Bà Park Soon Ja là một người phụ nữ nghỉ hưu sau 50 năm làm nghề dọn dẹp vệ sinh.
Tuy
nhiên biến cố đã xảy ra khi người phụ nữ này tin lời nhân viên ngân
hàng, đầu tư một nửa trong số 660 triệu Won tiền tiết kiệm của mình vào
một sản phẩm tài chính mà thậm chí chính ngân hàng cũng chưa chắc hiểu
hết cách thức hoạt động của chúng.
Trên thực tế, bà Park chỉ là
một trong số hàng trăm nghìn người tại Hàn Quốc bị nhân viên ngân hàng
mời gọi đầu tư vào các dịch vụ tài chính chứng khoán ELS liên quan đến
Hang Seng China Enterprises Index (HSCEI) tại Hong Kong.
Chứng
khoán liên kết cổ phiếu (ELS) là một sản phẩm được liên kết với giá cổ
phiếu hoặc chỉ số giá cổ phiếu để quyết định về tỷ lệ lợi nhuận. ELS chi
trả tỷ lệ lợi nhuận cho nhà đầu tư nếu giá cổ phiếu hoặc chỉ số giá cổ
phiếu không nằm ngoài phạm vi đã định trong thời hạn hợp đồng. Tuy
nhiên, nếu giá cổ phiếu hoặc chỉ giá cổ phiếu biến động vượt ngoài phạm
vi này thì nhà đầu tư sẽ bị mất khoản tiền gốc.
Tư vấn "láo"
Việc
các nhân viên ngân hàng tư vấn sản phẩm rủi ro ngay tại quầy giao dịch
như một kênh gửi tiền tiết kiệm lãi suất cao, đảm bảo an toàn và gần như
không thể thua lỗ để rồi khiến người gửi mất sạch tiền đang trở thành
tâm điểm của một trong những vụ bê bối lớn nhất ngành tài chính Hàn
Quốc.
Các quan chức trong ngành ước tính thiệt hại của vụ bê bối
này có thể lên đến 5,8 nghìn tỷ Won, tương đương 106,8 nghìn tỷ đồng hay
4,2 tỷ USD.
Đây
được coi là cú sốc lớn chưa từng thấy trong ngành tài chính ngân hàng
có tổng trị giá 94 nghìn tỷ Won ở Hàn Quốc, đồng thời làm xói mòn mạnh
niềm tin của người dân vào các nhân viên ngân hàng.
"Nhân viên
ngân hàng đã lừa dối tôi. Số tiền tiết kiệm đó là cả cuộc đời chắt chiu
của tôi", bà Park nay đã 75 tuổi, nghẹn ngào nói.
Người phụ nữ đã nghỉ hưu này chưa học hết tiểu học và cũng chẳng biết dùng Internet.
Thế
nhưng ngân hàng Kookmin Bank thuộc KB Financial Group, vốn là tổ chức
tài chính bán lẻ lớn nhất Hàn Quốc, vẫn tư vấn cho bà thực hiện khoản
đầu tư vào một sản phẩm tài chính phức tạp cách đây 3 năm.
Trên
thực tế trong vài năm trở lại đây, chiêu trò lôi kéo người trung niên,
cao tuổi và nghỉ hưu dồn tiền tiết kiệm của họ vào các sản phẩm tài
chính rủi ro đang nở rộ ở nhiều ngân hàng Hàn Quốc.
Những tổ chức
tài chính này cũng như nhiều nhà đầu tư nhẹ dạ đã bị thu hút bởi lợi
nhuận cao trong bối cảnh lương hưu thấp, chi phí sinh hoạt đi lên còn
những kênh chứng khoán truyền thống thì lợi nhuận quá nhỏ.
Tuy
nhiên điều đáng chê trách hơn là vì phí hoa hồng mà nhiều ngân hàng sẵn
sàng đảm bảo với khách hàng rằng những sản phẩm này "an toàn" dù thực tế
chúng cực kỳ rủi ro.
"Thật khó để tìm một quốc gia nào mà ngân
hàng bán lẻ chào bán các sản phẩm rủi ro cho nhà đầu tư cá nhân với quy
mô lớn đến như vậy", chuyên gia Lee Hyo Seob của Viện KCMI nhận định.
Cơ
quan giám sát tài chính Hàn Quốc (FSS) cho biết hiện 5 ngân hàng và 6
công ty môi giới chứng khoán tại Hàn Quốc đã bị tố cáo có hành vi sai
trái và sẽ phải bồi thường ước tính khoảng 2,8 nghìn tỷ Won.
Đạo đức kinh doanh ở đâu?
Các
sản phẩm ELS được giới thiệu lần đầu tại Hàn Quốc vào năm 2003 như một
lựa chọn bên cạnh dịch vụ tiền gửi có kỳ hạn của ngân hàng. Với mức thu
nhập cao cũng như thủ tục dễ dàng, loại hình này nhanh chóng trở thành
kênh đầu cơ cho những người nghỉ hưu có tiền tiết kiệm.
Tuy nhiên chính phủ Hàn Quốc lại đang lo lắng về rủi ro đạo đức kinh doanh (Moral Hazard ) của ngân hàng trong mảng này.
Dù
có độ rủi ro cao và bị chính phủ kiểm soát chặt chẽ, nhưng các ngân
hàng vẫn dễ dàng mời gọi các nhà đầu tư cá nhân, phần lớn là những người
già đổ tiền vào ELS.
Nguyên nhân chính là những khách hàng này
chỉ cần ký vào một số giấy tờ là có thể giao dịch với mức lợi nhuận cao
gấp nhiều lần so với gửi tiết kiệm.
Thậm chí các nhân viên ngân
hàng còn trực tiếp thuyết phục khách hàng tại quầy giao dịch rằng các
sản phẩm này "an toàn", hầu như không có khả năng bị thua lỗ nhằm thu
lợi nhuận từ mức phí cao, trong khi thực tế chính ngân hàng cũng không
hiểu hết được mức độ rủi ro của sản phẩm.
Những người già cả, nghỉ hưu đang là đối tượng bị một số ngân hàng Hàn Quốc lợi dụng
Trước
đó vào năm 2019, một vụ bê bối tương tự đã từng diễn ra với quy mô
1.000 tỷ Won, nhưng các ngân hàng vẫn không từ bỏ hành vi vô đạo đức này
vì lợi nhuận.
Trong bối cảnh lãi suất thấp, ngành ngân hàng Hàn
Quốc đang tìm đủ mọi cách để mở rộng tỷ suất lợi nhuận từ phí hoa hồng
và ELS trở thành công cụ lý tưởng dù chúng có thể vi phạm đạo đức kinh
doanh.
Những sản phẩm này có thể tạo ra lãi suất 4% so với mức lãi tiền gửi chỉ khoảng 1,2% hiện nay ở Hàn Quốc.
Tuy
nhiên điều ít ai nhắc đến là nếu chỉ số HSCEI như trong trường hợp của
bà Park ở trên giảm 50% trở lên thì nhà đầu tư sẽ mất toàn bộ số tiền
gốc.
Điều trớ trêu là do chủ đích của nhân viên ngân hàng khi tư
vấn, nhiều khách hàng vẫn lầm tưởng đây là một dạng khác của tiền gửi
tiết kiệm lãi suất cao.
Hậu quả là khi quan hệ Mỹ-Trung căng thẳng, chỉ số HSCEI đã giảm hơn 48%, nhiều khách hàng đã mất gần hết số tiền tiết kiệm.
Không còn hy vọng
Ông
Ju Jae Hyeon, một công nhân đường sắt 51 tuổi đã nghỉ hưu cho biết mình
hoàn toàn sốc khi biết số tiền tiết kiệm 210 triệu Won đầu tư theo lời
tư vấn của Ngân hàng Kookmin đã bốc hơi 53%.
Theo ông Ju, vị công nhân đã nghỉ hưu này vẫn tin rằng tiền của mình được gửi dưới dạng tiền gửi cố định cho đến khi biết tin.
"Họ
chỉ nhấn mạnh đến lợi suất cao hơn của sản phẩm. Tôi chưa bao giờ nhận
được lời giải thích về các chỉ số đằng sau nó hoặc cách chúng được quản
lý", ông Ju bức xúc nói.
Vụ việc này đã dẫn đến vô số khách hàng, chủ yếu là người già đến biểu tình trước cửa các ngân hàng để đòi bồi thường.
"Giới
trẻ còn có thể làm việc kiếm tiền nhưng những người già nghỉ hưu như
chúng tôi thì chẳng có nơi nào để làm việc nữa. Chẳng có hy vọng nào
cả", ông Moon Kui Ho, một nạn nhân 78 tuổi của vụ bê bối trên than thở.
Nguồn: Tổng hợp