Tham Khảo
Tranh Cử Tổng Thống và Đối Sách Ngoại Giao - Nguyễn-Xuân Nghĩa
Trong cuộc tranh cử tổng thống tại Hoa Kỳ năm nay, ứng cử viên Donald Trump có biệt tài xuất khẩu thành thô lỗ: nói lời thô tục hàm hồ và quả nhiên làm đảng Cộng Hòa lỗ nặng. Nhờ vậy mà ứng cử viên
Donald Trump, Cục Diện Mới và Minh Ước NATO
* An ninh Âu Châu bị đe dọa - Rồi sao? *
Trật tự thế giới của
70 năm qua đang bị đảo lộn. Donald Trump chỉ là kẻ tri hô chỉ chỏ mà thôi.
Nguyễn-Xuân Nghĩa - Việt Báo 160812
Donald Trump, Cục Diện Mới và Minh Ước NATO
Trong cuộc tranh cử tổng thống tại Hoa Kỳ năm nay, ứng cử viên Donald
Trump có biệt tài xuất khẩu thành thô lỗ: nói lời thô tục hàm hồ và quả nhiên
làm đảng Cộng Hòa lỗ nặng. Nhờ vậy mà ứng cử viên Hillary Clinton đầy thói tật
gian manh lại có thể đắc cử. Có khi là nhờ phiếu Cộng Hòa. Nhưng ta nên lùi một
bước mà nhìn trên toàn cảnh sâu xa của cuộc tranh cử.
Hillary Clinton không có chủ trương gì đặc biệt ngoài những quan điểm mị
dân được truyền thông dòng chính, xưa nay vẫn có khuynh hướng thiên tả, thổi
lên mây xanh. Bà có thể yên tâm là cử tri khỏi cần xét hỏi về cá tánh hay
chương trình hành động của mình khi làm Tổng thống Hoa Kỳ: việc tranh cử của Hillary
là cuộc trưng cầu dân ý về đối thủ The Donald. Vì ghét Trump, cử tri có khi ở
nhà, hoặc bỏ phiếu Hillary cho bõ ghét. Giữa hai con quỷ, thà dồn phiếu cho con
quỷ cái mà ai cũng đã biết tài năng và chứng tật, còn hơn bỏ phiếu cho con quỷ
điên chưa ai biết là sẽ làm những gì khi ngồi vào tòa Bạch Ốc.
Đâm ra, cuộc tranh cử là tranh nhau hai cửa vào địa ngục?
Nhưng ta sẽ rất lầm nếu chỉ xét đoán cuộc tranh cử ở tánh điên khùng và
tài ứng khẩu nói bậy của Donald Trump. Sau 400 ngày chạy đua ở vòng sơ bộ, nếu
tay tỷ phú này loại được 16 chuẩn ứng cử viên kia thì phải có lý do. Đó là phản
ứng của quần chúng. Họ có thể không ưa con người nhưng vẫn đồng ý với một số lý
luận chưa kết tinh thành một chủ thuyết. Xưa nay, Donald Trump chưa hề nghĩ đến
việc lập thuyết!
Mấy chục triệu người Mỹ bất mãn về hiện trạng của xứ sở và muốn có thay
đổi, họ nghi ngờ lý tưởng tự do mậu dịch và làn sóng di dân, nổi điên vì lề
thói “phải đạo chính trị” đầy lố lăng của phe cực tả và các trí thức hay nghệ
sĩ. Họ thấy Hoa Kỳ can thiệp quá nhiều và quá tốn kém vào thiên hạ sự, họ muốn
xã hội phải có kỷ cương trật tự và đòi phát huy giá trị của chủ nghĩa quốc gia
dân tộc.
Donald Trump bắt mạch được tâm lý đó và đưa ra chủ trương “Nước Mỹ Trên
Hết” nên vượt xa các đối thủ có thế giá trong đảng, rồi sau cùng lộ nguyên hình
là “Cái Ta Trên Hết”. Vì vậy, Trump có
thể thất cử.
Nhưng sự bất mãn và nỗi khát khao của một số người Mỹ vẫn tồn tại. Trong
nhiệt tình tranh cử, nếu người ta kết án họ là Mỹ nghèo, Mỹ ruộng, Mỹ khùng thì
cũng không giải quyết được vấn đề thật ra quá trầm trọng của nước Mỹ, nhất là
sau tám năm thử nghiệm giải pháp Obama.
Trong cuộc tranh cử năm nay, và trước đó rồi, cuộc tranh cử 2012, đảng Cộng
Hòa thất bại nặng vì không nhìn ra tâm lý của cử tri và – như Hillary Clinton –
vẫn tin vào những giá trị của nguyên trạng mà bỏ qua nhiều dấu hiệu của trận động
đất chính trị manh nha từ năm 2010. Sau đó, phản ứng hốt hoảng rồi giận dữ của
các bậc trưởng thượng với một kẻ xa lạ đã nhảy vào cướp cờ phất bậy không giúp
gì cho đảng. Ba tháng trước ngày bỏ phiếu, đảng Cộng Hòa rơi vào khủng hoảng và
chuyển mục về cuộc bầu cử Quốc hội để hy vọng vẫn giữ được đa số bên Lập pháp.
Bây giờ, chúng ta nhìn ra ngoài, xem thế giới sẽ bị ảnh hưởng thế nào vì
những gì đang xảy ra tại Hoa Kỳ. Lần này, sau khi nhìn lại toàn cục, ta sẽ xét
về Minh ước Bắc Đại Tây Dương.
***
Quần chúng Mỹ đã đổi ý, giới chính trị bèn đổi theo nên đả kích những gì
họ đã từng kêu gọi các nước cùng tuân thủ, như nguyên tắc tự do thương mại và
tinh thần hội nhập toàn cầu. Kỳ trước, chúng ta đã nói tới Hiệp ước NAFTA như một
tiêu biểu, nó báo hiệu sự bế tắc của Hiệp ước TPP mà nhiều người Việt đã kỳ vọng
là một cơ hội thay đổi.
Nhưng không chỉ có nước Mỹ mới có những xoay chuyển tâm lý đã nhờ thể chế
dân chủ mà dẫn tới khủng hoảng chính trị. Nhiều quốc gia khác cũng chứng kiến
hiện tượng này. Sôi nổi nhất là trường hợp Âu Châu, nơi mà sự thất vọng và bất
mãn của người dân vì những lý do tương tự như tại Hoa Kỳ khiến các chính đảng lớn
thất cử và các xu hướng cực đoan thắng thế với chủ trương “đại chúng” mà thực
chất là mị dân, hoặc đề cao chủ nghĩa dân tộc chống lại tinh thần hội nhập của
Liên hiệp Âu châu.
Pháp có Marine Le Pen của Mặt Trận Quốc Gia thuộc phe cực hữu bị kết án
là “phát xít”, Ba Lan có Tổng thống Andrzej Duda với lập trường từ chối chế độ tiếp nhận di dân
do Liên Âu đòi hỏi, Hung Gia Lợi có Thủ tướng Viktor Orban là người gây khó chịu
cho cả Liên Âu lẫn Hoa Kỳ vì chủ nghĩa quốc gia và thái độ ngang ngược. Gần đây
hơn cả, một trong sáu nước sáng lập Âu Châu thống nhất là Hòa Lan cũng đã có tiếng
nói phản đối hệ thống lãnh đạo Liên Âu.
Người ta không chỉ bất tín nhiệm chính trường hay giới chính trị nhà nghề,
mà còn đòi hạ bệ các phần tử ưu tú trên doanh trường, trong tháp ngà đại học hay
các chuyên gia trong lò trí tuệ, các think
tank. Với họ, tài phiệt, trí thức và chính khách đều đáng khinh như nhau vì
quá xa rời nỗi quan tâm của quần chúng bình dân! Vì vậy, Donald Trump không chỉ
là một tai nạn cho đảng Cộng Hòa hay nước Mỹ. Đây là triệu chứng hay bọt bèo của
những làn sóng đáy đang nổi lên từ nhiều nơi.
Khi ấy, ta mới nghĩ tới an ninh và Minh ước NATO.
***
Từ 80 năm trước, Âu Châu đã thất bại trước làn sóng Đức quốc xã của
Hitler khi hai cường quốc Anh Pháp không có chuẩn bị và tưởng rằng thái độ hòa
hoãn sẽ mua được hòa bình.
Thế chiến II bùng nổ từ đó và Hoa Kỳ phải nhập cuộc cho tới khi chiến thắng.
Trong Thế chiến, nước Mỹ phải bắt tay con quỷ đỏ Liên Xô để diệt trừ Hitler và sau
khi đại thắng thì phải lập ra hệ thống phòng thủ để bảo vệ Tây Âu, cũng với
tinh thần tự chuẩn bị để khỏi phạm sai lầm nhu nhược của Anh và Pháp vào năm
1936. Lần này, nước Đức hiếu hòa trở thành đồng minh và 10 năm sau khi thất trận
thì tham gia vào hệ thống phòng thủ gọi là Minh ước Bắc Đại Tây Dương NATO chống
lại con quỷ đỏ là Liên bang Xô viết.
Cốt lõi của Hiến chương NATO là điều 5: Các thành viên đồng ý rằng nếu một
hay nhiều thành viên bị tấn công về quân sự tại Âu Châu hay Bắc Mỹ thì đấy là cả
tập thể bị tấn công nên mỗi thành viên đều có quyền tự vệ, hoặc đơn lẻ hoặc hợp
đồng, theo sự công nhận của Hiến chương Liên Hiệp Quốc ở điều 51….
Minh ước NATO ra đời trong khung cảnh đó vào năm 1949 và bảo vệ Tây Âu
trong 40 năm cho tới khi khối Xô viết tan rã năm 1989 rồi Liên Xô sụp đổ năm
1991. Nay chỉ còn 15 nước Cộng hòa dưới sự lãnh đạo của Liên bang Nga đang tìm
cách xây dựng lại vùng trái độn quân sự trong vùng biên vực với Âu Châu đã mở rộng.
Khi Liên Xô tan rã thì NATO coi như hoàn thành nhiệm vụ nguyên thủy, nên
hết lý do tồn tại.
Nhưng lý do thật thì vẫn còn: với Hoa Kỳ, đây không chỉ là tấm khiên hay
lá chắn mà là sức mạnh can thiệp của nước Mỹ để không cường quốc nào bên kia Đại
Tây Dương có thể đe dọa quyền lợi của Hoa Kỳ. Cùng với sự sụp đổ của Liên Xô và
việc giải phóng Đông Âu, Hoa Kỳ cho lá chắn Đông Tiến theo đà bành trướng của
Âu Châu vào sát biên giới Liên bang Nga.
Đấy là thời vàng son của Hoa Kỳ, trong tư thế siêu cường độc bá kể từ
1991.
Từ đó, dưới sự lãnh đạo của Hoa Kỳ, NATO đã hơn 20 lần can thiệp tại Âu
Châu qua Trung Á, Trung Đông, tới Tây Phi, Đông Phi, v.v… qua nhiều hình thức nặng
nhẹ khác nhau, vì mục tiêu nhân đạo như cứu hộ, mục tiêu liên đới như tham chiến
tại Afghanistan, hay huấn luyện tại Iraq, hoặc chống hải tặc, hay bảo vệ hòa
bình, v.v….
Thời vàng son đó của Hoa Kỳ tồn tại được 25 năm thì bắt đầu rã.
Thứ nhất, bên trong NATO, các thành viên không có cùng khái niệm về rủi
ro an ninh và ngoài Anh, Pháp và Đức còn đầu tư ít nhiều vào ngân sách quốc
phòng, các nước khác thì rất ít. Tính tới đầu năm 2016, tổng số ngân sách quốc
phòng của 28 thành viên NATO là 900 tỷ đô la thì các thành viên bên kia Đại Tây
Dương chỉ bỏ ra 235 tỷ, Hoa Kỳ vẫn chiếm phần lớn nhất, là 650 tỷ. Tức là trong
cả tập thể, ngân sách quốc phòng Hoa Kỳ chiếm tới 72% cho một nước có dân số 330
triệu so với 26% của các thành viên Âu Châu có dân số hơn 420 triệu, kể thêm xứ
Turkey là trên 500 triệu.
Nhìn cách khác, Liên Âu có dân số hơn 510 triệu, một năm sản xuất hơn 18
ngàn 450 tỷ đô la, còn hơn Hoa Kỳ chỉ có 18 ngàn tỷ với dân số thấp hơn gần 200
triệu người, nhưng vẫn chi rất nhiều cho ngân sách quốc phòng. Khác biệt căn bản
ấy giải thích vì sao thành viên Âu Châu của NATO đóng góp rất ít cho ngân sách
chung và ngoài Anh Quốc còn giữ được cam kết là tối thiểu 2%, các thành viên
kia đều uể oải với nhiệm vụ phòng thủ chung. Mà bên trong, ngần ấy quốc gia đều
không có khả năng tác chiến, với trang bị lạc hậu, quân số ít ỏi, chưa thể hành
động khi có nhu cầu. Thật ra, Âu Châu hiếu hòa cứ trông cậy vào hệ thống quân sự
của Hoa Kỳ và còn ban phát những lời khuyên răn về đạo đức cho nên mới bị
Donald Trump rủa xả và hăm dọa.
Không đợi tới khi Donald Trump lên tiếng, các giới chức quân sự của Chính
quyền Obama nhiều lần than phiền về sự kiện bất thường ấy.
Đã vậy, bên trong Âu Châu, các thành viên NATO không cùng nhìn chung một
hướng.
Nếu các nước Đông Âu, nhất là trong Nhóm Visegrad gồm Ba Lan, Hung, Cộng
hòa Tiệp và Slovakia còn quan tâm đến nhu cầu phòng thủ vì nằm dưới tầm đạn của
Liên bang Nga, và nghĩ đến việc hợp tác cùng ba nước Cộng hòa vùng Baltic và
các nước Bắc Âu để lập thế liên thủ, các nước Tây Âu lại đánh giá Liên bang Nga
như một khách hàng. Trong khi đó, các nước Nam Âu vẫn chưa thể tổ chức được một
hệ thống quân sự có thể bảo vệ an ninh tại miền Nam tiếp cận với Địa Trung Hải
và Trung Đông.
Gần đây, Liên Âu bị khủng hoảng vì việc một cột trụ Âu Châu, và cột trụ
của NATO, là Anh Quốc quyết định triệt thoái khỏi Liên Âu. Ngay sau đó, một cường
quốc thành viên của NATO là Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ Turkey đã phát huy chủ nghĩa quốc
gia sau vụ đảo chánh ngày 15 Tháng Bảy, và nay đang cải thiện quan hệ với Liên
bang Nga, cũng vì quyền lợi của mình giữa cơn lúng túng của vị trường tràng
NATO là Hoa Kỳ!
Trước khi có Donald Trump om xòm về NATO, Tháng Bảy vừa qua, Chính quyền
Obama đã kín đáo than phiền với lãnh đạo Âu Châu, rằng vụ khủng hỏang Liên Âu sẽ
gây vấn đề cho NATO. Nghĩa là cho NATO của nước Mỹ.
Ngày nay, các thành viên NATO đang gặp hai mối nguy là Liên bang Nga và
tổ chức khủng bố xưng danh Nhà nước Hồi giáo mà chưa thể phối hợp chánh sách ứng
phó cho cả tập thể vì các nước Âu Châu nhìn ra bốn hướng. Họ muốn xẻ lá chắn làm
nhiều mảnh vì những ưu tiên riêng. Vì vậy, dù có Trump hay không, Hoa Kỳ vẫn phải
thực tế xét lại vai trò và chức năng của NATO. Minh ước này vẫn giữ vai trò tượng
trưng, theo kiểu ăn nói ngoại giao và tượng trưng của Hillary Clinton, nhân vật
tiêu biểu của phần tử ưu tú trong trật tự đã tan rã.
Còn chức năng thực tế thì có thể là kết quả của nhiều thỏa thuận song
phương giữa nước Mỹ với từng nhóm thành viên. Và sau một nhiệm kỳ Tổng thống,
nước Mỹ sẽ phải có một quốc sách an ninh không còn NATO là cái trục nằm giữa.
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
Tranh Cử Tổng Thống và Đối Sách Ngoại Giao - Nguyễn-Xuân Nghĩa
Trong cuộc tranh cử tổng thống tại Hoa Kỳ năm nay, ứng cử viên Donald Trump có biệt tài xuất khẩu thành thô lỗ: nói lời thô tục hàm hồ và quả nhiên làm đảng Cộng Hòa lỗ nặng. Nhờ vậy mà ứng cử viên
Nguyễn-Xuân Nghĩa - Việt Báo 160812
Donald Trump, Cục Diện Mới và Minh Ước NATO
Trong cuộc tranh cử tổng thống tại Hoa Kỳ năm nay, ứng cử viên Donald
Trump có biệt tài xuất khẩu thành thô lỗ: nói lời thô tục hàm hồ và quả nhiên
làm đảng Cộng Hòa lỗ nặng. Nhờ vậy mà ứng cử viên Hillary Clinton đầy thói tật
gian manh lại có thể đắc cử. Có khi là nhờ phiếu Cộng Hòa. Nhưng ta nên lùi một
bước mà nhìn trên toàn cảnh sâu xa của cuộc tranh cử.
Hillary Clinton không có chủ trương gì đặc biệt ngoài những quan điểm mị
dân được truyền thông dòng chính, xưa nay vẫn có khuynh hướng thiên tả, thổi
lên mây xanh. Bà có thể yên tâm là cử tri khỏi cần xét hỏi về cá tánh hay
chương trình hành động của mình khi làm Tổng thống Hoa Kỳ: việc tranh cử của Hillary
là cuộc trưng cầu dân ý về đối thủ The Donald. Vì ghét Trump, cử tri có khi ở
nhà, hoặc bỏ phiếu Hillary cho bõ ghét. Giữa hai con quỷ, thà dồn phiếu cho con
quỷ cái mà ai cũng đã biết tài năng và chứng tật, còn hơn bỏ phiếu cho con quỷ
điên chưa ai biết là sẽ làm những gì khi ngồi vào tòa Bạch Ốc.
Đâm ra, cuộc tranh cử là tranh nhau hai cửa vào địa ngục?
Nhưng ta sẽ rất lầm nếu chỉ xét đoán cuộc tranh cử ở tánh điên khùng và
tài ứng khẩu nói bậy của Donald Trump. Sau 400 ngày chạy đua ở vòng sơ bộ, nếu
tay tỷ phú này loại được 16 chuẩn ứng cử viên kia thì phải có lý do. Đó là phản
ứng của quần chúng. Họ có thể không ưa con người nhưng vẫn đồng ý với một số lý
luận chưa kết tinh thành một chủ thuyết. Xưa nay, Donald Trump chưa hề nghĩ đến
việc lập thuyết!
Mấy chục triệu người Mỹ bất mãn về hiện trạng của xứ sở và muốn có thay
đổi, họ nghi ngờ lý tưởng tự do mậu dịch và làn sóng di dân, nổi điên vì lề
thói “phải đạo chính trị” đầy lố lăng của phe cực tả và các trí thức hay nghệ
sĩ. Họ thấy Hoa Kỳ can thiệp quá nhiều và quá tốn kém vào thiên hạ sự, họ muốn
xã hội phải có kỷ cương trật tự và đòi phát huy giá trị của chủ nghĩa quốc gia
dân tộc.
Donald Trump bắt mạch được tâm lý đó và đưa ra chủ trương “Nước Mỹ Trên
Hết” nên vượt xa các đối thủ có thế giá trong đảng, rồi sau cùng lộ nguyên hình
là “Cái Ta Trên Hết”. Vì vậy, Trump có
thể thất cử.
Nhưng sự bất mãn và nỗi khát khao của một số người Mỹ vẫn tồn tại. Trong
nhiệt tình tranh cử, nếu người ta kết án họ là Mỹ nghèo, Mỹ ruộng, Mỹ khùng thì
cũng không giải quyết được vấn đề thật ra quá trầm trọng của nước Mỹ, nhất là
sau tám năm thử nghiệm giải pháp Obama.
Trong cuộc tranh cử năm nay, và trước đó rồi, cuộc tranh cử 2012, đảng Cộng
Hòa thất bại nặng vì không nhìn ra tâm lý của cử tri và – như Hillary Clinton –
vẫn tin vào những giá trị của nguyên trạng mà bỏ qua nhiều dấu hiệu của trận động
đất chính trị manh nha từ năm 2010. Sau đó, phản ứng hốt hoảng rồi giận dữ của
các bậc trưởng thượng với một kẻ xa lạ đã nhảy vào cướp cờ phất bậy không giúp
gì cho đảng. Ba tháng trước ngày bỏ phiếu, đảng Cộng Hòa rơi vào khủng hoảng và
chuyển mục về cuộc bầu cử Quốc hội để hy vọng vẫn giữ được đa số bên Lập pháp.
Bây giờ, chúng ta nhìn ra ngoài, xem thế giới sẽ bị ảnh hưởng thế nào vì
những gì đang xảy ra tại Hoa Kỳ. Lần này, sau khi nhìn lại toàn cục, ta sẽ xét
về Minh ước Bắc Đại Tây Dương.
***
Quần chúng Mỹ đã đổi ý, giới chính trị bèn đổi theo nên đả kích những gì
họ đã từng kêu gọi các nước cùng tuân thủ, như nguyên tắc tự do thương mại và
tinh thần hội nhập toàn cầu. Kỳ trước, chúng ta đã nói tới Hiệp ước NAFTA như một
tiêu biểu, nó báo hiệu sự bế tắc của Hiệp ước TPP mà nhiều người Việt đã kỳ vọng
là một cơ hội thay đổi.
Nhưng không chỉ có nước Mỹ mới có những xoay chuyển tâm lý đã nhờ thể chế
dân chủ mà dẫn tới khủng hoảng chính trị. Nhiều quốc gia khác cũng chứng kiến
hiện tượng này. Sôi nổi nhất là trường hợp Âu Châu, nơi mà sự thất vọng và bất
mãn của người dân vì những lý do tương tự như tại Hoa Kỳ khiến các chính đảng lớn
thất cử và các xu hướng cực đoan thắng thế với chủ trương “đại chúng” mà thực
chất là mị dân, hoặc đề cao chủ nghĩa dân tộc chống lại tinh thần hội nhập của
Liên hiệp Âu châu.
Pháp có Marine Le Pen của Mặt Trận Quốc Gia thuộc phe cực hữu bị kết án
là “phát xít”, Ba Lan có Tổng thống Andrzej Duda với lập trường từ chối chế độ tiếp nhận di dân
do Liên Âu đòi hỏi, Hung Gia Lợi có Thủ tướng Viktor Orban là người gây khó chịu
cho cả Liên Âu lẫn Hoa Kỳ vì chủ nghĩa quốc gia và thái độ ngang ngược. Gần đây
hơn cả, một trong sáu nước sáng lập Âu Châu thống nhất là Hòa Lan cũng đã có tiếng
nói phản đối hệ thống lãnh đạo Liên Âu.
Người ta không chỉ bất tín nhiệm chính trường hay giới chính trị nhà nghề,
mà còn đòi hạ bệ các phần tử ưu tú trên doanh trường, trong tháp ngà đại học hay
các chuyên gia trong lò trí tuệ, các think
tank. Với họ, tài phiệt, trí thức và chính khách đều đáng khinh như nhau vì
quá xa rời nỗi quan tâm của quần chúng bình dân! Vì vậy, Donald Trump không chỉ
là một tai nạn cho đảng Cộng Hòa hay nước Mỹ. Đây là triệu chứng hay bọt bèo của
những làn sóng đáy đang nổi lên từ nhiều nơi.
Khi ấy, ta mới nghĩ tới an ninh và Minh ước NATO.
***
Từ 80 năm trước, Âu Châu đã thất bại trước làn sóng Đức quốc xã của
Hitler khi hai cường quốc Anh Pháp không có chuẩn bị và tưởng rằng thái độ hòa
hoãn sẽ mua được hòa bình.
Thế chiến II bùng nổ từ đó và Hoa Kỳ phải nhập cuộc cho tới khi chiến thắng.
Trong Thế chiến, nước Mỹ phải bắt tay con quỷ đỏ Liên Xô để diệt trừ Hitler và sau
khi đại thắng thì phải lập ra hệ thống phòng thủ để bảo vệ Tây Âu, cũng với
tinh thần tự chuẩn bị để khỏi phạm sai lầm nhu nhược của Anh và Pháp vào năm
1936. Lần này, nước Đức hiếu hòa trở thành đồng minh và 10 năm sau khi thất trận
thì tham gia vào hệ thống phòng thủ gọi là Minh ước Bắc Đại Tây Dương NATO chống
lại con quỷ đỏ là Liên bang Xô viết.
Cốt lõi của Hiến chương NATO là điều 5: Các thành viên đồng ý rằng nếu một
hay nhiều thành viên bị tấn công về quân sự tại Âu Châu hay Bắc Mỹ thì đấy là cả
tập thể bị tấn công nên mỗi thành viên đều có quyền tự vệ, hoặc đơn lẻ hoặc hợp
đồng, theo sự công nhận của Hiến chương Liên Hiệp Quốc ở điều 51….
Minh ước NATO ra đời trong khung cảnh đó vào năm 1949 và bảo vệ Tây Âu
trong 40 năm cho tới khi khối Xô viết tan rã năm 1989 rồi Liên Xô sụp đổ năm
1991. Nay chỉ còn 15 nước Cộng hòa dưới sự lãnh đạo của Liên bang Nga đang tìm
cách xây dựng lại vùng trái độn quân sự trong vùng biên vực với Âu Châu đã mở rộng.
Khi Liên Xô tan rã thì NATO coi như hoàn thành nhiệm vụ nguyên thủy, nên
hết lý do tồn tại.
Nhưng lý do thật thì vẫn còn: với Hoa Kỳ, đây không chỉ là tấm khiên hay
lá chắn mà là sức mạnh can thiệp của nước Mỹ để không cường quốc nào bên kia Đại
Tây Dương có thể đe dọa quyền lợi của Hoa Kỳ. Cùng với sự sụp đổ của Liên Xô và
việc giải phóng Đông Âu, Hoa Kỳ cho lá chắn Đông Tiến theo đà bành trướng của
Âu Châu vào sát biên giới Liên bang Nga.
Đấy là thời vàng son của Hoa Kỳ, trong tư thế siêu cường độc bá kể từ
1991.
Từ đó, dưới sự lãnh đạo của Hoa Kỳ, NATO đã hơn 20 lần can thiệp tại Âu
Châu qua Trung Á, Trung Đông, tới Tây Phi, Đông Phi, v.v… qua nhiều hình thức nặng
nhẹ khác nhau, vì mục tiêu nhân đạo như cứu hộ, mục tiêu liên đới như tham chiến
tại Afghanistan, hay huấn luyện tại Iraq, hoặc chống hải tặc, hay bảo vệ hòa
bình, v.v….
Thời vàng son đó của Hoa Kỳ tồn tại được 25 năm thì bắt đầu rã.
Thứ nhất, bên trong NATO, các thành viên không có cùng khái niệm về rủi
ro an ninh và ngoài Anh, Pháp và Đức còn đầu tư ít nhiều vào ngân sách quốc
phòng, các nước khác thì rất ít. Tính tới đầu năm 2016, tổng số ngân sách quốc
phòng của 28 thành viên NATO là 900 tỷ đô la thì các thành viên bên kia Đại Tây
Dương chỉ bỏ ra 235 tỷ, Hoa Kỳ vẫn chiếm phần lớn nhất, là 650 tỷ. Tức là trong
cả tập thể, ngân sách quốc phòng Hoa Kỳ chiếm tới 72% cho một nước có dân số 330
triệu so với 26% của các thành viên Âu Châu có dân số hơn 420 triệu, kể thêm xứ
Turkey là trên 500 triệu.
Nhìn cách khác, Liên Âu có dân số hơn 510 triệu, một năm sản xuất hơn 18
ngàn 450 tỷ đô la, còn hơn Hoa Kỳ chỉ có 18 ngàn tỷ với dân số thấp hơn gần 200
triệu người, nhưng vẫn chi rất nhiều cho ngân sách quốc phòng. Khác biệt căn bản
ấy giải thích vì sao thành viên Âu Châu của NATO đóng góp rất ít cho ngân sách
chung và ngoài Anh Quốc còn giữ được cam kết là tối thiểu 2%, các thành viên
kia đều uể oải với nhiệm vụ phòng thủ chung. Mà bên trong, ngần ấy quốc gia đều
không có khả năng tác chiến, với trang bị lạc hậu, quân số ít ỏi, chưa thể hành
động khi có nhu cầu. Thật ra, Âu Châu hiếu hòa cứ trông cậy vào hệ thống quân sự
của Hoa Kỳ và còn ban phát những lời khuyên răn về đạo đức cho nên mới bị
Donald Trump rủa xả và hăm dọa.
Không đợi tới khi Donald Trump lên tiếng, các giới chức quân sự của Chính
quyền Obama nhiều lần than phiền về sự kiện bất thường ấy.
Đã vậy, bên trong Âu Châu, các thành viên NATO không cùng nhìn chung một
hướng.
Nếu các nước Đông Âu, nhất là trong Nhóm Visegrad gồm Ba Lan, Hung, Cộng
hòa Tiệp và Slovakia còn quan tâm đến nhu cầu phòng thủ vì nằm dưới tầm đạn của
Liên bang Nga, và nghĩ đến việc hợp tác cùng ba nước Cộng hòa vùng Baltic và
các nước Bắc Âu để lập thế liên thủ, các nước Tây Âu lại đánh giá Liên bang Nga
như một khách hàng. Trong khi đó, các nước Nam Âu vẫn chưa thể tổ chức được một
hệ thống quân sự có thể bảo vệ an ninh tại miền Nam tiếp cận với Địa Trung Hải
và Trung Đông.
Gần đây, Liên Âu bị khủng hoảng vì việc một cột trụ Âu Châu, và cột trụ
của NATO, là Anh Quốc quyết định triệt thoái khỏi Liên Âu. Ngay sau đó, một cường
quốc thành viên của NATO là Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ Turkey đã phát huy chủ nghĩa quốc
gia sau vụ đảo chánh ngày 15 Tháng Bảy, và nay đang cải thiện quan hệ với Liên
bang Nga, cũng vì quyền lợi của mình giữa cơn lúng túng của vị trường tràng
NATO là Hoa Kỳ!
Trước khi có Donald Trump om xòm về NATO, Tháng Bảy vừa qua, Chính quyền
Obama đã kín đáo than phiền với lãnh đạo Âu Châu, rằng vụ khủng hỏang Liên Âu sẽ
gây vấn đề cho NATO. Nghĩa là cho NATO của nước Mỹ.
Ngày nay, các thành viên NATO đang gặp hai mối nguy là Liên bang Nga và
tổ chức khủng bố xưng danh Nhà nước Hồi giáo mà chưa thể phối hợp chánh sách ứng
phó cho cả tập thể vì các nước Âu Châu nhìn ra bốn hướng. Họ muốn xẻ lá chắn làm
nhiều mảnh vì những ưu tiên riêng. Vì vậy, dù có Trump hay không, Hoa Kỳ vẫn phải
thực tế xét lại vai trò và chức năng của NATO. Minh ước này vẫn giữ vai trò tượng
trưng, theo kiểu ăn nói ngoại giao và tượng trưng của Hillary Clinton, nhân vật
tiêu biểu của phần tử ưu tú trong trật tự đã tan rã.
Còn chức năng thực tế thì có thể là kết quả của nhiều thỏa thuận song
phương giữa nước Mỹ với từng nhóm thành viên. Và sau một nhiệm kỳ Tổng thống,
nước Mỹ sẽ phải có một quốc sách an ninh không còn NATO là cái trục nằm giữa.
