CHUYỆN ĐOÀN KỊCH TỈNH LẺ - Truyện ngắn

            Nói về tật xấu của Khởi, anh em trong đoàn kịch có thể kể cả ngày không hết.
Trước hết là bẩn, quần áo Khởi mặc có khi cả tuần không giặt. Đến độ, có lần ông đoàn trưởng phải đích thân đến kéo Khởi ra khỏi giường, bắt đi tắm, quần áo để cho chị em trong đoàn giặt hộ. Chị em giặt quần áo cho Khởi vừa giặt, vừa nhăn mặt vì bẩn quá. Rồi đến cái tính cộc của Khởi, chỉ câu trước, câu sau là Khởi giở nắm đấm. Đã mấy em trong đoàn kịch cũng định đến “ nâng khăn, sửa túi”  cho Khởi, ấy vậy sau đó phải chạy dài, vì chỉ hơi trái ý của Khởi một tý,  nhẹ thì cái tát. Nặng, một phát đá bay khỏi ghế công viên…
Khởi nhiều tính xấu như vậy, nhưng vì sao Khởi vẫn ở với đoàn kịch của tỉnh?
Vì Khởi có tài diễn kịch. Khi Khởi lên sân khấu, sống với vai diễn của mình, Khởi lại là một người hoàn toàn khác, thậm chí ngược với cả tính cách sống của Khởi ở ngoài đời. Hình như điều này, ngoài năng khiếu mà Khởi có sẵn, còn có truyền thống của quê hương. Nơi Khởi sinh ra có truỳên thống đi xin ăn. Cả làng có đến hai phần ba số người cứ giả vờ đói khổ, đi xin ăn khắp nơi. Tài “diễn kịch xin ăn”  nhiều người đóng quá giỏi, lấy được tiền thiên hạ về xây nhà. Có lẽ Khởi tiếp thu được truyền thống đó để phát huy.
Một lần, trong một vở kịch nói về sự anh hùng của người công an, Khởi đóng vai anh công an gương mẫu không nhận quà hối lộ của một thằng béo tham ô. Khởi diễn xuất một cách tuyệt vời, đến độ khi vở diễn kết thúc, ông Giám đốc sở công an tỉnh nọ vội cho người mang hoa lên sân khấu tặng riêng cho Khởi, rồi ông còn tặng cho đoàn kịch một phong bì tiền dày cộm, bằng mấy buổi bán vé.
Một lần khác, Khởi đóng vai một ông Vua triều đại nhà Lưu có lòng thương dân. Lúc đi cày cùng dân, lội ruộng bị đỉa cắn, ông Vua ấy cũng không sợ, nhổ nước bọt, lấy tay dứt con đỉa ra khỏi chân, vứt ra xa. Lúc bị lụt, ông xuống ở cùng dân, mặc mỗi chiếc quần đùi, hò hét cùng dân chống úng, vô cùng dân dã. Nhân dân ghi nhớ đời đời công ơn của ông Vua nhà Lưu. Khi kết thúc buổi biểu diễn, mấy ông lãnh đạo Trung ương ở bên dưới ngồi xem, đã đứng lên vỗ tay mãi không dứt, hoan nghênh nội dung vở kịch và cách diễn rất đạt của Khởi. Trong khán giả xem vở kịch hôm ấy, có một người tư bản nước ngoài về đầu tư làm ăn ở Việt Nam . Nghe đâu ông ta là cháu mười lăm đời của vua họ Lưu, sau này phải lưu lạc ra nước ngoài. Thấy Khởi diễn xuất quá hay, ngay sau buổi biểu diễn, ông tư bản nước ngoài nọ có nhã ý mời Khởi và đoàn kịch đến biểu diễn vở kịch  có “ ông vua họ Lưu” cho công nhân ở công ty của ông xem trong vòng một tuần liền.
Những chuyện Khởi “ cứu” đoàn kịch như vậy vẫn không ăn nhằm gì bằng chuyện, một lần đoàn kịch của Khởi lên một tỉnh giáp biên giới biểu diễn. Lần ấy, trong một vở kịch, Khởi thủ vai một nghĩa sỹ bị giặc bắt, nhưng nghĩa sỹ ấy cương quyết tự sát không để lọt vào tay quân thù. Mỗi lần hoá trang cho vai này, tay phụ trách hoá trang, hoá trang cho Khởi mất cả tiếng, từ râu tóc cho đến nét mặt, nếp nhăn…quá vất vả, tốn nhiều phẩm màu. Lão phụ trách hoá trang của đoàn kịch có bệnh lười, nay lại ngại vì cái bộ mặt lắm chỗ gồ ghề của Khởi mà đề nghị:
- Mỗi lần hoá trang cho Khởi là mình bị sụt mất mấy ki lô gam thịt. Thôi, thế này nhé! Mình sẽ hoá trang kỹ cho Khởi lần đầu. Diễn xong, Khởi cứ để nguyên thế, đừng tẩy trang, để tối sau diễn tiếp. Số tiền phẩm hoá trang những lần sau, có thanh toán, mình với Khởi chia đôi.
Mới đầu, Khởi định không chịu, ban ngày cái mặt bôi phẩm cứ phơi ra ngoài đường thấy nó kỳ kỳ thế nào ấy, đã thế lại ngứa nữa chứ! Nhưng sau cái lần ra chợ biên giới mua hàng lậu, nhờ cái mặt của Khởi vẫn còn bôi phẩm “ Nghĩa sỹ tự sát cương quyết không sa vào tay giặc” mà những người dân ở đây nhận ra vai diễn của Khởi, họ vây quanh với những lời trầm trồ, thán phục. Khởi và mọi người trong đoàn kịch có điều kiện mua hàng lậu vô cùng thuận lợi với giá cực rẻ.
Khi ô tô chở đoàn kịch của Khởi, trong đó đầy hàng lậu đang bon bon chạy  trên đường thì có một ô tô của đội quản lý thị trường đuổi theo. Những người ngồi trên chiếc xe ô tô đó ra hiệu ô tô của đoàn kịch phải dừng lại ngay. Xe ô tô của đoàn kịch buộc tấp vào bên vệ đường, tắt máy, đứng im. Mọi người trên xe của đoàn kịch sợ “vãi cả linh hồn”, Khởi sợ nhất, vì hàng lậu của Khởi có số lượng rất lớn. Một anh ở đội quản lý thị trường, có lẽ là đội trưởng, lên xe của đoàn kịch. Anh ấy lại nhìn Khởi chằm chằm.Thế này chắc là “ trần văn toi”! Khởi không dám nhìn anh âý, cứ cúi gằm mặt xuống. Anh quản lý thị trường, đến gần, yêu cầu Khởi ngẩn mặt lên cho anh ấy xem. Rồi… anh ấy bảo mọi người ngồi yên trên xe, chỉ một mình Khởi xuống xe. Khởi run run đứng dậy, đi theo anh quản lý thị trường. Bao con mắt trên xe của đoàn kịch lo lắng nhìn theo.
Xuống đến đất, anh quản lý thị trường nhìn Khởi có vẻ bán tín, bán nghi:
- Thưa anh ! Anh có phải là người đóng vai “ Người nghĩa sỹ cương quyết tự sát để không sa vào tay giặc” tối hôm kia chúng tôi xem không ?
Khởi không dám nhìn ai, quay mặt đi chỗ khác, gật gật đầu. Anh quản lý thị trường ấy, thấy vậy lại có vẻ vui mừng:
- Gặp được anh hôm nay, tôi thấy hơi lạ…Tối hôm tôi xem anh biểu diễn, thấy nét mặt anh cương quyết lắm cơ mà. Sao hôm nay…
Khởi nói nhỏ,  cố giữ bình tĩnh, giọng vẫn run run:
- Sân khấu phải thế, anh ơi! Còn ở đây…mong các anh thông cảm, cũng vì…
Anh quản lý thị trường cười, nói với  Khởi rất thân mật:
- Không, anh đừng nghĩ thế! Biết đây là xe của đoàn kịch, chúng tôi đuổi theo, nói với các anh dừng xe là muốn xem tận mặt, bắt tận tay để tỏ lòng ngưỡng mộ cái vai“Nghĩa sỹ  tự sát cương quyết không sa vào tay giặc” do anh đóng. Anh đóng vai đó quá hay, quá thuyết phục.!
Anh ấy bắt tay Khởi thật chặt, lắc lắc mãi. Cùng lúc đó, mấy anh quản lý thị trường chạy đến cùng vây quanh Khởi, ánh mắt người nào, người ấy nhìn Khởi rất ngưỡng mộ, ai cũng muốn giơ tay ra cho Khởi bắt.Thế là chuyến xe chở đầy hàng lậu của đoàn kịch một lần nữa lại thoát. Anh em trong đoàn kịch tươi cười, hớn hở, nhìn Khởi với con mắt hàm ơn.
Cứ như thế, nhờ vai diễn của Khởi, anh em trong đoàn kịch có của ăn, của để. Cũng vì Khởi có tài đóng kịch như thế nên những tính xấu của Khởi, anh em trong đoàn kịch cũng xí xoá cho qua. Chỉ có một điều…tự cho mình có tài, nuôi sống cả đoàn kịch của tỉnh, tư cách xấu của Khởi ngày càng bộc lộ ra một cách quá đáng. Mặt Khởi lúc nào cũng vênh vang, ăn nói  thô lỗ. Trừ ông đoàn trưởng đoàn kịch, một người khả kính, Khởi còn nể một tý, còn lại  tất cả anh em trong đoàn, Khởi đều nhìn bằng nửa con mắt, không coi ai ra gì. Khởi cậy mình là “ nghệ sỹ lớn” họp hành có quyền đi muộn, giờ giấc lên tập vở chểnh mảng. Rồi ở trong đoàn kịch, suốt một thời gian dài không có vở tập, không đi diễn, mà không đi diễn nghĩa là không có tiền. Lúc no đủ thì không sao, đến lúc đoàn kịch gặp lúc “ sa cơ” thế là có chuyện. Từ chuyện chê lãnh đạo đoàn kịch bất tài không tìm ra kịch bản hay để diễn, rồi ca thán trình độ người xem xuống cấp, rồi cả chuyện nói xấu nhau sau lưng người này thế nọ, người kia thế kia mà đoàn kịch không thể mời đạo diễn giỏi về dựng vở…Nội bộ đoàn kịch tuy chưa nát bằng “ tương Bần” thì cũng gần bằng “ bánh đúc gặp trời mưa”. Đoàn kịch có một thời gian lương cho mọi người không đủ đắp điếm qua ngày, nội bộ xảy ra chuyện mất cắp đồ đạc của một số người. Tuy không bắt được tận tay, nhưng tất cả nghi ngờ, mọi người đều dồn vào Khởi. Vì Khởi lấy tiền đâu mà chiều nào cũng mò vào quán thịt chó lão Tú Sẹo? Rồi có vàng đeo ở tay nữa chứ! Nghe thấy tiếng xì xầm sau lưng, cả ánh mắt nghi ngờ của mọi người đều dồn vào mình, Khởi điên tiết, xắn tay áo, giơ nắm đấm, quát nhặng cả lên:
- Tôi chuyên đóng vai quân tử lại đi làm cái chuyện bố láo ấy à!?? Ai nói tôi ăn cắp, tôi đấm vỡ mặt.
Có lần anh em trong đoàn kịch định cho Khởi mấy cái bạt tai vì tội hỗn hào, nhưng thấy Khởi trợn mắt sẵn sàng “ tay bo” như một thằng cục súc, vô văn hoá, anh em trong đoàn kịch cũng có người sợ, buông một câu:
-  Không chấp thằng mất dạy!
Không khí đoàn kịch không còn vui vẻ, đoàn kết như thủa nào. Thấy vậy, ông đoàn trưởng gọi riêng Khởi ra một chỗ phân tích điều hơn, lẽ thiệt cho Khởi thấy:
- Cậu phải thay đổi tính cách của mình, là một nghệ sỹ có tài thôi, chưa đủ, cần có đức nữa. Trong sinh hoạt, không thể cậy mình giỏi mà đòi hơn thiên hạ. Dẫu cậu có tài, nhưng nếu không có anh, chị em trong đoàn kịch hỗ trợ, ủng hộ, làm sao cậu diễn xuất giỏi như thế trên sân khấu…
Khởi ngồi nghe, cười khẩy, cứ nhìn lên trần nhà xem con nhện đang giăng tơ, coi như không nghe thấy…Khởi đợi ông đoàn trưởng nói xong, buông một câu:
-Nếu thấy em ở trong đoàn kịch gây nhiều khó chịu cho mọi người, thì anh cứ cho em nghỉ việc. Em sẽ lên thành phố đầu quân cho đoàn kịch khác…
Nghe Khởi nói vậy, ông đoàn trưởng hơi giật mình, có lúng túng một chút. Nhưng ông cũng đủ bình tĩnh nói lại cho Khởi nghe:
- Cậu nên suy nghĩ lại ý kiến vừa rồi đi…
Khởi vẫn im lặng, như đã quyết rồi.
Ông đoàn trưởng mang ý kiến của Khởi ra bàn với tập thể đoàn kịch. Anh em trong đoàn kịch sau một hồi trao đổi, đều nhất trí cho Khởi đi khỏi đoàn. Cần gì một con người có tài nhưng thiếu đạo đức.Chẳng có “ Khởi ” này, trong tương lai đoàn kịch sẽ có một “ Khởi ” khác.
Thế là Khởi rời đoàn kịch tỉnh lẻ, không một lời tiễn biệt.
Nhưng Khởi đã tính nhầm. Khi đến đầu quân cho một đoàn kịch ở một thành phố lớn, Khởi vẫn giữ nguyên tính cách y như hồi còn sinh hoạt trong đoàn kịch ở tỉnh lẻ, kiêu căng, khệnh khạng, cộc cằn… Khởi bị anh em trong đoàn kịch này mắng cho một trận:
- Anh diễn xuất chúng tôi thấy cũng bình thường, đã có cái gì đâu mà vênh váo. Đừng tưởng mình là bố thiên hạ, với đoàn kịch ở tỉnh lẻ, họ có thể cần anh, nhưng với chúng tôi, loại diễn viên như anh,  chúng tôi không cần…
Khởi bị họ tẩy chay. Khởi đi sang các đoàn kịch khác, cũng không được nhận. Khởi trình ra những bằng khen, huy chương vàng trong các hội diễn để thuyết phục, họ nói : “ Diễn xuất như anh, trong đoàn kịch của chúng tôi không thiếu người. Còn những thứ  anh đưa ra cho chúng tôi xem, chúng tôi có đầy!”.
Thế là Khởi thất nghiệp, thất nghiệp dài dài.
Sáng sáng ngồi uống cà phê đầu hè phố có sáu nghìn đồng, một ly Khởi trầm ngâm nghĩ lại quyết định vội vàng của mình khi rời đoàn kịch của tỉnh lẻ, tuy không nói ra, Khởi vẫn có cảm giác tiếc nuối.
Lại nói về đoàn kịch tỉnh lẻ, lúc bực mình nghĩ đến những hành động quá đáng của Khởi,  mọi người tống Khởi đi. Đến lúc hồi tâm, mọi người mới thấy quyết định đó có phần vội vã.
Nhân một ngày lễ lớn, Sở tài chính, thừa lệnh của Uỷ Ban tỉnh, cấp kinh phí cho đoàn kịch dựng lại vở kịch nói về một anh hùng chống Đế quốc sài lang. Mấy người trong đoàn thử đóng vai “ Anh hùng chống Đế quốc sài lang”, ông Đạo diễn từ Trung ương được ông đoàn trưởng thuê về dựng vở, đều lắc đầu vì những người này diễn không đạt. Ông Đạo diễn Trung ương yêu cầu ông đoàn trưởng  đoàn kịch bằng mọi cách, gọi  Khởi về. Chỉ có Khởi đóng vai “ Anh hùng” mới đạt. Thời gian gấp rút, buổi công diễn đầu tiên của vở diễn phải thành công – vì như yêu cầu của ông Chủ tịch tỉnh – “Buổi công diễn đầu tiên của vở kịch sẽ có một số quan khách quan trọng Trung ương về dự, không được làm mất uy tín bộ mặt văn hoá của tỉnh.”.
Không còn cách nào khác, ông đoàn trưởng đoàn kịch lại đi vời Khởi về. Trước khi đi, ông cho họp tất cả mọi người trong đoàn kịch lại. Ông phân tích:
- Tôi nói thế này, mọi người phải nghe tôi! Rõ ràng hiện tại trong đòan kịch của chúng ta không ai đóng kịch giỏi hơn anh Khởi. Tôi cũng nói thẳng, mọi người trong đoàn kịch sống với nhau tôi thấy tư cách đạo đức chắc gì đã hơn anh Khởi. Cũng nói xấu sau lưng, cũng nghi ngờ ăn cắp, cũng chỉ ngồi một chỗ ca thán trời đất, đâu có xắn tay áo vào làm… Bây giờ tôi có một yêu cầu, trong đoàn kịch tỉnh lẻ chúng ta, ai kiếm được tiền cho đoàn kịch nhiều bằng anh Khởi, giơ tay lên cho tôi xem?
Ở bên dưới không có ai giơ tay, ông đoàn trưởng đoàn kịch phân tích tiếp:
- Vì thế, việc cho anh Khởi ra khỏi đoàn, lúc này chưa phải là phương án hay. Trong đoàn kịch của chúng ta muốn có một diễn viên, diễn hay như anh Khởi cũng phải có thời gian, cũng phải phát hiện năng khiếu rồi đào tạo. Chuyện đó không thể một sớm, một chiều là có ngay được. Còn chuyện anh Khởi bây giờ, tất nhiên, anh ta có những đức tính xấu, nhưng những đức tính xấu đó, theo tôi nghĩ, cứ từ từ góp ý, để anh ta nhận ra, nếu không sửa được thì cũng hạn chế bớt đi. Đoàn kịch của chúng ta đang cần anh ấy, mọi người nên ủng hộ ý kiến của tôi.
Khi ông đoàn trưởng đến gặp Khởi,  khác với những lần trước, Khởi cúi đầu lắng nghe ông đoàn trưởng đoàn kịch nói với thái độ như cầu thị:
- Tài diễn kịch của Khởi, tôi nghĩ, chỉ có thể phát huy đựơc ở một đòan kịch như đoàn kịch ở tỉnh mình mà thôi. Khởi biết vì sao không ?
Khởi ngước nhìn ông đoàn trưởng, chờ đợi. Ông đoàn trưởng nói tiếp:
- Khởi ở với anh chị em đoàn kịch từ lúc mới thành lập, mọi người hiểu hết tính cách cũng như cách biểu diễn của Khởi, thậm chí họ cũng có thể chấp nhận những tính xấu của Khởi.Thử hỏi có đoàn kịch nào tốt như thế? Nên tôi khuyên Khởi, Khởi sống thế nào với anh chị em trong đoàn kịch cho phải. Chứ tính cách ấy mà Khởi đi nơi khác để sống, ai người ta chấp nhận…
Khởi thấy ông đoàn trưởng đoàn kịch nói đúng quá, nhưng vẫn còn hơi…sỹ, làm ra vẻ bất cần:
- Anh nói thế, em hiểu, nhưng anh cũng phải cho em suy nghĩ đã.
Ông đoàn trưởng đoàn kịch vỗ vai Khởi:
-Thời gian không còn nhiều, Khởi phải trả lời dứt khoát cho tôi, có về hay không về lại với đoàn kịch. Mà tôi khuyên Khởi, nên về lại với đoàn kịch của tỉnh.Chỉ cần Khởi sống tử tế một chút, bỏ bớt đi những cái giả dối, cộc cằn…sống thật với anh, chị em trong đoàn kịch. Anh, chị em trong đoàn kịch, sẽ tha thứ hết mọi khuyết điểm trước đây của Khởi. Đoàn kịch của tỉnh mình là đoàn kịch nhỏ, không bằng các đoàn kịch ở các thành phố lớn, nhưng lại hiểu Khởi. Tôi nói với Khởi, không chỗ nào tốt với Khởi  bằng đoàn kịch của tinh ta đâu…
Ông đoàn trưởng đoàn kịch nhắc đi, nhắc lại điều đó với Khởi.
Không biết Khởi có thấm thía lời của ông đoàn trưởng đoàn kịch mà sửa chữa những lỗi lầm của mình không ?
Hạ hồi phân giải.

-----------------------------

http://trankytrung.com/read.php?583