Trong bài trước tôi đã nói về câu "Miếng cao lương phong lưu nhưng lợm", nay xin đề cập đến câu tiếp, "Mùi hoắc lê thanh đạm mà ngon", trong Cung oán ngâm khúc của Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều; câu này bàn về sự hưởng thụ trong xã hội.
 
Hưởng thụ ở đây nói về hưởng thụ trong ăn uống, ẩm thực theo nghĩa hẹp, về hưởng thụ vật chất theo nghĩa rộng, như sở hữu tiền bạc, của cải, nhà đất, ruộng vườn, trang bị gia đình, xe cộ cùng mọi tài sản khác như chứng khoán, tài khoản gửi ngân hàng hiện nay.
 
Trong bất cứ xã hội nào vấn đề hưởng thụ liên quan chặt chẽ đến việc phân phối của cải do xã hội chung sức làm ra, và chức năng hệ trọng nhất của nhà nước, của chính quyền là có chính sách đúng, chăm lo phân phối công bằng hợp lý, khuyến khích tăng trưởng, mang lại ổn định, phồn vinh cho toàn xã hội chung hưởng.
 
Sau khi cưóp chính quyền tháng tám 1945, đảng Cộng sản Việt Nam còn khá trong sạch trong một xã hội nhìn chung còn nghèo khổ. Lúc ấy đã có những gương đảng viên liêm chính hoạt động trong quần chúng bần cùng trong các khu lao động hầm mỏ. Hồi đó người ta thường biểu dương đảng viên Sao Đỏ - Nguyễn Lương Bằng - sau này được giao giữ quỹ của đảng CS. Ông là một cán bộ cực kỳ trong sạch, thanh liêm, đi qua đò hay ăn cơm bụi vài xu cũng có biên lai chứng từ thanh toán với đảng trong từng chuyến công tác.
 
Trong chiến tranh, mức sống xã hội còn thấp, lãnh đạo dạo ấy còn đề ra châm ngôn «gian nan đi trưóc, hưởng thụ đi sau nhân dân», theo câu nói nổi tiếng từ đời nhà Tống bên Trung Quốc của danh nhân Phạm Trọng Yêm, «tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc» - nghĩa là lo trước cái lo của thiên hạ, hưởng niềm vui sau thiên hạ - coi đó là phương châm tự nhiên cao quý của mỗi đảng viên trong cuộc sống.
 
Ngày nay không một nghị quyết đại hội đảng nào, không một ủy viên Bộ Chính trị hay ủy viên Trung ương nào còn dám nói đến câu danh ngôn ấy, vì nay trên thực tế họ lao vào cuộc chạy đua làm giàu, tranh nhau xem ai giàu nhanh hơn, nhiều hơn ai. Đây là biểu hiện chủ yếu của tình hình suy thoái của đảng CS hiện nay không sao kìm hãm nổi, vì tham vọng của những kẻ thành đạt không do tài và đức là vô bờ bến. Do đó ta thấy tình trạng càng hò hét chỉnh đốn đảng thì đảng càng đổ đốn tệ hại hơn.
 
Cho nên câu thơ của thi hào Ôn Như Hầu - Nguyễn Gia Thiều Mùi hoắc lê thanh đạm mà ngon mang ý nghĩa một lời nhắc nhở, một câu khuyên nhủ, một kiến nghị về triết lý sống trong sạch, thanh cao, không khắc khổ chút nào, lại mang hương vị thơm, ngon, đẹp, đáng sống, rất hợp cho lúc này.
 
Đó là cái ngon khi gia đình yêu thương, dù râu tôm nấu với ruột bầu, chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon. Đó là khi thuận vợ thuận chồng tát bể Đông cũng cạn.
 
Đó là thời Nghiêu Thuấn không hề có trộm cắp, cầm nhầm, cổng không đóng, cửa mở toang.
 
Ai bảo thịt bò bẩy món, thịt cờ Tây nhựa mận mới tuyệt đỉnh cú mèo? Vậy canh rau dền, rau đay, cùng mướp hương, hay khoai sọ rau rút giản đơn không thơm ngon, khoái khẩu ư? Một bát bún riêu với lá rau diếp, hay quả cà pháo muối tương Bần dòn tan không ngon ư, để đi xa quê lâu ngày còn nhớ mãi ?
 
Niềm vui hưởng thụ trước hết phải là niềm vui lương thiện. Nhà cao cửa rộng không do công sức, mồ hôi nước mắt của mình tạo nên, thì dù cho 4, 5 tầng, xa lông gỗ lim chạm rồng, quả đấm cửa mạ vàng… cũng chỉ là của tên kẻ cắp hay tên ăn cướp quý phái, của tên lưu manh giấu mặt, không có gì đáng để vênh mặt khoe mẽ cả.
 
Mong các nhà xã hội học hãy thống kê lên danh sách những nhà trọc phú mới, những tên nhà giàu mới không do giá trị tinh thần, trí tuệ, học thức, văn hóa của chính mình tạo nên. Chữ «trọc» ở đây sao mà hay thế! Nghĩa là những kẻ như thế tuy có thể có nhiều tóc, nhưng trong đầu họ rỗng không, không có tư duy, óc não như bã đậu, không lương tri, không nhân cách, chỉ có tiền, tiền và những mánh khóe làm tiền phi pháp.
 
Những nhân vật trọc phú như thế đang sinh sôi nảy nở với tốc độ cao trong xã hội ta, như họ công nhận với nhau, như những bầy sâu bọ lúc nhúc, cướp đoạt hết thành quả của phát triển, dành hết về phần mình mà lẽ ra phải chia cho cộng đồng cùng hưởng. Họ đang tâm móc túi dành phần của người khác là đồng bào của chính họ.
Đã đến lúc trong toàn xã hội phải lên án mạnh mẽ tệ lãng phí và tham nhũng, đòi các cơ quan nhà nước, các đoàn thể xã hội, các phương tiện truyền thông đồng loạt lên tiếng vạch mặt, phơi bày để thải loại bầy sâu bọ gian tham vô độ. Nay cũng là lúc cần đề cao đạo đức, lối sống mới, cổ xuý lối sống trong sáng, thanh liêm, lành mạnh, như bà bán vé số trả vé trúng hàng chục tỷ đồng cho người bà hẹn giành vé chưa nhận tiền, như ông lái xe xích lô tìm trả lại khách ví tiền lớn để quên…
 
Trót ăn bẩn nhưng rồi cảm thấy lợm giọng vì biết tủi nhục khi nuốt của phi pháp, biết tự sức mình làm nên của cải, tự lo đủ cho mình, phải chăng đó là nếp sống cao đẹp truyền thống rất thích hợp với cộng đồng ta trong thời kỳ phát triển và hội nhập hiện nay. Thi hào Nguyễn Gia Thiều thật đáng ngưỡng mộ lâu dài với tuyệt tác Cung oán ngâm khúc, với hai câu thơ súc tích :
 
Miếng cao lương phong lưu nhưng lợm
 Mùi hoắc lê thanh đạm mà ngon.
 
Lời răn này có thêm ý nghĩa sâu sắc khi ta nghĩ đến những món quà của người bạn hẩu bành trướng Bắc Kinh với các đồng chí CS Việt Nam của họ, những món quà cực kỳ độc hại cho dân tộc.
 
Đó là những lời nói dẻo như kẹo kéo, «16 chữ» quý như vàng mười, những giúp đỡ và hợp tác «đầy tình hữu nghị anh em» về khai thác bauxite, về xây dựng hàng loạt nhà máy điện, xi măng, cơ khí, xây dựng các Viện Khổng Tử. Đó là hàng nhập khẩu chứa độc hại tràn như nước lũ qua biên giới...Tất cả đều là miếng cao lương phong lưu quý hiếm đấy, nhưng khi đã rõ bụng dạ nham hiểm của người biếu tặng, ai cũng phải thấy e sợ, kinh hoàng đến tởm lợm.
 
Hãy tự mình tìm ra những bạn bè vô tư hơn, đáng tin cậy, đáng liên minh và hợp tác lâu dài, không bị trói mình vào ý thức hệ cổ hủ đã phá sản như của nợ tiền kiếp, nhẹ nhàng thanh thoát được là mình ở giữa thế giới tự do, trong niềm vui của mùi hoắc lê thanh đạm mà ngon.
 
* Blog của Nhà báo Bùi Tín là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.

VOA