Diễn tiến các cuộc hội đàm tại Paris

Ngày 31 tháng Ba năm 1968, Tổng thống Johnson đưa ra sáng kiến hòa bình và tạm thời ngưng oanh tạc miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra. Cuộc gặp gỡ đầu tiên diễn ra ngày 10 tháng Năm 1968 giữa đại diện Hoa Kỳ là ông W.Averell Harriman và đại diện Cộng sản Bắc Việt ( CSBV) là Xuân Thủy. Kết quả đàm phàn không có kết quả. Sau hơn một năm bàn cãi, thương thảo, các cuộc hội đàm vẫn không đạt được kết quả cụ thể. Ngày 7 tháng Năm năm 1969, như là một phần của tiến trình hòa bình, chính phủ Việt Nam Cộng Hòa đưa ra đề nghị sáu điểm. Một tháng sau, "Mặt Trận Giải Phóng Dân Tộc" (một tổ chức trá hình của CSBV tại miền Nam) đưa ra đề nghị 10 điểm. Những điểm dị biệt mấu chốt là:

1.- VNCH đòi lực lượng CSBV phải rút về Bắc thì ngược lại Cộng sản đòi Hoa Kỳ và lực lượng đồng minh phải rút ra khỏi miền Nam vô điều kiện.

2.- VNCH chủ trương hòa giải dân tộc thì Cộng sản (CS) đòi lập hiến pháp mới và một chính phủ liên hiệp.

3.-Cả hai bên đều kêu gọi có sự kiểm soát quốc tế, nhưng Việt Nam Cộng Hòa muốn quốc tế bảo đảm rằng trong tương lai CS không mở những cuộc tấn công miền Nam, trong khi Cộng sản lại đòi Hoa Kỳ và Hoa Kỳ rút khỏi miền Nam dưới sự giám sát của CS

Ngày 20-3-1972, Hoa Kỳ tỏ ý muốn tái tục cuộc hòa đàm. Ban đầu CSBV đồng ý nhưng sau đó đòi hoãn lại cho đến ngày 15 tháng Tư. Hoa Kỳ ấn định lại ngày 24 tháng Tư thì CSBV không phúc đáp. Mãi đến 31 tháng 3 CSBV mới cho biết. Trong khi đó thì CQ đã mở cuộc tổng tấn công. Ngày 2 tháng 5/1972, cố vấn Tổng thống Nixon là ông Kissinger đã gặp đại diện CSBV là Lê Đức Thọ để yêu cầu CSBV chấp thuận ngưng bắn, thả tù binh Mỹ, Hoa Kỳ sẽ rút quân trong vòng 4 tháng. Cuộc hội đàm nất thành vì Lê Đức Thọ một mực đòi loại bỏ chính phủ VNCH để thành lập chính phủ liên hiệp.

* Ông Kissinger đến Sài Gòn và Paris bàn ngưng bắn

Ngày 16 tháng Tám 1972, ông Kissinger đến Sài Gòn gặp Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu thông báo quyết tâm của Tổng thống Nixon về giải pháp cho cuộc chiến Việt Nam.

Trong tháng 9/1972, ông Kissinger và Lê Đúc Thọ gặp nhau tại Paris (Ba Lê) hai lần để thương thảo. Vào thượng tuần tháng 10/1972, được Tổng thống Nixon chấp thuận, hai ngày 9 và 10 tháng 10/1972, Kissinger gặp Lê Đức Thọ mỗi ngày 16 tiếng đồng hồ để bàn bạc

Những dị biệt dần dần được giảm thiểu cho đến khi cả Kissinger và Thọ đồng ý được một thời biểu như sau: ngày 18 tháng 10/1972, Hoa Kỳ chấm dứt ném bom và thả mìn tại miền Bắc. Ngày 20 tháng Mười hiệp định sơ bộ sẽ được Kissinger và Thọ ký tại Hà Nội, sau khi được Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu chấp thuận

Văn bản thỏa thuận sau cùng sẽ được bốn bên ký kết tại Ba Lê ngày 26 tháng 10/1972. Đó là Hoa Kỳ, Cộng sản Bắc Việt, Việt Nam Cộng Hòa và Cộng sản tại miền Nam. Cuộc ngừng bắn có hiệu lực bắt đầu vào ngày 27 tháng 10/1972.

Tổng thống VNCH Nguyễn Văn Thiệu nói chuyện với ông Kissinger, Cố vấn TT Hoa Kỳ

Cả hai bên đều khẳng định rằng muốn có ngừng bắn trước khi có cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ vì Cộng sản Bắc Việt thừa biết rằng một khi Tổng thống Nixon đắc cử thì ông sẽ không nhượng bộ gì thêm nữa. Đại diện Việt Nam Cộng Hòa tại Hội đàm Ba Lê nhận thấy chi tiết trong văn bản thỏa thuận dùng toàn những từ ngữ thiếu rõ ràng, nội dung văn bản và thời biểu được trao đổi giữa Hoa Kỳ và Cộng sản Bắc Việt cũng không được thông báo để biết.

Kisinger đinh ninh rằng ông ta thừa sức thuyết phục chính phủ Việt Nam Cộng Hòa chấp nhận một cách dễ dàng. Tuy nhiên một sự kiện nhỏ đã xảy ra làm đình trệ việc ký kết: Ngày 11 tháng 10/1972, tòa Đại sứ Pháp tại Hà Nội bị trúng bom của phi cơ Hoa Kỳ. Viên đại sứ Pháp Pierre Susini bị thương nặng. Nhưng đến khi Lê Đức Thọ phàn nàn với Kissinger thì tất cả các cuộc oanh tạc đã chấm dứt. Cuộc nói chuyện được tiếp tục và định lại thời biểu mới: ngày 21 tháng 10 Hoa Kỳ ngưng oanh tạc, ngày 22 tháng 10/1972 hiệp định sơ bộ sẽ ký tại Hà Nội và ngày 30 tháng 10 sẽ chính thức ký tại Ba Lê.

Ngày 16 tháng 10/1972, Kissinger trở lại Ba Lê và sau đó hội đàm với Xuân Thủy (trưởng phái đoàn CSBV). Lúc đó, Lê Đức Thọ đã về Hà Nội. Cùng đi theo Kissinger đến Ba Lê lần này có 2 khuôn mặt mới: William Sullivan và George Aldrich. Cùng với CSBV, các người này lược lại văn bản hiệp định từng câu một, từng từ ngữ một. Một trong 2 vấn đề cần bàn cãi lại nghiêm chỉnh và gay go là vũ khí quân trang quân dụng thay thế cho những số bị hư hỏng hay mất mát. CS Bắc Việt thì chỉ muốn có sự kiểm soát chiếu lệ, còn Hoa Kỳ thì muốn kiểm soát thật chặt chẽ. Vấn đề thứ hai là phóng thích tù chính trị. Cộng sản móc các tù binh chính trị với các tù binh Hoa Kỳ. Giằng co mãi vẫn chưa giải quyết được, vì đòi hỏi của CS không thể chấp nhận được, nên cuối cùng đi đến bế tắc. Tuy nhiên với thời biểu đã định trong đầu, Kissinger rời Ba Lê đến Sài Gòn. Kisisinger đến Sài Gòn ngày 18 tháng 10/1972 và dự tính lưu lại 2 ngày.

Sáng ngày 19 tháng 10/1972, phái đoàn Hoa Kỳ gồm có Ông Kissinger, Đại sứ Bunker, Đại tướng Creighton W.Abrams, và ông Sullyvan đến Dinh Độc Lập để yết kiến Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu. Về phía VNCH có Phó Tổng thống Trần Văn Hương; Thủ tướng Trần Thiện Khiêm; Ngoại trưởng Trần Văn Lắm; ông Nguyễn Phú Đức, Phụ tá Tổng Thống về ngoại vụ; ông Hoàng Đức Nhã, Bí thư Tổng thống; và Đại tướng Cao Văn Viên.

Ông Kissinger bắt đầu bằng cách trình bày cho Tổng thống Thiệu bản văn thỏa thuận viết bằng tiếng Anh. Sau đó, ông giải thích, nhấn mệnh từng điểm mà ông cho rằng có lợi cho Việt Nam Cộng Hòa. Ông nói Hoa Kỳ hứa duy trì các căn cứ Không quân tại Thái Lan và Hạm đội 7 ngoài khơi để trả đủa bất cứ cuộc tấn công nào của Cộng sản tung ra. Việt Nam sẽ được tiếp tục viện trợ về quân sự và kinh tế. Hoa Kỳ còn tin rằng cùng lúc đó, Nga và Trung Cộng sẽ cắt giảm đáng kể số viện trợ của họ dành cho Cộng sản Bắc Việt để Hoa Kỳ có thể rút quân về và nhận lại số tù binh trong danh dự. Ông Kissinger cũng thêm rằng đây là một thời điểm thích hợp nhất để đạt đến một thỏa thuận với Cộng sản vì dù sao đi nữa, Việt Nam Cộng Hòa cũng đã có hơn một triệu quân, đang kiểm soát hơn 85% lãnh thổ với 19 triệu dân. Ông tin tưởng rằng VNCH sẽ phát triển và trở nên giàu mạnh sau khi chiến tranh kết thúc. Cuối cùng ông Kissinger kết luận rằng bản thỏa hiệp này rất có lợi và nên được chấp thuận. Tuy nhiên ông không đi vào chi tiết để xem vấn đề được giải quyết như thế nào và nhất là ông không thông báo cho phía Việt Nam biết cái thời biểu mà ông đã cùng với Cộng sản Bắc Việt vạch ra. Tổng thống Thiệu trả lời rằng ông sẽ nghiên cứu nội dung bản văn trước khi chính thức chấp thuận và sau đó Tổng thống Thiệu trao cho ông Hoàng Đức Nhã bản văn này để xem xét.

Một cuộc họp mở rộng của Hội đồng An ninh Quốc gia được triệu tập ngay để nghiên cứu ngay bản văn đã thỏa thuận. Thuyết trình là ông Hoàng Đức Nhã, Bí thư kiêm Tham vụ báo chí Tổng thống phủ. Về phương diện quân sự, đây chỉ là một văn kiện ngừng bắn tại chỗ.

Kỳ sau: Cuộc họp của Hội đồng An ninh Quốc gia về văn kiện ngưng bắn