THU VÀNG   -    CAO MỴ NHÂN 

Ở Hoa Kỳ, mùa thu thật khô ráo, có một chút ẩm ướt nếu sương rơi hững hờ, hay khói tỏa mơ hồ ...

Tôi đang cư ngụ ở quận Los Angeles, sát biển tây, nên chuyện khói sương từ xa khơi bay vào thành phố, cho ta một chút hắt hiu êm đềm, để bảo rằng thiên hạ đã ...cộng tri thu, cùng biết mùa thu mênh mông đầy trời ...

Nhưng mùa thu đó hơi khác lạ với thu vàng VN đúng nghĩa ...nhất là thu ở Hà Nội, thời còn giới trí thức tiểu tư sản . 

Hay là mùa thu chưa lấm đất bùn ...lao động xã hội chủ nghĩa, một mùa thu lãng mạn của tầng lớp trung lưu, mặc dù lớp trung lưu ấy, có người cũng xơ xác không kém giới bình dân nghèo khổ . 

Nhưng mùa thu miền bắc nói chung, đã đi vào văn chương, nghệ thuật như những thiếu nữ rong chơi thủa xuân thì ...

Mùa thu ở xứ sở có đủ mầu sắc xuân hạ thu đông, thì đậm nét văn học ngay từ thực tế, chưa cần thể hiện trong những tác phẩm nghệ thuật. 

Thế nên, cho tới giờ này, sách truyện thơ nhạc vv...mô tả mùa thu ở Bắc Kỳ ...vẫn không thể thiếu mây vàng, mưa bay lất phất, nắng nhàn nhạt, gió hiu hiu nhè nhẹ thôi ...

Lần đầu tiên thủa mùa thu mơ màng đó,  tôi vừa học hết bậc tiểu học, mới lên đệ thất trung học, tức lớp 6 ngày nay ...tôi đã xem tiểu thuyết ! 

Đúng ra là 2 cuốn truyện ...như tuỳ bút, hay sự thật 100% trong đời tác giả, mà thời nay gọi là truyện ký, hồi ký, thậm chí quý vị còn kêu "ký" ngắn gọn .

Đó là tác phẩm Mưa Thu và Quán Gió của nhà văn Ngọc Giao ở Hà Nội vào năm 1953, trước khi tôi di cư vô Nam . 

Cả 2 cuốn truyện trên, nhà Văn Ngọc Giao đều đưa khung cảnh Mùa Thu đất Bắc vô nội dung Tác phẩm của ông. 

Vì hôm nay tôi chỉ muốn kể chuyện về mùa thu chan chứa sắc vàng ở phần đất, mà trong văn chương và ngoài cuộc đời thể hiện song hành .

Nếu mùa thu ở các tỉnh Bắc kỳ gọi là vùng " tề " như Hà Nội, Hải phòng vv...thủa trước di cư năm 1954 mấy năm, trời đất mang vẻ thanh bình đô thị .

Thì ở những vùng gọi là ...kháng chiến chống Pháp, hay rừng núi, làng thôn xa xôi, những miền quê mà thủa ấy còn gọi vùng Việt Minh, mùa thu mang rất nhiều tâm sự của rất nhiều hoàn cảnh khác nhau ...

Trong Mưa Thu của nhà văn Ngọc Giao, nhân vật chính là những gã trung niên vốn ở thị thành, đi theo tiếng gọi mơ hồ về một miền rừng núi nào đó, để giải tỏa lòng mơ ước, để thực hiện hoài  bão ... Chưa định hình rõ rệt, kiểu Thâm Tâm viết Tống Biệt Hành . 

Nhân vật chính Mưa Thu, hoài phí thời gian suốt tuổi thanh niên qua trung niên, có gia đình rồi, có cả bầy con, mà đôi khi, ông ta không nhớ mặt cả những đứa con đang sống âm thầm với người vợ ông ở quê nhà .

Người vợ ấy tưởng tháng năm khổ cực, vừa lo cho bố mẹ chồng, vừa lo cho con cái vv...bằng những củ khoai củ sắn, gạo hẩm, cơm thiu ...cũng không biết sinh sống tối tăm thế nào hơn nữa ...

Người chồng, tức nhân vật trung niên trong Mưa Thu lang bạt kỳ hồ, đi mãi không về, lấy nhà thiên hạ là nhà mình ...lang thang, lênh đênh ...mong ước điều gì đó...

Vì hễ ông ta phải bó gối ngồi nhà, thì lập tức không chịu được hoàn cảnh khốn cùng nên lại lén mở cửa lên đường vô định, bỏ lại đằng sau cặp mắt đỏ hoe của người vợ, có lẽ không bao giờ biết đến niềm vui ...

 Thảng, trung niên kia có dịp hay tình cờ đi ngang làng xóm quê mình, người chồng ương ngạnh ấy, chợt thấy lòng chùng xuống, tìm cha mẹ, vợ con ...để chỉ ngó, cười trừ nhìn mưa thu bay lất phất bụi trên vạt áo sông hồ bạc phếch buồn tênh...

Cha mẹ vợ con lại dốc ống, tức là tiền để dành ra, đi mua rượu trắng, đĩa lòng heo đãi khách, chính là người con, người chồng, người cha lang bạt mới dợm về, tức chưa chắc đã về ở luôn với gia đình khốn khổ miên man đó . 

Tâm tư lênh đênh của người trung niên thời kỳ Hữu Loan, Quang Dũng bỏ thị thành đi tìm ý nghĩa sống, bị bế tắc trong học thuyết. 

Trước  đó thì Thâm Tâm, Nguyễn Bính ...cũng mơ màng trong hình ảnh "người đi" ...

Để sau này, tỉnh táo hơn, bắt kịp suy nghĩ của lớp trí thức, tiểu tư sản thế giới, sau những tan hoang của đệ nhị thế chiến  (1939-1945), quý văn nghệ sĩ, trí thức VN  " chung chung " như thi, hoạ sĩ Tạ Tỵ, nhạc sĩ Phạm Duy đã hiện diện ở bên này chiến hào ý thức hệ .

Quý vị " dinh tê ", tức tìm lại cho mình những gì tư hữu, mà trước đó đã theo phong trào yêu nước tự phát, lãng phí ít nhất 5 năm cho ...Thiên đường không bao giờ mở cửa ở trần gian, trong đó Mưa Thu giãi bày tất cả nỗi lòng của giới trung niên đã mệt mỏi ...

Mưa Thu là vừa qua những sôi nổi nhiệt tình của mùa hạ, chỉ còn thấp thoáng ngọn lửa hắt hiu trong tư duy phá sản mịt mù . 

Mưa Thu nói riêng, mùa thu Hà Nội hay mùa thu Bắc kỳ nói chung, trong cái nghĩa mộng mơ, trữ tình , lãng mạn ...chắc chắn không còn sau 1954 ấy . 

Nhưng may mắn hơn, hai mươi năm ở miền Nam tự do (1954 - 1975) quý vị và chúng tôi, có lại thứ cảm giác nhẹ nhàng, mơ màng, lãng mạn một cách chan hoà, trời đất sáng tươi, an lành, và lớp thanh niên, trung niên ...miền Nam thực sự khí phách, thực sự biết được lý tưởng của mình, hân hoan nhập cuộc ...

 Vì họ đã biết rõ đường đi và điểm tới ...dù có mưa thu làm ướt tóc, lạnh vai người lãng tử ... đi nữa . 

Tuy nhiên, gió mưa là chuyện của trời, mà buồn, vui, chung thủy, phụ bạc, lại là chuyện của người ta.

Vừa đây, nghe ca sĩ Khánh Ly "lên lớp" trên sân khấu ca nhạc Hà Nội, bảo rằng cô mơ được thấy lại "mùa thu Hà Nội" 

sau bao năm xa cách . 

Tôi nghĩ ca sĩ Khánh Ly muốn tới Hà Nội thay đổi không khí, cũng như nhu cầu đi Bắc Kinh, Bình Nhưỡng vv...và cả những nước Tự Do khác là do "đi làm ăn xa" thôi,  chớ cái gọi là chất Hà Nội thì phải xem lại "vấn đề". 

Theo như, chẳng ai bảo, mà cứ khai ra, Cộng Sản có biệt tài bắt làm tự khai lắm,  ca sĩ nêu trên tâm sự: cổ sanh năm 1943, tức ngày di cư 11 tuổi ...

Như vậy, tuổi đó, nếu con trai thì chơi ve sầu, con gái thì ăn sấu chín trên các vỉa hè Hà Nội là đã trữ tình lắm rồi, chuyện mộng mơ ngắm mây thu vàng trên thành phố Hà Nội, có lẽ phải quý vị như Mai Thảo, Kiều Chinh vv...thì họa may đi tìm lại, e còn có vẻ...

Song le, cảnh thì phải đi đôi với người, "nhân dân Hà Nội" từ 1954 tới nay, là gần với hình ảnh mặt trời đỏ rơi trên luống cày, chứ ngắm mây thu vàng lãng đãng quanh Hồ Tây, thì phải chờ ngày "các anh về quang phục quê hương" đã nhé . ..

CAO MỴ NHÂN (HNPD)