ Áo phải
trả cả 5 bức tranh Klimt cho Bà Altmann. Vụ kiện này đã được đưa lên màn
bạc: phim The Rape of Europa năm 2006, phim Stealing Klimt năm 2007, và
phim Woman in Gold năm 2015 (có trên Netflix).
Tuy nhiên, vụ
Ông Gustavo Villoldo, cư dân Miami, kiện chính phủ Cuba và hai anh em
lãnh tụ Fidel và Raul Castro có lẽ gần gũi hơn với trường hợp các giáo
dân Cồn Dầu. Năm 2009, toà án tiểu bang Florida xử Ông Villoldo thắng
kiện và buộc chính quyền Cuba và 2 anh em Castro phải bồi thường 1 tỉ Mỹ
kim vì đã tịch thu tài sản của gia đình Ông năm 1959, dẫn đến việc bố
của Ông đã tự sát vì trầm cảm. Không ngưng ở đó, Ông Villoldo kiện tiếp,
dùng luật Bảo Vệ Nạn Nhân Tra Tấn (Torture Victim Protection Act), để
đòi bồi thường vì nửa thế kỷ trước chính quyền Cuba đã tra tấn Ông trong
5 ngày. Ông lại thắng kiện và toà án Florida buộc Cuba phải bồi thường
thêm 2.8 tỉ Mỹ kim. Nay luật sư của Ông Villoldo đang tìm cách xiết tài
sản của chính quyền Cuba. Xem: http://www.dailymail.co.uk/news/article-2846301/Bay-Pigs-vet-families-seek-billions-Cuba.html
Trong mấy tháng
qua, chúng tôi đã cùng các gia đình Cồn Dầu ở Hoa Kỳ họp với một số tổ
hợp luật sư để chuẩn bị nhiều vụ kiện cùng lúc ở các toà tiểu bang và
liên bang Hoa Kỳ. Và không chỉ riêng các gia đình Cồn Dầu. Từ năm 2012,
BPSOS đã thu thập và lọc lựa một số hồ sơ thích hợp cho các vụ kiện
tương tự. Năm nay là thời điểm thuận lợi để chúng tôi khai thác Luật
FSIA.
Nếu tìm ra được
những trường hợp công dân Hoa Kỳ có tài sản ở Đồng Tâm như kể trên, thì
cũng có thể áp dụng luật này vì Viettel là một doanh nghiệp quốc doanh,
nên các hoạt động của nó đương nhiên mang bản chất kinh doanh.
Hội Nghị Thượng Đỉnh APEC
Chính quyền
Việt Nam, đặc biệt là Thành Phố Đà Nẵng, đang ráo riết chuẩn bị để đón
tiếp nguyên thủ của 20 quốc gia đến tham gia Hội Nghị Thượng Đỉnh Hợp
Tác Kinh Tế Á Châu – Thái Bình Dương (APEC), sẽ diễn ra ngày 11 – 12
tháng 11 năm nay tại Thành Phố Đà Nẵng. Phần lớn các sinh hoạt của hội
nghị sẽ được tổ chức tại khu du lịch 5 sao InterContinental Danang Sun
Peninsula Resort.
Tại buổi họp ở
Bộ Ngoại Giao đầu tháng 4, chúng tôi nhắc nhở rằng Thành Phố Đà Nẵng là
thủ phạm của vụ cướp đất đẫm máu ở Cồn Dầu và soán đoạt tài sản của công
dân Hoa Kỳ; còn InterContinental Danang Sun Peninsula Resort là của Tập
Đoàn Mặt Trời, nhóm thủ lợi từ vụ cướp đất ấy. Chúng tôi đề nghị chính
phủ Hoa Kỳ:
(1) Yêu cầu Việt Nam dời địa điểm tổ chức sang thành phố khác;
(2) Nếu không thể dời địa điểm, thì phải dời hội nghị sang một khách sạn khác; và
(3) Dứt khoát không thuê phòng cho phái đoàn Hoa Kỳ tại InterContinental Danang Sun Peninsula Resort.
Chúng tôi không
ngừng ở đây mà đang chuẩn bị một chiến dịch, sẽ bắt đầu cuối tháng 6
này, để vận động các quốc gia khác, như Canada, Úc, Tân Tây Lan, Nhật,
Nam Hàn, Đài Loan… có hành động tương tự. Như vậy, Việt Nam và Thánh Phố
Đà Nẵng quảng cáo sự kiện APEC thì cũng là quảng cáo vết nhơ cướp đất
và tham nhũng. Với sự kiện đang diễn ra ở Đồng Tâm, chúng tôi có thể sẽ
đề nghị các quốc gia này kêu gọi Việt Nam tránh tổ chức Hội Nghị Thượng
Đỉnh APEC ở Đà Nẵng và cả Hà Nội.
Cần sự tiếp tay và chia việc
Năm nay BPSOS
đặt nạn cướp đất ở Việt Nam thành một trọng tâm quốc tế vận, sau nhiều
năm chuẩn bị. Các biện pháp kể trên đã được chúng tôi nghiên cứu kỹ
lưỡng, và có một số đã được thử nghiệm trong một vài trường hợp thí
điểm. Và đây là thời điểm thuận lợi để chúng tôi ứng dụng tất cả các
biện pháp này nhằm đẩy lùi nạn cướp đất ngày càng tràn lan ở Việt Nam.
Ứng dụng các
biện pháp này đòi hỏi sự quan tâm tập trung và dấn thân trường kỳ. Chúng
tôi hiện không đủ năng lực để quán xuyết nhiều hồ sơ cùng lúc. Ngoài
Cồn Dầu, chúng tôi còn đang lo hồ sơ Đông Yên (Hà Tĩnh) và hồ sơ Chùa An
Cư (Đà Nẵng). Nay lại có thêm vụ Đồng Tâm (Hà Nội), vụ thôn Vọng Đông
(Bắc Ninh) và nhiều nữa. Cách duy nhất để vừa tập trung vừa trường kỳ là
có nhiều nhóm ở trong nước hay ngoài nước chia nhau mỗi nhóm “kết
nghĩa” với một cộng đồng người dân đang là nạn nhân của nạn cướp đất. Sự
kết nghĩa này bao gồm:
(1) Thu thập và phối kiểm các thông tin cần thiết, lập hồ sơ và cập nhật hồ sơ;
(2) Yểm trợ và hướng dẫn cho người dân cách tự phòng vệ;
(3) Duy trì sự chú ý của dư luận trong và ngoài nước;
(4) Theo dõi mọi diễn tiến để kịp thời báo động cho chúng tôi can thiệp nếu cần.
Có chia việc
như vậy, chúng tôi mới có thể dồn thời gian và công sức để ứng dụng các
biện pháp phù hợp cho từng hồ sơ, nhằm bảo vệ người dân và vô hiệu hoá
vĩnh viễn âm mưu cướp đất nhắm vào họ.
Mọi thông tin xin liên lạc: bpsos@bpsos.org
