Vào hôm Thứ Năm, một ước tính sơ khởi cho thấy có 75.000 người Mỹ bị sa thải hoặc đuổi việc bởi những nghiệp chủ của họ. Một số những người ấy sẽ tìm được việc làm mới tốt, nhưng nhiều người cuối cùng sẽ kiếm được thu nhập ít hơn, và một số sẽ bị thất nghiệp trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.

Nếu điều đó có vẻ khủng khiếp đối với bạn, và bạn đang hỏi thảm họa kinh tế gì vừa xảy ra, thì câu trả lời là không. Trong thực tế, tôi chỉ là giả định rằng ngày Thứ Năm đó là một ngày bình thường trong thị trường việc làm [ở Mỹ].

Nền kinh tế Mỹ hiển nhiên là rất lớn, sử dụng 145 triệu dân. Nó cũng luôn thay đổi: các kỹ nghệ và công ty phát triển và lụn bại, và luôn có những người thua cuộc cũng như có những người chiến thắng. Kết quả là sự liên tục “khuấy đảo” trồi sụt , với nhiều việc làm biến mất ngay trong khi việc làm mới được tạo ra nhiều hơn. Trong một tháng trung bình, có 1,5 triệu người “không tự nguyện” rời công việc (trái ngược với tự nguyện nghỉ việc), hay là 75.000 nguời mỗi ngày (working day). Đó là con số của tôi.

Nhưng tại sao tôi nói với bạn điều này? Để làm nổi bật sự khác biệt giữa chính sách kinh tế thực sự và các chính sách giả tạo mà gần đây đã chiếm quá nhiều sự chú ý trong giới truyền thông.

Trong một quốc gia lớn và giàu có như Mỹ, chính sách thực sự liên quan đến một số tiền lớn và ảnh hưởng đến những lãnh vực rộng lớn của nền kinh tế. Việc bãi bỏ Đạo luật Chăm sóc Sức Khoẻ Với Giá Phải Chăng [Obama Care], vốn sẽ lấy đi hàng trăm tỷ đô la về các khoản trợ cấp bảo hiểm cho gia đình thu nhập thấp và thu nhập trung bình và làm cho khoảng 30 triệu người bị mất bảo hiểm, chắc chắn sẽ đủ điều kiện để đuợc coi là chính sách thật sự.

Ngược lại, hãy xem xét câu chuyện đã từng thống trị một số chu kỳ tin tức vài tuần trước đây: can thiệp của Donald Trump để ngăn chặn hãng Carrier chuyển công việc đến Mexico. Một số bài báo nói rằng 800 việc làm của Hoa Kỳ đã được cứu vãn; nhiều người khác cho rằng công ty chỉ đơn giản là sẽ thay thế công nhân bằng máy móc. Nhưng thậm chí với việc chấp nhận sự tuyên truyền tích cực nhất, đối với mỗi người lao động mà công việc đã đươc cứu vãn trong thỏa thuận [Trump-Carrier] đó thì lại có khoảng một trăm người khác bị mất việc làm trong cùng một ngày.

Nói cách khác, câu chuyện đó có vẻ như cho thấy ông Trump đã làm một cái gì đó đáng kể để can thiệp với hãng Carrier, nhưng thực sự không phải vậy. Đây là chính sách giả tạo – một màn trình diễn nhằm gây ấn tượng với những nguời nhẹ dạ [rubes], chứ không phải để đạt được kết quả [kinh tế] thực sự.

Việc thổi phồng về quyết định của Ford để tạo thêm 700 việc làm ở Michigan – hoặc việc ông Trump cáo buộc sai lầm là General Motors sản xuất Chevy Cruze tại Mexico (nhà máy đó chủ yếu phục vụ thị trường nước ngoài, không phải là Mỹ) cũng tương tự như thế.

Có phải chính quyền sắp tới có ảnh hưởng gì đó với quyết định của Ford? Liệu áp lực chính trị có thể làm thay đổi chiến lược của General Motor? Hầu như là không ăn thua: Việc can thiệp vào từng trường hợp một từ bên trên không bao giờ có một tác động đáng kể gì đến nền kinh tế trị giá 19 nghìn tỉ đô la.

Vậy tại sao những câu chuyện như vậy lại chiếm rất nhiều sự chú ý của giới truyền thông?

Cái phần thưởng cho chính quyền Trump trong việc tham gia vào chính sách giả tạo là rõ ràng: Nó là đối tác tự nhiên chủ nghĩa dân túy giả tạo.

Ông Trump được sự ủng hộ rất lớn từ các cử tri thuộc tầng lớp lao động da trắng vốn tin rằng ông đã đứng về phía họ. Tuy nhiên, chương trình nghị sự của chính sách thật sự của ông, ngoài các cuộc chiến thương mại lờ mờ hiện ra, lại là tiêu chuẩn của chủ nghĩa cộng hoà hiện đại: cắt giảm thuế rất lớn cho tỷ phú và cắt giảm dã man các chương trình phúc lợi công cộng, trong đó có cả những thứ tối cần thiết cho nhiều cử tri của Trump.

Vì vậy, ông Trump có thể làm gì để giữ trò lừa bịp đuợc tiếp tục? Câu trả lời là các can thiệp mang tính ồn ào, khoe khoang nhưng không có thực chất đáng kể mà có thể kéo dài bất tận như tiết kiệm một vài công việc ở nơi này hay nơi kia. Về mặt thực chất, điều này sẽ không bao lớn hơn con số lẻ trong một quốc gia khổng lồ. Nhưng nó cũng có thể hữu hiệu như một chiến lược quảng cáo cá nhân, ít nhất là trong một thời gian.

Hãy nhớ rằng các công ty có mọi động cơ để đồng hành với tuyên truyền. Giả sử rằng bạn là một C.E.O. muốn tìm ân sủng ở chính quyền mới. Một điều bạn có thể làm được, tất nhiên, là tạo ra kinh doanh huớng tới khách sạn và các doanh nghiệp khác của Trump. Nhưng một điều khác mà bạn có thể làm là giúp tạo ra các hàng tít tin tức thân thiện với Trump.

Giữ một vài trăm công ăn việc làm ở Mỹ trong vài năm là một hình thức đóng góp cho chính quyền mới với khá rẻ; làm bộ rằng chính quyền thuyết phục bạn tạo thêm một số công việc mà bạn đuơng nhiên sẽ tạo ra, dù không có can thiệp, thì lại càng rẻ hơn.

Tuy nhiên, không ai trong số này làm việc mà không có sự đồng lõa của các phương tiện truyền thông. Và tôi không nói về “tin tức giả mạo,” như đang là một vấn đề lớn hiên nay; Tôi nói về các tường thuật tin tức chính thống và đáng kính.

Nhưng, xin lỗi mọi người, làm tít nhắc lại tuyên bố của Trump về việc cứu vãn công việc mà không truyền đạt sự giả tạo của những tuyên bố đó là sự phản bội nghề làm báo. Điều này đúng ngay cả khi, như thường xảy ra, các bài báo cuối cùng có một vài đoạn viết lanh quanh để để vạch trần sự cường điệu: bời vì nhiều nguời đọc, nếu không phải hầu hết, coi tiêu đề như việc xác nhận sự thật của các tuyên bố.

Và thậm chí còn tồi tệ hơn nếu tiêu đề xuất phát từ chính sách giả tạo lại che lấp việc tuờng thuật các chính sách thực sự.

Tôi cho rằng có thể là chính sách giả tạo cuối cùng sẽ tạo ra một phản ứng truyền thông nguợc – rằng các tổ chức thông tin sẽ bắt đầu xử lý các màn ngoạn mục như tập phim Carrier với sự giễu cợt xứng đáng dành cho họ. Nhưng không có gì mà chúng tôi nhìn thấy cho đến nay truyền cảm hứng lạc quan.

____

Paul Krugman là Distinguished Professor of Economics ở Graduate Center of the City University of New York, và là bình luận gia của The New York Times. Năm 2008, Krugman nhận đuợc giải thuờng Nobel Memorial Prize in Economic Sciences. Read my blog, The Conscience of a Liberal.

Nguồn: The Age of Fake Policy, The New York Times