Tin nóng trong ngày
Thế giới hôm nay: 31/12/2020
Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Ít nhất 22 người chết trong một cuộc tấn công bằng súng cối vào sân bay Aden ở Yemen, ngay sau khi máy bay chở nội các mới được Ả Rập Saudi hậu thuẫn vừa hạ cánh. Các thành viên nội các đã được sơ tán an toàn. Nội các mới bao gồm các thành viên chính phủ Yemen và phe ly khai miền nam, hai bên chống lại phong trào Houthi do Iran hậu thuẫn đang kiểm soát miền bắc nước này. Chưa có bên nào nhận trách nhiệm cho vụ tấn công.
Một vụ lở đất ở Na Uy đã phá hủy ít nhất 14 tòa nhà, làm bị thương ít nhất 10 người và khiến khoảng 12 người mất tích tại thị trấn Gjerdrum, cách Oslo 30km. Mưa và tuyết lớn gần đây có thể là nguyên nhân. Chỉ có thể tiếp hiện trường bằng máy bay trực thăng.
Anh trở thành nước đầu tiên cấp phép cho vắc-xin covid-19 của AstraZeneca và Đại học Oxford. Loại vắc-xin này rẻ hơn và dễ điều chế hơn các loại đang được sử dụng nhưng dữ liệu thử nghiệm lâm sàng gây bối rối: một nửa liều rồi sau đó là một liều đầy đủ có vẻ hiệu quả hơn là chích đủ hai liều. Cơ quan quản lý của Anh đã phê duyệt hai liều đầy đủ, cho biết không có đủ bằng chứng để phê duyệt chỉ một nửa liều đầu tiên.
Trung Quốc và EU đạt được thỏa thuận đầu tư sau bảy năm đàm phán. Hiệp định sẽ mở rộng khả năng tiếp cận thị trường Trung Quốc cho các công ty châu Âu trong ngành công nghiệp ô tô và chăm sóc sức khỏe, bên cạnh những ngành khác. Hiệp ước cũng củng cố tuyên bố của Trung Quốc rằng họ là quốc gia đi đầu trong kinh tế toàn cầu. Nếu được phê chuẩn, bất chấp phản đối về hồ sơ nhân quyền xấu xí của Trung Quốc, thỏa thuận sẽ có hiệu lực vào năm 2022.
Hạ viện Anh bỏ phiếu với tỉ lệ 521-73 phê chuẩn thỏa thuận thương mại hậu Brexit với EU. Trong khi đó, bộ trưởng y tế Matt Hancock đã xếp 20 triệu người sống ở các vùng phía bắc nước Anh, vùng trung du và tây nam vào Cấp 4, cấp độ hạn chế nghiêm ngặt nhất nhằm chống covid-19 ở Anh, vì ca nhiễm bệnh tăng mạnh.
Bobi Wine, ứng viên hàng đầu cạnh tranh với tổng thống Uganda Yoweri Museveni trong cuộc bầu cử ngày 14 tháng 1, tweet rằng ông đã bị bắt cùng với nhóm vận động của mình. Những người ủng hộ ông đã tuần hành phản đối nhưng bị cảnh sát giải tán bằng hơi cay. Cảnh sát thừa nhận đã “kiềm chế” ông Wine, và tuyên bố đã bắt giữ gần 600 người biểu tình.
TIÊU ĐIỂM
2021: Nhân loại điều chỉnh cách sống cùng covid-19
Vào năm 2021, nhân loại sẽ tiếp tục thích nghi, sống chung với covid-19. Khẩu trang và thường xuyên rửa tay vẫn cần thiết. Nhưng hãy chuẩn bị cho các thay đổi trong ba lĩnh vực sau: xét nghiệm, các quy tắc cách ly và hướng dẫn giãn cách xã hội. Các xét nghiệm covid-19 nhanh và rẻ tiền sẽ trở nên phổ biến. Nhiều quốc gia có thể sẽ giảm thời gian cách ly từ hai tuần xuống còn một tuần, với hy vọng người dân tuân thủ hơn.
Các quan chức kiểm tra những người cách ly cũng sẽ sẵn sàng cho họ ra ngoài tham gia một số hoạt động ít rủi ro, chẳng hạn như đi dạo vào buổi sáng sớm trong công viên ít người. Tương tự, nhiều chính phủ sẽ trao cho công dân của họ nhiều quyền tự chủ hơn trong việc giao tiếp. Sẽ không còn các quy tắc cứng nhắc và ràng buộc như ai gặp ai, ở đâu và bằng cách nào. Tất cả những điều này sẽ làm cho năm thứ hai của đại dịch có phần dễ chịu hơn năm đầu tiên.
Vấn đề phân phối vắc-xin
Hồi đầu năm 2020 hầu hết mọi người cho rằng còn lâu mới có vắc-xin covid-19. Do đó, thật đặc biệt khi chỉ mới sắp bước vào năm 2021 chúng ta đã có sẵn một số loại vắc-xin. Trong tháng này, Cơ quan Quản lý Thuốc và sản phẩm Chăm sóc Sức khỏe của Anh đã cho phép sử dụng vắc xin covid-19 của Pfizer và BioNTech, bên cạnh loại vắc-xin của Đại học Oxford và AstraZeneca.
Năm tới sẽ chứng kiến những cuộc tranh luận chính trị và công luận hóc búa về ưu tiên sử dụng nguồn cung vắc xin. Ngoài ra còn có các lo ngại thiếu hụt thiết bị, chẳng hạn như kính và kim tiêm y tế, và việc bảo quản vắc xin: một số loại phải được giữ cực lạnh trong quá trình phân phối. Hiện tại, ít nhất 25% vắc xin khi đến nơi đã ở trong tình trạng xuống cấp vì các vấn đề của dây chuyền lạnh. Có một điều chắc chắn: sẽ có vắc xin. Nhưng chúng được phân phối không đồng đều, giữa và trong các quốc gia, một phần do quy mô của vấn đề phân phối.
Thịt nhân tạo và món ăn từ côn trùng
Đừng ngạc nhiên nếu bạn được phục vụ thịt nhân tạo vào năm sau. Các cơ quan quản lý Singapore gần đây đã cấp phép bán loại gà “nhân tạo” đầu tiên của Eat Just, một nhà sản xuất thực phẩm Mỹ. Lo ngại về tác động môi trường của ngành sản xuất thực phẩm cũng đang giúp đưa côn trùng vào thực đơn. Chúng giàu protein và bền vững hơn về môi trường so với thịt gia cầm hoặc động vật có vú.
Nền tảng Quốc tế về Thực phẩm và Thức ăn chăn nuôi từ Côn trùng dự báo sản lượng thức ăn làm từ côn trùng sẽ tăng từ 5.000 tấn vào năm 2019 lên 260.000 vào năm 2030. Nếu bạn không thích món dế nướng nguyên con thì cũng đừng lo lắng. Các nhà sản xuất đang nghiên cứu sử dụng các sản phẩm nguồn gốc côn trùng trong thức ăn chăn nuôi để giảm phụ thuộc vào các protein có hại cho môi trường như bột cá và đậu nành. Tuy nhiên hiện nay chi phí sản xuất côn trùng cao hơn so với đậu nành. Nhưng đối với các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi, côn trùng đem lại triển vọng về một loại protein xanh, tự nuôi trồng, mà vì đại dịch và nhận thức của người tiêu dùng tăng lên, sẽ đáng để đầu tư.
Các thí nghiệm não quan trọng sẽ được tiến hành
Năm 2021, một nhóm các nhà khoa học thần kinh sẽ kiểm tra hai giả thuyết đối nghịch để hiểu cách thức tạo ra ý thức trong não bộ. Tiến sĩ Giulio Tononi, Đại học Wisconsin, Madison, lập luận rằng càng nhiều tế bào thần kinh trong não của một sinh vật tương tác với nhau thì sinh vật càng cảm thấy có ý thức. Bởi vì các phần của não người nơi giao tiếp neuron phức tạp nhất cũng là các vùng xử lý cảm giác ở phía sau não, đây có thể là nơi tạo ra ý thức.
Tiến sĩ Stanislas Dehaene, người làm việc tại Collège de France, Paris, thì lập luận ngược lại, cho rằng ý thức liên quan đến một mạng lưới các vùng não. Chính hoạt động đánh giá, chỉnh sửa và phát sóng trong thùy trán tạo ra cảm giác ý thức. Các thí nghiệm sẽ được thực hiện trên 500 tình nguyện viên với ba kỹ thuật: chụp cộng hưởng từ chức năng, từ não đồ và ghi điện vỏ não. Phân biệt giữa hai luồng suy luận này sẽ là một bước tiến lớn cho khoa học.
Năm tham vọng của ngành thám hiểm vũ trụ toàn cầu
Các nhiệm vụ không gian thú vị được lên kế hoạch cho năm 2021. NASA của Mỹ dự kiến phóng một tàu nhỏ cỡ bằng một chiếc ô tô để điều chỉnh quỹ đạo vệ tinh tự nhiên của một tiểu hành tinh lớn gần bằng một sân vận động. Nó cũng sẽ thực hiện một chuyến bay không người lái quanh Mặt trăng, và, với sự trợ giúp từ các cơ quan không gian Canada và châu Âu, sẽ phóng Kính viễn vọng Không gian James Webb, kính viễn vọng lớn nhất và đắt nhất từ trước đến nay.
Ấn Độ và Nga cũng có mục tiêu đổ bộ lên mặt trăng. Và Trung Quốc sẽ bắt đầu phóng các bộ phận của trạm vũ trụ tiếp theo và lớn nhất của họ, Thiên Cung-3. Với chi tiêu cho không gian vượt xa mức tăng trưởng kinh tế toàn cầu nói chung, các nhà du hành vũ trụ rất muốn tiếp tục phát triển rực rỡ trong năm tới trong khi tìm cách kéo giảm chi phí. Tuy nhiên, có nhiều thứ quan trọng hơn tiền. Chẳng hạn, đằng sau chuyến bay vũ trụ có người lái của Ấn Độ là “yếu tố cạnh tranh” với đối thủ Trung Quốc, theo lời của Raji Rajagopalan, cựu trợ lý giám đốc Hội đồng An ninh Quốc gia Ấn Độ. Trong địa chính trị toàn cầu, không gian là biên giới tiếp theo.
Bàn ra tán vào (0)
Thế giới hôm nay: 31/12/2020
Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
Ít nhất 22 người chết trong một cuộc tấn công bằng súng cối vào sân bay Aden ở Yemen, ngay sau khi máy bay chở nội các mới được Ả Rập Saudi hậu thuẫn vừa hạ cánh. Các thành viên nội các đã được sơ tán an toàn. Nội các mới bao gồm các thành viên chính phủ Yemen và phe ly khai miền nam, hai bên chống lại phong trào Houthi do Iran hậu thuẫn đang kiểm soát miền bắc nước này. Chưa có bên nào nhận trách nhiệm cho vụ tấn công.
Một vụ lở đất ở Na Uy đã phá hủy ít nhất 14 tòa nhà, làm bị thương ít nhất 10 người và khiến khoảng 12 người mất tích tại thị trấn Gjerdrum, cách Oslo 30km. Mưa và tuyết lớn gần đây có thể là nguyên nhân. Chỉ có thể tiếp hiện trường bằng máy bay trực thăng.
Anh trở thành nước đầu tiên cấp phép cho vắc-xin covid-19 của AstraZeneca và Đại học Oxford. Loại vắc-xin này rẻ hơn và dễ điều chế hơn các loại đang được sử dụng nhưng dữ liệu thử nghiệm lâm sàng gây bối rối: một nửa liều rồi sau đó là một liều đầy đủ có vẻ hiệu quả hơn là chích đủ hai liều. Cơ quan quản lý của Anh đã phê duyệt hai liều đầy đủ, cho biết không có đủ bằng chứng để phê duyệt chỉ một nửa liều đầu tiên.
Trung Quốc và EU đạt được thỏa thuận đầu tư sau bảy năm đàm phán. Hiệp định sẽ mở rộng khả năng tiếp cận thị trường Trung Quốc cho các công ty châu Âu trong ngành công nghiệp ô tô và chăm sóc sức khỏe, bên cạnh những ngành khác. Hiệp ước cũng củng cố tuyên bố của Trung Quốc rằng họ là quốc gia đi đầu trong kinh tế toàn cầu. Nếu được phê chuẩn, bất chấp phản đối về hồ sơ nhân quyền xấu xí của Trung Quốc, thỏa thuận sẽ có hiệu lực vào năm 2022.
Hạ viện Anh bỏ phiếu với tỉ lệ 521-73 phê chuẩn thỏa thuận thương mại hậu Brexit với EU. Trong khi đó, bộ trưởng y tế Matt Hancock đã xếp 20 triệu người sống ở các vùng phía bắc nước Anh, vùng trung du và tây nam vào Cấp 4, cấp độ hạn chế nghiêm ngặt nhất nhằm chống covid-19 ở Anh, vì ca nhiễm bệnh tăng mạnh.
Bobi Wine, ứng viên hàng đầu cạnh tranh với tổng thống Uganda Yoweri Museveni trong cuộc bầu cử ngày 14 tháng 1, tweet rằng ông đã bị bắt cùng với nhóm vận động của mình. Những người ủng hộ ông đã tuần hành phản đối nhưng bị cảnh sát giải tán bằng hơi cay. Cảnh sát thừa nhận đã “kiềm chế” ông Wine, và tuyên bố đã bắt giữ gần 600 người biểu tình.
TIÊU ĐIỂM
2021: Nhân loại điều chỉnh cách sống cùng covid-19
Vào năm 2021, nhân loại sẽ tiếp tục thích nghi, sống chung với covid-19. Khẩu trang và thường xuyên rửa tay vẫn cần thiết. Nhưng hãy chuẩn bị cho các thay đổi trong ba lĩnh vực sau: xét nghiệm, các quy tắc cách ly và hướng dẫn giãn cách xã hội. Các xét nghiệm covid-19 nhanh và rẻ tiền sẽ trở nên phổ biến. Nhiều quốc gia có thể sẽ giảm thời gian cách ly từ hai tuần xuống còn một tuần, với hy vọng người dân tuân thủ hơn.
Các quan chức kiểm tra những người cách ly cũng sẽ sẵn sàng cho họ ra ngoài tham gia một số hoạt động ít rủi ro, chẳng hạn như đi dạo vào buổi sáng sớm trong công viên ít người. Tương tự, nhiều chính phủ sẽ trao cho công dân của họ nhiều quyền tự chủ hơn trong việc giao tiếp. Sẽ không còn các quy tắc cứng nhắc và ràng buộc như ai gặp ai, ở đâu và bằng cách nào. Tất cả những điều này sẽ làm cho năm thứ hai của đại dịch có phần dễ chịu hơn năm đầu tiên.
Vấn đề phân phối vắc-xin
Hồi đầu năm 2020 hầu hết mọi người cho rằng còn lâu mới có vắc-xin covid-19. Do đó, thật đặc biệt khi chỉ mới sắp bước vào năm 2021 chúng ta đã có sẵn một số loại vắc-xin. Trong tháng này, Cơ quan Quản lý Thuốc và sản phẩm Chăm sóc Sức khỏe của Anh đã cho phép sử dụng vắc xin covid-19 của Pfizer và BioNTech, bên cạnh loại vắc-xin của Đại học Oxford và AstraZeneca.
Năm tới sẽ chứng kiến những cuộc tranh luận chính trị và công luận hóc búa về ưu tiên sử dụng nguồn cung vắc xin. Ngoài ra còn có các lo ngại thiếu hụt thiết bị, chẳng hạn như kính và kim tiêm y tế, và việc bảo quản vắc xin: một số loại phải được giữ cực lạnh trong quá trình phân phối. Hiện tại, ít nhất 25% vắc xin khi đến nơi đã ở trong tình trạng xuống cấp vì các vấn đề của dây chuyền lạnh. Có một điều chắc chắn: sẽ có vắc xin. Nhưng chúng được phân phối không đồng đều, giữa và trong các quốc gia, một phần do quy mô của vấn đề phân phối.
Thịt nhân tạo và món ăn từ côn trùng
Đừng ngạc nhiên nếu bạn được phục vụ thịt nhân tạo vào năm sau. Các cơ quan quản lý Singapore gần đây đã cấp phép bán loại gà “nhân tạo” đầu tiên của Eat Just, một nhà sản xuất thực phẩm Mỹ. Lo ngại về tác động môi trường của ngành sản xuất thực phẩm cũng đang giúp đưa côn trùng vào thực đơn. Chúng giàu protein và bền vững hơn về môi trường so với thịt gia cầm hoặc động vật có vú.
Nền tảng Quốc tế về Thực phẩm và Thức ăn chăn nuôi từ Côn trùng dự báo sản lượng thức ăn làm từ côn trùng sẽ tăng từ 5.000 tấn vào năm 2019 lên 260.000 vào năm 2030. Nếu bạn không thích món dế nướng nguyên con thì cũng đừng lo lắng. Các nhà sản xuất đang nghiên cứu sử dụng các sản phẩm nguồn gốc côn trùng trong thức ăn chăn nuôi để giảm phụ thuộc vào các protein có hại cho môi trường như bột cá và đậu nành. Tuy nhiên hiện nay chi phí sản xuất côn trùng cao hơn so với đậu nành. Nhưng đối với các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi, côn trùng đem lại triển vọng về một loại protein xanh, tự nuôi trồng, mà vì đại dịch và nhận thức của người tiêu dùng tăng lên, sẽ đáng để đầu tư.
Các thí nghiệm não quan trọng sẽ được tiến hành
Năm 2021, một nhóm các nhà khoa học thần kinh sẽ kiểm tra hai giả thuyết đối nghịch để hiểu cách thức tạo ra ý thức trong não bộ. Tiến sĩ Giulio Tononi, Đại học Wisconsin, Madison, lập luận rằng càng nhiều tế bào thần kinh trong não của một sinh vật tương tác với nhau thì sinh vật càng cảm thấy có ý thức. Bởi vì các phần của não người nơi giao tiếp neuron phức tạp nhất cũng là các vùng xử lý cảm giác ở phía sau não, đây có thể là nơi tạo ra ý thức.
Tiến sĩ Stanislas Dehaene, người làm việc tại Collège de France, Paris, thì lập luận ngược lại, cho rằng ý thức liên quan đến một mạng lưới các vùng não. Chính hoạt động đánh giá, chỉnh sửa và phát sóng trong thùy trán tạo ra cảm giác ý thức. Các thí nghiệm sẽ được thực hiện trên 500 tình nguyện viên với ba kỹ thuật: chụp cộng hưởng từ chức năng, từ não đồ và ghi điện vỏ não. Phân biệt giữa hai luồng suy luận này sẽ là một bước tiến lớn cho khoa học.
Năm tham vọng của ngành thám hiểm vũ trụ toàn cầu
Các nhiệm vụ không gian thú vị được lên kế hoạch cho năm 2021. NASA của Mỹ dự kiến phóng một tàu nhỏ cỡ bằng một chiếc ô tô để điều chỉnh quỹ đạo vệ tinh tự nhiên của một tiểu hành tinh lớn gần bằng một sân vận động. Nó cũng sẽ thực hiện một chuyến bay không người lái quanh Mặt trăng, và, với sự trợ giúp từ các cơ quan không gian Canada và châu Âu, sẽ phóng Kính viễn vọng Không gian James Webb, kính viễn vọng lớn nhất và đắt nhất từ trước đến nay.
Ấn Độ và Nga cũng có mục tiêu đổ bộ lên mặt trăng. Và Trung Quốc sẽ bắt đầu phóng các bộ phận của trạm vũ trụ tiếp theo và lớn nhất của họ, Thiên Cung-3. Với chi tiêu cho không gian vượt xa mức tăng trưởng kinh tế toàn cầu nói chung, các nhà du hành vũ trụ rất muốn tiếp tục phát triển rực rỡ trong năm tới trong khi tìm cách kéo giảm chi phí. Tuy nhiên, có nhiều thứ quan trọng hơn tiền. Chẳng hạn, đằng sau chuyến bay vũ trụ có người lái của Ấn Độ là “yếu tố cạnh tranh” với đối thủ Trung Quốc, theo lời của Raji Rajagopalan, cựu trợ lý giám đốc Hội đồng An ninh Quốc gia Ấn Độ. Trong địa chính trị toàn cầu, không gian là biên giới tiếp theo.
