Quách Nhị Oa sinh năm 1975 tại huyện Tử Châu, tỉnh Thiểm Tây. Người dân địa phương cho biết, Nhị Oa không học hành gì mà sớm lăn lộn ngoài xã hội.

Ngày 29/8/1994, Nhị Oa dẫn ba người cùng thôn, gồm Thác Toàn Quân, Thác Hữu Hồng và Thác Quốc Ngọc, bắt xe khách từ nhà ga Diên An đến Tây An (tỉnh Thiểm Tây). Khi xe đến khu vực huyện Cam Tuyền, Nhị Oa dùng dao găm khống chế tài xế, ba người còn lại dùng tua vít cướp tài sản của 11 hành khách.

Sau khi cướp thành công, bốn người trốn vào rừng núi, chia 5.190 nhân dân tệ tang vật. Quân và Hồng mỗi người được 1.250 tệ, Ngọc nhận 1.200 tệ, 1.490 tệ còn lại thuộc về Nhị Oa.

Sau vụ cướp, Công an huyện Cam Tuyền điều động lực lượng lớn truy bắt bốn nghi phạm. Ba kẻ họ Thác nhanh chóng sa lưới, nhưng Nhị Oa trốn thoát. Năm 1995, Quân và Hồng bị kết án tù chung thân, còn Ngọc bị phạt 7 năm tù.

Kế hoạch trốn trại

Để bắt Nhị Oa, cảnh sát Cam Tuyền cử người đến Tân Cương điều tra, thông báo treo thưởng. Ngày 20/6/2001, nhờ "người cung cấp thông tin" Cảnh Hữu Thành, Nhị Oa bị bắt tại thành phố Korla, Tân Cương, sau 7 năm lẩn trốn.

Thành sinh năm 1961, ở cùng huyện Tử Châu với Nhị Oa. Thời điểm đó, Thành đang kinh doanh than ở Korla. Đầu 2001, cảnh sát Cam Tuyền chủ động liên lạc nhờ Thành thông qua mối quan hệ với các đồng hương để thăm dò tin tức về Nhị Oa.

Theo các tài liệu tư pháp và lời kể của người trong cuộc, Nhị Oa đã trốn đến Tân Cương trong 7 năm và sử dụng nhiều bí danh. Với sự giúp đỡ của người thân, công việc kinh doanh than của Nhị Oa rất phát đạt, từ kẻ đào tẩu biến thành ông chủ khai thác than.

Sau khi Nhị Oa bị bắt, Công an huyện Cam Tuyền phân công đội trưởng cảnh sát hình sự Lý Trung đến Korla áp giải nghi phạm. Theo yêu cầu của lãnh đạo, Trung liên lạc với Thành.

Trung xác nhận rằng Thành đã đến khách sạn nơi anh ta ở và lấy đi 5.000 tệ tiền thưởng cung cấp thông tin, nhưng Thành không muốn lộ thân phận và bút tích nên không kê biên lai.

Cao Bỉnh Thắng, giám thị trại tạm giam của huyện Cam Tuyền, là người làm thủ tục tiếp nhận Nhị Oa. Trung dặn anh ta phải chăm sóc Nhị Oa chu đáo và đưa cho 500 tệ tiền mặt.

Theo Thắng, Nhị Oa là nghi phạm hình sự nghiêm trọng, bị đeo cùm sắt ở chân. Nhưng ba ngày sau, đến lượt Thắng trực, anh ta phát hiện cùm chân của Nhị Oa đã biến mất, còn được gửi cho rất nhiều đồ.

Thắng sau đó biết được rằng vào ngày Nhị Oa bị đưa về Cam Tuyền, bạn gái hắn là Hoàng Tiểu Bình cũng đến Cam Tuyền, sống trong nhà Trung. Tiểu Bình xinh đẹp và rất hào phóng, nhanh chóng kết thân với một số lãnh đạo công an huyện.

Thắng kể, dưới sự cám dỗ của sắc đẹp và tiền bạc từ Tiểu Bình, có người của Công an huyện Cam Tuyền đã làm giả hồ sơ bệnh án cho Nhị Oa, nói hắn mắc bệnh lây qua đường tình dục và chuẩn bị cho bảo lãnh tại ngoại để điều trị y tế. Một lần, Thắng đưa Nhị Oa đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe, đột nhiên có mấy "nhân vật lớn" từ Diên An đến, trong đó có ông chủ bất động sản họ Khương. Sau đó Thắng mới biết Khương là thân thích của Nhị Oa.

Ngày 12/10/2001, Thắng đến giao ca như thường lệ. Đồng nghiệp Trương Bình cũng trực ngày hôm đó. Trại tạm giam thay ca vào lúc 8h hàng ngày và theo quy định, phải có hai người trực. Nhưng chưa đầy một giờ sau khi bắt đầu công việc, Bình nói với Thắng rằng đã xin phép trại trưởng và sẽ đến Diên An để giải quyết việc gấp.

Sau khi Bình lái xe đi, Nhị Oa đề xuất được đến Diên An bàn việc, hứa cho một khoản tiền lớn nhưng Thắng không chấp nhận. Đến chiều, lãnh đạo công an huyện đích thân đến trại tạm giam nói với Thắng rằng Nhị Oa sẽ sớm được tại ngoại vì lý do y tế, sẽ không bỏ trốn. Lãnh đạo này còn yêu cầu đưa Nhị Oa ra khỏi phòng giam sau khi trời tối và để hắn đến Diên An xử lý việc gấp.

Thắng nghĩ bản thân chỉ là nhân viên giám thị bình thường, không dám làm trái mệnh lệnh trực tiếp của cấp trên. Khoảng 19h hôm đó, anh ta đưa Nhị Oa rời phòng giam, dẫn ra đến cửa trại.

Tiểu Bình đã chờ sẵn bên ngoài, thuê xe riêng cùng Nhị Oa trốn khỏi Cam Tuyền. Sau khi nghi phạm trốn thoát, lãnh đạo công an huyện phủ nhận đã ra chỉ thị cho Thắng. Ngày hôm sau, Thắng bị tạm giữ hình sự.

Ngày 8/1/2002, Thắng bị buộc tội tự ý thả nghi phạm đang bị tạm giam và bị kết án 6 năm tù. Thắng cho rằng việc thả Nhị Oa thực chất đã được lên kế hoạch kỹ lưỡng, anh ta chỉ là quân cờ được dùng để "gánh tội thay", nên lúc đó không dám kháng cáo hay kêu oan, "vì sợ chết trong tù".

Trả thù 'kẻ chỉ điểm'

Nhị Oa đã dò hỏi những người có liên quan đến vụ án, từ đó biết "kẻ chỉ điểm" cho cảnh sát bắt mình là Thành. Sau khi trốn khỏi trại giam, hắn đi khắp Tân Cương tìm Thành, chờ cơ hội trả thù.

Tin tức Nhị Oa trốn thoát khỏi trại giam nhanh chóng lan truyền trong hội đồng hương huyện Tử Châu ở Tân Cương. Thành cũng ý thức được nguy hiểm nên dời hoạt động vận chuyển than từ Korla đến Urumqi. Không ngờ, Nhị Oa vẫn tiếp tục truy đuổi và một năm sau cuối cùng đã tìm thấy Thành.

Theo lời kể của vợ Thành là Cơ Diễm Hoa, ngày 16/11/2002, Nhị Oa biết được Thành đang vận chuyển than ở thành phố Wujiaqu nên lái xe đưa Lý Cửu Bằng và Cảnh Văn Hòa cùng đi bắt cóc Thành đến Urumqi. Trên quãng đường 53 km, Nhị Oa đánh đập Thành, gọi điện thoại thông báo cho Khương Vĩnh Đức và Cao Hoài Định.

Thành bị đưa đến trước khách sạn Dự Đông ở Urumqi, Đức và Định đã cầm hung khí chờ sẵn. Nhóm người kéo Thành ra khỏi xe và bắt đầu đánh đập. Trong quá trình này, Đức đâm Thành ba nhát vào đùi, khiến nạn nhân tử vong vì mất máu quá nhiều.

Khi cảnh sát đến, Nhị Oa đã trốn khỏi hiện trường cùng Đức và Định, rời Tân Cương ngay trong đêm cùng bạn gái Tiểu Bình. Sáng sớm hôm sau, bốn người thuê ôtô chạy trốn đến Lan Châu (tỉnh Cam Túc), thuê nhà ở trong hơn 40 ngày, sau đó lần lượt quay trở lại Tân Cương.

Người vợ mòn mỏi tìm công lý

Biết tin chồng bị sát hại, Hoa ở quê nhà Tử Châu cảm thấy như trời sụp. Sau khi chôn cất Thành, Hoa ngồi tàu hỏa 53 giờ đến Urumqi, bắt đầu tìm hiểu quá trình chồng bị hại và thúc giục cảnh sát địa phương nhanh chóng phá án. Mất thu nhập của chồng và gánh nợ lớn ở quê nhà, Hoa phải sống nhờ ăn xin trong mấy tháng vật vã ở Urumqi.

Ngày 16/12/2002, Công an thành phố Urumqi ban lệnh truy nã nêu rõ Nhị Oa, Đức và Định đã bỏ trốn sau khi giết Thành trước khách sạn Dự Đông.

Ngày 25/2/2004, cảnh sát Cam Tuyền bắt Nhị Oa tại Aksu, Tân Cương và áp giải thẳng về Cam Tuyền.

Vì Nhị Oa từng được thả ra ở Cam Tuyền vào năm 2001, Hoa lo lắng hắn sẽ lại dùng cách cũ để thoát thân. Cô cũng không hiểu vì sao cảnh sát Tân Cương đã ban lệnh truy nã Nhị Oa hai năm trước, nay Công an huyện Cam Tuyền đến Tân Cương bắt hắn nhưng lại không thông báo cho cảnh sát sở tại.

Sau khi bắt Nhị Oa, Công an huyện Cam Tuyền nộp đơn xin cấp trên chỉ định địa phương có thẩm quyền xử lý vụ án. Ngày 27/5/2004, Bộ Công an chỉ đạo Công an tỉnh Thiểm Tây điều tra vụ án Nhị Oa giết người.

Khi Đức, Định và những người khác vẫn chưa bị bắt, nhiều tình tiết vẫn chưa được làm rõ, vào ngày 19/10/2004, Công an huyện Cam Tuyền đã chuyển Nhị Oa đến viện kiểm sát để xem xét và truy tố với cáo buộc cố ý giết người, cướp của và bỏ trốn.

Ngày 1/3/2005, VKSND thành phố Diên An ra quyết định khởi tố vụ án, kiểm sát viên Tôn Kế Lâm tham gia xét xử. Ngày 7/4/2005, TAND trung cấp Diên An ra phán quyết cho rằng tội cố ý giết người của Nhị Oa chưa rõ ràng, không đủ chứng cứ. Cuối cùng, hắn bị kết án 15 năm tù vì tội cướp tài sản và 3 năm tù vì tội bỏ trốn, quyết định thi hành án đồng thời với mức 16 năm tù.

Trong phán quyết của Nhị Oa, Bằng và Hòa - đồng phạm tham gia vụ bắt cóc giết người - trở thành nhân chứng.

Hoa cho rằng cảnh sát huyện Cam Tuyền có mục đích riêng khi đến Tân Cương bắt Nhị Oa và giành quyền xét xử vụ án. Thứ nhất là giữ được tính mạng cho Nhị Oa, thứ hai là che đậy tội tự ý thả hắn.

Bị kết án 18 năm tù, chỉ thụ án 6 năm

Để đưa kẻ giết người ra trước công lý, Hoa đi khắp nơi kêu oan trong nhiều năm. Năm 2006, cô từng nghĩ rằng vụ án có bước chuyển biến tốt hơn, nhưng hy vọng sớm tan vỡ.

Ngày 28/2/2006, Định bị cảnh sát Tây An bắt giữ, sau đó giao cho Công an huyện Cam Tuyền. Sau hai lần bị trả hồ sơ để điều tra bổ sung, ngày 22/1/2007, Công an huyện Cam Tuyền chuyển Định đến VKS Diên An để xem xét truy tố.

Ngày 7/2/2007, VKS Diên An buộc tội Nhị Oa và Định cố ý gây thương tích, quyết định khởi tố vụ án, kiểm sát viên Tôn Kế Lâm tiếp tục tham gia phiên tòa.

Ngày 26/4/2007, TAND trung cấp Diên An tuyên Định phạm tội cố ý gây thương tích và kết án ba năm tù.

Trong phán quyết, tòa xác định Nhị Oa có ngăn cản các đồng phạm làm hại nạn nhân, tích cực bồi thường thiệt hại kinh tế cho nguyên đơn trong vụ kiện dân sự liên quan sau khi bị bắt và quyên góp 100.000 tệ cho Viện phúc lợi Diên An. Do có tình tiết ăn năn hối cải, Nhị Oa được giảm nhẹ hình phạt.

Tòa ra phán quyết Nhị Oa phạm tội cố ý gây thương tích, tuyên án 10 năm tù, thi hành đồng thời với bản án 16 năm tù trước đó, tổng hợp lại là 18 năm tù.

Hoa không đồng ý với kết quả này. Cô cho rằng Nhị Oa cố tình trả thù Thành và thông đồng với những người khác với mục đích giết người rõ ràng, tòa nên nhận định là tội cố ý giết người. Mặt khác, Nhị Oa nhiều lần phạm tội nghiêm trọng nhưng bản án cuối cùng chỉ là 18 năm tù.

Cáo trạng của VKS Diên An và phán quyết của TAND trung cấp Diên An đều xác định Nhị Oa và Thành tình cờ gặp nhau chứ không phải cố ý giết người để trả thù. Những nhân chứng quan trọng được nêu là Bằng và Hòa.

Hoa tiếp tục gửi đơn kiến nghị, yêu cầu cảnh sát bắt thủ phạm chính là Đức, điều tra kỹ kẻ tiết lộ thông tin về Thành ở Công an huyện Cam Tuyền và xét xử lại Nhị Oa.

Năm 2010, Hoa được người thân báo tin Nhị Oa xuất hiện ở Tân Cương. Hắn bị kết án 18 năm tù nhưng chỉ phải thụ án 6 năm. Qua tìm hiểu, thông tin truy nã trực tuyến của Đức và Tiểu Bình cũng biến mất một cách bí ẩn.

Sau khi được thả tự do, Nhị Oa lại đến Tân Cương tiếp tục kinh doanh than cùng người thân. Năm 2017, hắn trở về quê nhà Tử Châu, chi hơn 10 triệu tệ mua đất, làm đường để xây biệt thự.

Phải đến năm 2018, Hoa mới nhìn thấy hy vọng.

Trả giá

Tháng 1/2018, chiến dịch đặc biệt kéo dài ba năm nhằm trấn áp tội phạm có tổ chức và diệt trừ cái ác được phát động trên khắp cả nước. Tháng 5, Công an thành phố Diên An điều chỉnh nhân sự. Khưu Tổ Mãn, nguyên là Phó giám đốc Công an thành phố An Khang, được điều động sang làm Giám đốc Công an thành phố Diên An.

Ngay sau khi nhậm chức, ông Mãn bắt đầu chú ý đến vụ án Nhị Oa và nhanh chóng thành lập tổ chuyên án. Ngày 29/12/2018, cảnh sát Diên An bắt Đức. Bằng, Hòa và Tiểu Bình cũng lần lượt sa lưới.

Tuy nhiên, những người từ Văn phòng Tư pháp huyện Tử Châu và Bệnh viện huyện Tử Châu cấp hồ sơ bệnh án nêu Nhị Oa mắc bệnh tim nghiêm trọng, khiến việc bắt hắn bị trì hoàn.

Hoa cho biết, sau khi Đức bị bắt, Nhị Oa nhờ người tìm cô đề nghị dàn xếp riêng với bất cứ giá nào. Hắn đe dọa nếu Hoa không đồng ý sẽ phải gánh chịu hậu quả, đồng thời hỏi thăm khắp nơi về tung tích hai con của Hoa.

Nhờ Hoa không ngừng tố cáo, Nhị Oa bị bắt vào ngày 8/4/2020. Các chi tiết của vụ án dần được hé lộ.

Ngày 28/6/2020, TAND trung cấp Diên An ra quyết định xét xử lại, cho rằng hai bản án sơ thẩm có sai sót. VKS Diên An buộc tội Đức cố ý giết người, xét xử chung.

Sau khi tỉnh Thiểm Tây bắt đầu chỉnh đốn đội ngũ pháp chế, vụ án liên quan đến Nhị Oa nhận được sự quan tâm lớn. Nhiều người bị tổ chuyên án điều tra, bao gồm ông chủ bất động sản họ Khương, kiểm sát viên Tôn Kế Lâm và một số cảnh sát thuộc Công an huyện Cam Tuyền. Một số người sợ tội đã tự tử.

Tháng 5/2021, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật thành phố Diên An thông báo rằng Quách Hướng Đông, cựu trại trưởng trại tạm giam huyện Cam Tuyền và Trương Bình, cựu giám thị trại tạm giam, bị điều tra vì nghi ngờ vi phạm nghiêm trọng kỷ luật và pháp luật.

Tháng 6/2023, VKS Diên An khởi tố Nhị Oa và những người khác về tội cố ý giết người.

Tháng 1/2025, TAND trung cấp Diên An tuyên án tử hình với Nhị Oa vì tội cướp tài sản, bỏ trốn, cố ý giết người và hối lộ. Liên quan đến vụ án, nhiều viên chức nhà nước ở trại giam, viện kiểm sát và các đơn vị khác bị kết án từ một năm rưỡi đến 5 năm rưỡi tù vì các tội danh như nhận hối lộ.

Ngày 26/5, Hoa chia sẻ với truyền thông rằng đã nhận được phán quyết sơ thẩm của tòa án. Cô nói sẽ kháng cáo phần bồi thường dân sự vì không hài lòng với số tiền 53.020,5 tệ. Phía Quách Nhị Oa cũng tỏ ý định kháng cáo.

Tuệ Anh (Theo Caijing, Hongxing)