Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Sau vụ ‘chiếm’ đồi Capitol của những người ủng hộ Tổng thống Donald Trump hôm thứ Tư — trong đó một phụ nữ bị bắn chết và ba người khác thiệt mạng sau khi “cấp cứu y tế” —Nancy Pelosi, lãnh đạo đảng Dân chủ tại Hạ viện, và Chuck Schumer, lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện, đã kêu gọi cách chức ông Trump. Bên cạnh bà Pelosi và ông Schumer, Adam Kinzinger, dân biểu Cộng hòa từ Illinois, Karl Racine, tổng chưởng lý Đặc khu Columbia, và Hiệp hội các nhà sản xuất quốc gia vốn trước đây thân Trump nói Phó Tổng thống Mike Pence nên viện dẫn Tu chính án 25. Các nhà lãnh đạo đảng Dân chủ đe dọa sẽ luận tội nếu ông Trump không bị cách chức. Elaine Chao, bộ trưởng giao thông, đã trở thành thành viên đầu tiên trong nội các Trump từ chức sau vụ đột nhập tòa nhà Quốc hội. Twitter, Instagram và Facebook đều khóa tài khoản của tổng thống.

Những người biểu tình đã trì hoãn nhưng không thể ngăn được việc chứng nhận chính thức cho chiến thắng bầu cử của Joe Biden. Sau khi đám đông bị giải tán, một số thượng nghị sĩ Cộng hòa cho biết họ sẽ không phản đối kết quả bầu cử nữa – mặc dù một số ít vẫn làm như vậy. Ông Trump hứa hẹn một cách muộn màng là sẽ chuyển giao quyền lực trong trật tự, trong khi tiếp tục khẳng định một cách vô lý rằng cuộc bầu cử đã bị gian lận.

Tổng thống đắc cử Joe Biden đã chọn Gina Raimondo, thống đốc Rhode Island, làm bộ trưởng thương mại. Bà Raimondo là một đảng viên Dân chủ ôn hòa, từng đồng sáng lập công ty đầu tư mạo hiểm của riêng bà. Ông Biden cũng được cho là đã chọn Marty Walsh, thị trưởng thành phố Boston, làm bộ trưởng lao động.

Chính quyền Minas Gerais, tiểu bang Brazil nơi một con đập bị sập vào năm 2019 khiến 270 người thiệt mạng, cho biết họ đang yêu cầu khoản bồi thường ít nhất 5,3 tỷ USD từ Vale, công ty khai thác sở hữu con đập. Thảo luận giữa các quan chức và công ty về thiệt hại vẫn đang tiếp tục diễn ra trước thềm phiên điều trần do tòa án làm trung gian vào cuối tháng này.

Theo giám đốc điều hành của Moderna, vắc-xin covid-19 do hãng phát triển có thể giúp bảo vệ khỏi virus trong tối đa hai năm. Tốc độ phát triển vắc-xin nhanh đồng nghĩa các nhà khoa học có ít dữ liệu hơn thông thường về tuổi thọ của thuốc. Vắc-xin của Moderna đã được EU cấp phép vào hôm thứ Tư.

Một tòa án Iraq đã ban hành lệnh bắt giữ ông Trump vì vụ giết Qassem Suleimani, một tướng Iran, và Abu Mahdi al-Muhandis, một thủ lĩnh dân quân Iraq, bằng bằng máy bay không người lái hồi năm ngoái. Iran đã trình yêu cầu bắt giữ tương tự lên Interpol (lần thứ hai kể từ tháng 6). Mặc dù động thái này chủ yếu mang tính biểu tượng nhưng nó cho thấy căng thẳng ngày càng tăng giữa các nước với Mỹ trong những tuần cuối cùng của nhiệm kỳ tổng thống Trump.

Anh phê duyệt hai loại thuốc chống viêm, tocilizumab và sarilumab, để sử dụng cho bệnh nhân covid-19 trong phòng săn sóc đặc biệt. Kết quả thử nghiệm ban đầu cho thấy các loại thuốc này, khi được dùng trong vòng 24 giờ sau nhập viện và có kết hợp với dexamethasone, một loại steroid, có thể giảm gần một phần tư nguy cơ tử vong ở bệnh nhân phải chăm sóc đặc biệt. Bộ trưởng y tế Anh Matt Hancock cho biết phương pháp điều trị này có thể cứu “hàng trăm mạng sống”.

TIÊU ĐIỂM

Câu trả lời của phe Cộng hòa cho Trump

Sau khi thất cử và việc bạo lực nổ ra, liệu bàn tay kìm kẹp của Donald Trump lên đảng của ông sẽ bị nới lỏng? Có thể. Các nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu để lật ngược kết quả bầu cử tổng thống đều biết chắc họ sẽ thất bại. Nỗ lực của ông Trump nhằm hạ bệ các quan chức Cộng hòa ở Georgia đã khiến đảng thất bại ở đó. Một số người ủng hộ ông trong Quốc hội giờ đã quay sang chỉ trích ông.

Tuy nhiên cốt cán đảng Cộng hòa vẫn chưa đồng loạt chối bỏ Trump, và nếu không có điều đó, khó có thể tưởng tượng ông Trump sẽ từ bỏ quyền lực của mình. Dù vậy, vẫn còn nhiều điều có thể xảy ra. Các nhân vật truyền thông cổ vũ ông Trump, tất cả những người ủng hộ pháp luật và trật tự, sẽ khó có thể quên được những hình ảnh từ Điện Capitol hôm thứ Tư. Những người Mỹ trung dung cũng ghét bạo lực đám đông và trân trọng các biểu tượng của nền dân chủ. Đảng Cộng hòa mất ủng hộ sau khi Timothy McVeigh cho nổ tung một tòa nhà liên bang ở Thành phố Oklahoma, giết chết 168 người, vào năm 1995. Lần này không như lần trước, nhưng nó cho thấy ông Trump và các chiến binh MAGA của ông dường như đã đi quá xa.

Nông dân Ấn Độ vẫn biểu tình

Sau khi hàng chục nghìn nông dân lái máy kéo tụ tập bên ngoài Delhi vào hôm qua – đây là cuộc biểu tình mới nhất trong một phong trào bắt đầu từ tháng 11 và đã chứng kiến hơn 250 triệu người đình công – hôm nay các cuộc đàm phán nối lại giữa những người biểu tình và chính phủ Narendra Modi. Các vòng đàm phán trước đã bị trì hoãn. Hơn 30 liên đoàn nông dân nhấn mạnh yêu cầu bãi bỏ bộ ba “cải cách” được đưa vào luật từ tháng 9.

Giới chuyên gia phần lớn hoan nghênh các luật mới, vốn nhằm gỡ bỏ các quy tắc ngột ngạt và làm cho nông nghiệp Ấn Độ trở nên cạnh tranh hơn. Chính phủ tuyên bố có ít nhất mười công đoàn nông nghiệp cạnh tranh nhau, chủ yếu có trụ sở ở miền nam và miền đông Ấn Độ, ủng hộ các sửa đổi. Nhưng nông dân ở vành đai giàu có nhất Ấn Độ, phía bắc và phía tây Delhi, đã thịnh vượng trong nhiều thập niên qua nhờ các quy tắc trước đây, ổn định hơn dù không hoàn hảo. Điều họ muốn không phải là thị trường tự do hơn, mà là giá cao hơn. Và họ đã tỏ ra sẵn sàng chịu đựng hơi cay, giá lạnh và những cơn mưa như trút nước để bày tỏ quan điểm.

Triều Tiên họp đại hội đảng

Nhà độc tài Triều Tiên Kim Jong Un đã khai mạc đại hội Đảng Lao động cầm quyền của Triều Tiên trong tuần này với một sự thừa nhận thất bại. Ông thừa nhận kế hoạch kinh tế 5 năm của đất nước ông đã “vô cùng kém hiệu quả trong hầu hết các lĩnh vực”. Cuộc họp này, lần đầu tiên kể từ 2016, là nhằm thiết lập hướng đi mới cho Triều Tiên. Đất nước đang ở một tình thế tồi tệ nhất có thể.

Để đáp lại covid-19, ông Kim đã đóng cửa biên giới, bao gồm cả biên giới với Trung Quốc, một huyết mạch kinh tế. Điều đó làm gia tăng sự cô lập của đất nước. Thương mại sụp đổ ước tính khoảng 80%; và giá thực phẩm đang tăng mạnh. Nếu ông Kim quan tâm đến người dân của mình, ông nên hoan nghênh vắc-xin nước ngoài và khởi xướng các cải cách thị trường như Trung Quốc và Việt Nam đã làm trên con đường phát triển. Thay vào đó, hôm qua ông được cho là đã nói với đại hội về kế hoạch tăng cường khả năng quốc phòng của đất nước.

Thị trường lao động Mỹ phục hồi ngày càng chậm

Kể từ tháng 4, khi tỷ lệ thất nghiệp đạt gần 15%, thị trường lao động Mỹ đã tạo ra việc làm với tốc độ trung bình hàng tháng trên 1,5 triệu vị trí. Nhưng tốc độ tăng đã chậm lại đáng kể. Dữ liệu việc làm hôm nay có lẽ sẽ là báo cáo yếu nhất trong giai đoạn sau tháng 4, với các nhà kinh tế dự đoán Mỹ chỉ có thêm khoảng 100.000 việc làm vào tháng 12. Một phần là vì những mảng dễ hồi phục nhất đã hồi phục rồi.

Nhưng đó cũng là do nền kinh tế bắt đầu chậm lại đáng kể từ tháng 11, khi làn sóng covid-19 thứ ba dẫn đến việc người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu và việc áp dụng các lệnh ở nhà, đồng thời cũng là khi tác động của gói kích thích thông qua hồi mùa xuân lu mờ. Một dự luật kích thích mới sẽ giúp ích, và việc tiêm chủng vào một lúc nào đó sẽ làm chậm tăng ca nhiễm mới. Nhưng khoảng 11 triệu người vẫn thất nghiệp, nhiều hơn 5 triệu so với tháng 3. Đối với họ, phục hồi kinh tế dường như còn rất xa.

Kyrgyzstan bầu tổng thống

Các cử tri Kyrgyzstan sẽ bầu tổng thống mới vào Chủ nhật, sau khi bất ổn chính trị lật đổ tổng thống trước hồi tháng 10 — cuộc nổi dậy thứ ba kể từ 2005 nhằm lật đổ một nhà lãnh đạo ở quốc gia Trung Á đầy biến động. Ứng viên dẫn đầu là Sadyr Japarov, một nhà dân túy lôi cuốn được ủng hộ nhiệt tình với quá khứ bao gồm ngồi tù vì tội bắt cóc và phục vụ trong chính quyền của một tổng thống tham nhũng bị lật đổ vào năm 2010.

Sau cuộc cách mạng đó, Kyrgyzstan từ bỏ nền độc tài và áp dụng một hệ thống nghị viện dân chủ hơn, điều hiếm có trong một khu vực chủ yếu độc tài. Nhưng nó có thể thay đổi vào cuối tuần này. Bên cạnh cuộc bầu cử, một cuộc trưng cầu dân ý hỏi cử tri về lựa chọn của họ xem nên giữ lại hệ thống nghị viện hay một hiến pháp mới trao cho tổng thống nhiều quyền lực hơn. Ông Japarov ủng hộ lựa chọn sau. Những người chỉ trích ông lo ngại nếu cả ông và hiến pháp được đề xuất đều được thông qua, Kyrgyzstan sẽ quay lại chế độ chuyên quyền. Song dù Kyrgyzstan có bỏ phiếu như thế nào, tân tổng thống cũng khó có thể cảm thấy yên tâm.