Charlie Javice từng được coi là "thiếu nữ thiên tài" trong giới kinh doanh: 17 tuổi được nhận vào Trường Kinh doanh Wharton của Đại học Pennsylvania (thuộc Ivy League), 19 tuổi thành lập công ty riêng, 26 tuổi được bình chọn vào danh sách "30 Under 30" của tạp chí Forbes.

Tháng 9/2021, Charlie chào đón một khoảnh khắc đỉnh cao khác trong cuộc đời: ngân hàng nổi tiếng của Mỹ JPMorgan Chase thông báo mua lại công ty Frank do cô sáng lập.

Nhưng chỉ vài tháng sau, JPMorgan Chase đột ngột tuyên bố rằng việc chi hàng trăm triệu USD mua lại công ty Frank là "một sai lầm lớn" và đệ đơn kiện Charlie ra tòa với cáo buộc lừa đảo.

'Danh sách ma'

Năm 2016, Charlie mới 23 tuổi, vừa tốt nghiệp Trường Wharton hai năm, bắt đầu dẫn dắt công ty khởi nghiệp Frank. Hoạt động kinh doanh chính của công ty là cải thiện quy trình đăng ký vay vốn cho sinh viên đại học Mỹ, giúp họ sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để lập kế hoạch tài chính, tiết kiệm và đầu tư.

Bằng tài ăn nói, Charlie thu hút được đầu tư từ các nhân vật lớn như CEO Marc Rowan của Apollo Global Management. Rất nhanh, số tiền huy động vốn đã đạt 20 triệu USD.

Đầu 2021, cô tuyên bố quy mô người dùng của công ty Frank đã đạt 4,25 triệu người, "trở thành nền tảng lập kế hoạch tài chính đại học hàng đầu và phát triển nhanh nhất", đồng thời giúp "hơn 6.000 sinh viên được giảm học phí".

Điều này đã thu hút sự chú ý của lãnh đạo cấp cao tại JPMorgan Chase. Họ quyết định mua lại Frank.

Sau nhiều vòng đàm phán với Charlie, JPMorgan Chase yêu cầu công ty Frank cung cấp một danh sách người dùng, bao gồm tên, số điện thoại, địa chỉ email, địa chỉ nhà và các thông tin khác. Ban đầu Charlie quả quyết từ chối, cho rằng điều này sẽ xâm phạm quyền riêng tư của người dùng. Tuy nhiên, để thương vụ mua lại diễn ra suôn sẻ, cuối cùng cô cũng đã cung cấp danh sách người dùng.

Sau khi thỏa thuận được ký kết, Charlie nhận được hơn 45 triệu USD, đồng thời đảm nhiệm vị trí giám đốc điều hành tại JPMorgan Chase, được ca ngợi là một trong những nữ doanh nhân khởi nghiệp thành công nhất trong lĩnh vực công nghệ tài chính.

Tuy nhiên, chưa kịp tận hưởng niềm vui được bao lâu, JPMorgan Chase phát hiện danh sách người dùng mà Charlie cung cấp có vấn đề.

Trong một sự kiện, JPMorgan Chase chọn ngẫu nhiên 400.000 khách hàng trong danh sách này và gửi email cho họ, kết quả là khoảng 70% email trực tiếp bị gửi ngược lại, chỉ khoảng 1% người dùng mở email. Điều này lập tức gióng lên hồi chuông cảnh báo trong nội bộ JPMorgan Chase.

Sau khi điều tra sâu hơn, họ phát hiện lời tuyên bố về "hơn 4 triệu người dùng" hoàn toàn sai sự thật. Charlie đã tạo ra một "danh sách ma" khổng lồ cho công ty Frank - hầu hết 4 triệu sinh viên trong danh sách thực chất không tồn tại, tên, địa chỉ, điện thoại, ngày sinh của người dùng đều là giả.

Năm 2022, JPMorgan Chase kiện Charlie, cáo buộc cô có hành vi gian lận trong quá trình giao dịch.

Vỏ bọc hào nhoáng

Charlie sinh năm 1993 tại New York, lớn lên trong khu phố giàu có nhất địa phương. Cha cô làm việc tại một tổ chức tài chính hàng đầu ở Phố Wall, mẹ là giáo viên, anh trai là quản lý cấp cao của một chuỗi nhà hàng thức ăn nhanh nổi tiếng.

Charlie được hưởng nền giáo dục tinh hoa từ nhỏ, học cấp hai và cấp ba tại một trường song ngữ Anh-Pháp với học phí hơn 40.000 USD mỗi năm.

Năm 17 tuổi, cô được nhận vào Trường Kinh doanh Wharton nổi tiếng thuộc Đại học Pennsylvania, chuyên ngành tài chính và luật, tốt nghiệp chỉ sau 3 năm.

Ngay khi là sinh viên, Charlie đã thể hiện niềm đam mê lớn với khởi nghiệp. Tháng 4/2011, cô thành lập tổ chức tài chính vi mô PoverUp, nêu khẩu hiệu: "Xóa đói giảm nghèo chỉ bằng một cú nhấp chuột". Mô hình hoạt động của công ty dựa trên nền tảng trực tuyến kết nối sinh viên, các tổ chức tài chính vi mô và doanh nghiệp xã hội.

PoverUp tuyên bố rằng sinh viên có thể đóng góp những khoản tiền nhỏ để hỗ trợ tài chính cho các doanh nhân ở các nước nghèo, giúp họ khởi nghiệp hoặc mở rộng kinh doanh. Sinh viên cũng có thể lựa chọn các dự án tài trợ khác nhau thông qua nền tảng này, đồng thời có cơ hội làm việc với các tổ chức tài chính vi mô và doanh nghiệp xã hội, bao gồm cả tư vấn và thực tập.

Công ty này được các tờ báo kinh doanh chính thống của Mỹ đánh giá là một trong "11 công ty khởi nghiệp ở trường đại học tuyệt vời nhất". Là người sáng lập, Charlie được vinh danh là một trong "100 người có sức sáng tạo nhất trong giới kinh doanh năm 2011" ở tuổi 18.

Kể từ đó, Charlie bắt đầu tạo vỏ bọc cho bản thân, chụp ảnh với nhiều người nổi tiếng, doanh nhân và nhà hoạt động xã hội, rồi đăng lên mạng xã hội để duy trì hình tượng người thành đạt.

Một cựu sinh viên cùng trường nhận xét về Charlie: "Cô ấy trông rất tháo vát, có năng lực, nhưng luôn có cảm giác gì đó không ổn, có vẻ hơi khoa trương".

Charlie từng khoe với mọi người xung quanh rằng đã giành được học bổng 100.000 USD nhưng từ chối nhận. Tuy nhiên, đơn vị trao thưởng công khai phản bác rằng Charlie chưa bao giờ được chọn.

Sự phát triển của PoverUp cũng không như những gì Charlie đã nói. Tình hình kinh doanh thực tế của công ty không khả quan, và chưa bao giờ cấp bất kỳ khoản vay nào cho các doanh nhân ở các nước nghèo như đã cam kết. Luật sư của PoverUp từng nói: "Công ty có ý tưởng rất hoành tráng, nhưng không thực sự đi xa được đến vậy".

Sau khi tốt nghiệp Wharton, Charlie lập tức từ bỏ PoverUp, chuyển sang công ty khởi nghiệp tiếp theo. Định vị của công ty này là một nền tảng tìm kiếm việc làm được thiết kế để giúp đỡ sinh viên mới tốt nghiệp và nhà tuyển dụng kết nối tốt hơn. Tuy nhiên, lần khởi nghiệp thứ hai của Charlie cũng thất bại. Sau khi thiệt hại hàng trăm nghìn USD, cô sa thải tất cả nhân viên trong nhóm.

Không lâu sau, Charlie đổi tên công ty thành Frank, tái xuất giang hồ.

'Thành công bắt đầu từ sự giả tạo'

Dù hai lần khởi nghiệp trước không thành công, Charlie vẫn tiếp tục đắp nặn vỏ bọc là một doanh nhân trẻ đầy triển vọng, vượt lên nghịch cảnh. Nhờ hình tượng này, Charlie liên tục xuất hiện trên các phương tiện truyền thông như The New York Times và The Wall Street Journal, nhận được vô số lời tán dương.

Trong tiếng Anh, từ "Frank" (tên công ty) có nghĩa là "thẳng thắn". Năm 2017, khi được phỏng vấn, Charlie từng nói: "Chúng tôi muốn ủng hộ những điều trung thực và minh bạch". Thật trớ trêu, công ty Frank lại được dựng lên bởi đầy rẫy những lời nói dối.

Theo tiết lộ của một nhân viên thời kỳ đầu, khi Frank mới bắt đầu hoạt động và hầu như không có người dùng, Charlie nói dối khách hàng rằng nền tảng đã có hàng nghìn sinh viên đăng ký. Khi nhân viên truy vấn, cô lập tức sa thải họ, nói: "Những người này không hiểu rằng, thành công bắt đầu từ sự giả tạo".

Năm 2017, Bộ Giáo dục Mỹ từng cáo buộc Frank gây hiểu lầm cho khách hàng, khiến họ nghĩ rằng công ty có liên quan với chính phủ. Frank sau đó chỉnh sửa địa chỉ trang web chính thức, nêu rõ không phải là đối tác chính thức của chính phủ.

Năm 2020, một nghị sĩ Mỹ cho rằng công ty Frank có nguy cơ gây hiểu lầm cho sinh viên và trục lợi từ dữ liệu khách hàng. Các nhà giáo dục cũng chỉ trích Frank, cho rằng công ty này tuyên bố có thể giúp sinh viên hoàn thành đơn xin hỗ trợ tài chính chỉ trong bốn hoặc năm phút, nhưng thực tế lại bỏ qua các bước có khả năng gây hại cho sinh viên trong tương lai.

Sau khi khởi kiện, JPMorgan Chase đã đóng cửa mọi dịch vụ trên trang web chính thức của Frank.

Charlie phủ nhận các cáo buộc, đồng thời kiện ngược JPMorgan Chase với lý do danh tiếng bị tổn hại, nhưng Bộ Tư pháp Mỹ vẫn buộc tội cô về tội gian lận chứng khoán và các tội danh khác.

Tháng 1/2023, Charlie và Olivier Amar, giám đốc tăng trưởng và mua lại của Frank, bị cáo buộc gian lận làm tăng số lượng khách hàng trong khi đàm phán bán công ty cho JPMorgan Chase với giá 175 triệu USD. Charlie được tại ngoại với số tiền bảo lãnh 2 triệu USD.

Trong phiên tòa xét xử tại tòa án liên bang Manhattan vào tháng 2, công tố viên cho biết, để nhận được khoản phí mua lại khổng lồ từ JPMorgan Chase, Charlie đã trả 18.000 USD cho một giáo sư nghiên cứu khoa học dữ liệu để tạo ra danh sách hơn 4 triệu thông tin sinh viên giả mạo giao cho JPMorgan Chase. Trong khi thực tế, công ty Frank chỉ có chưa đến 300.000 khách hàng.

Thẩm phán Alvin K. Hellerstein bác bỏ phần lớn lập luận của luật sư bào chữa, Ronald Sullivan, rằng ông nên khoan hồng vì các cuộc đàm phán dẫn đến việc bán Frank là cuộc đấu giữa "một người 28 tuổi với 300 chuyên viên ngân hàng đầu tư từ ngân hàng lớn nhất thế giới".

Tuy nhiên, thẩm phán vẫn chỉ trích ngân hàng, nói rằng "họ có nhiều điều phải tự trách" sau khi không thực hiện thẩm định đầy đủ. Tuy nhiên, ông nhanh chóng nói thêm rằng ông "trừng phạt hành vi của bị cáo chứ không phải sự ngu ngốc của JPMorgan".

Ngày 28/3, Charlie và Olivier bị kết tội với bốn tội danh về gian lận chứng khoán, gian lận chuyển khoản.

Phát biểu tại tòa trước khi tuyên án, Charlie khóc và nói đã "đưa ra một lựa chọn mà tôi sẽ phải hối hận suốt cuộc đời".

Ngày 29/9, Charlie bị kết án hơn 7 năm tù. Thẩm phán cũng ra lệnh cho cô phải bồi thường hơn 22 triệu USD tiền lương, cổ phiếu và tiền thưởng thu được bất hợp pháp từ việc bán công ty và một năm làm giám đốc điều hành tại JPMorgan trước khi hành vi gian lận bị phanh phui. Ngoài ra, Charlie và Olivier bị buộc phải cùng bồi thường 287,5 triệu USD, bao gồm giá bán Frank và hơn 100 triệu USD chi phí pháp lý.

Các công tố viên lưu ý "một xu hướng đáng báo động là những người sáng lập và giám đốc điều hành của các công ty khởi nghiệp nhỏ tham gia vào hành vi gian lận, bao gồm việc trình bày sai lệch về các sản phẩm hoặc dịch vụ cốt lõi của công ty họ, nhằm mục đích khiến công ty trở thành mục tiêu hấp dẫn đối với các nhà đầu tư và/hoặc người mua".

Tuệ Anh (theo Shanghai Observer, CNN)