Sam Rainsy, lãnh đạo phe đối lập Campuchia CNRP.

Chỉ một tháng trước đây, đảng Cứu quốc Campuchia (CNRP) vẫn còn được xem là chỗ dựa tin cậy của Trung Quốc. Tuy nhiên một số phát biểu gần đây của các lãnh đạo đảng này liên quan đến Trung Quốc khiến cả Bắc Kinh lẫn nhiều nhà phân tích không khỏi bất ngờ. 

Diễn biến bất ngờ, phát ngôn gây sốc

Nội bộ đảng CNRP dường như đang có sự cải tổ về đường lối chính trị của mình. Ngày 8/9 vừa qua, ông Sam Rainsy đã tuyên bố úp mở rằng "tình hình chính trị hiện nay không còn giống như quá khứ". Vậy hàm ý trong lời nói đó của Sam Rainsy là gì?

Son Chhay, một trong những lãnh đạo chủ chốt của đảng CNRP đã nói thẳng ra rằng “Trung Quốc đã lợi dụng và lừa dối nhân dân Campuchia” trong một cuộc phỏng vấn được đăng trên số mới nhất của của tờ Southeast Asia Globe. 

Ông Son Chhay đưa ra dẫn chứng về những khoản vay từ Trung Quốc để xây đường xá, cầu cống, đập thủy điện tại Campuchia muốn giải ngân phải chấp nhận điều kiện để các công ty Trung Quốc thi công. Các công ty này đã nhân chi phí lên gấp nhiều lần so với chi phí thực để họ trục lợi bất chính với khoản tiền khổng lồ.

Tuyên bố của lãnh đạo CNRP gây bất ngờ cho dư luận quốc tế bởi trong suốt cuộc bầu cử vừa qua phe đối lập Campuchia vẫn đề cao vai trò của Trung Quốc đối với đất nước họ và coi đó là một trong những mũi nhọn trong vận động bầu cử.

Ông Son Chhay trả lời báo giới.

Cũng trong ngày 8/9, Ủy ban Bầu cử quốc gia Campuchia (NEC) đã ra thông báo cuối cùng về kết quả bầu cử Campuchia hôm 28/7/2013. Theo đó đảng Nhân dân Campuchia (CPP) giành thắng lợi với 3,2 triệu phiếu bầu, cao hơn so với mức 2,9 triệu phiếu của CNRP. Đây là kết quả thấp nhất của đảng cầm quyền tại Campuchia kể từ năm 1998, và mất 22 ghế so với cuộc bầu cử 5 năm trước. 

Đảng CPP cầm quyền liên tục kể từ sau khi Hiệp định Paris về Campuchia được ký kết năm 1991. CPP đã kết thúc chế độ Khmer Đỏ của Pol Pot và mở ra thời kỳ phát triển hòa bình. Thông điệp tuy đơn giản này nhưng đã mang lại nhiều sự ủng hộ cho Thủ tướng Hun Sen trong nhiều thập niên qua. 

Tuy nhiên ngày nay, Campuchia được nhìn nhận là một trong những đối tác và là "con bài" quan trọng nhất của Trung Quốc trong ASEAN. Trong 20 năm qua, Trung Quốc là nhà đầu tư lớn nhất tại Campuchia với 9,17 tỉ USD viện trợ và đầu tư vào nước này. 

Bằng khoản tiền khổng lồ đó, Trung Quốc đã gây áp lực lên Campuchia về mặt chính trị để qua đó tạo được lợi thế trong quan hệ với các quốc gia ASEAN. Quan hệ giữa Campuchia với Trung Quốc đặc biệt nở rộ từ tháng 12 năm 2010 khi hai nước ký quan hệ hợp tác chiến lược toàn diện.

Trong giai đoạn tranh cử vừa qua, cương lĩnh chính của CNRP tập trung chủ yếu vào 2 điểm: Một là, chỉ trích chính quyền Hunsen đã quá già cỗi, quan liêu, thiếu đổi mới tư duy, không dân chủ và không còn phù hợp với thời đại; 

Hai là, CNRP nhấn mạnh sự ủng hộ của Trung Quốc đối với Campuchia, xem Trung Quốc là một đồng minh quan trọng cho sự phát triển của quốc gia này. Điều này được thể hiện khá rõ qua tuyên bố của Sam Rainsy rằng các đảng phái khác ở Campuchia không thể “ủng hộ Trung Quốc rõ ràng về Biển Đông” như CNRP.

Ông Vương Nghị, Ngoại trưởng Trung Quốc có chuyến thăm chóng vánh đến Campuchia sau khi nước này bầu cử Quốc hội, chúc mừng đảng CPP của ông Hun Sen đã "giành thắng lợi" khi Ủy ban Bầu cứ Quốc gia Campuchia còn chưa tuyên bố chính thức.

Với những tuyên bố khác hẳn quan điểm trên, có vẻ như CNRP đã lộ rõ cách thức để tranh đấu với CPP trong thời gian tới. Đó là thay vì tiếp tục ủng hộ Trung Quốc, phe Sam Rainsy quay sang chỉ trích Bắc Kinh và sẽ dùng nó làm vũ khí quan trọng để chống lại CPP.

Ngày nay người dân Campuchia bắt đầu cảm nhận được những tác động tiêu cực của “cuộc tấn công quyến rũ” (charm offensive) từ Trung Hoa. Mặc dù khoản viện trợ lên đến 9.17 tỉ USD trong 20 năm qua đã giúp đem lại một bộ mặt mới cho Campuchia nhưng nó cũng để lại nhiều hệ quả tiêu cực.

Những doanh nghiệp trong nước đang phải chịu sự bất công khi cạnh tranh với những doanh nghiệp của Trung Quốc ngay trên đất Campuchia. 

Theo Luật Đất đai của Campuchia năm 2001, việc cho thuê đất làm kinh tế vượt quá 10.000 ha là bị cấm. Nhưng Tập đoàn phát triển liên hợp Thiên Tân (Union Group) của Trung Quốc lại được chính phủ Campuchia đặc cách cho thuê 36.000 ha đất ở tỉnh Botum Sakor với thời hạn đến 99 năm. 

Phe đối lập Campuchia kêu gọi tiếp tục biểu tình phản đối kết quả bầu cử họ cho là có gian lận.

Những sự ưu đãi của chính phủ vốn không nằm trong "các khoản viện trợ không điều kiện" từ Trung Quốc này đang dần bóp chết sức cạnh tranh của các doanh nghiệp Campuchia.

Ngoài ra Campuchia đang phải hứng chịu sức ép từ các nước ASEAN sau những hành động trái với lợi ích của toàn thể Hiệp hội. Lần đầu tiên trong lịch sử 45 năm tồn tại ASEAN đã không thể đưa ra một thông cáo chung do những quan điểm khác biệt của Campuchia, nước chủ tịch luân phiên của ASEAN trong năm 2012, với các quốc gia thành viên còn lại. 

Trong bối cảnh nước rút để hướng tới hình thành Cộng đồng kinh tế ASEAN năm 2015, vị thế của Campuchia trong ASEAN sẽ bị suy giảm mạnh nếu chính sách thân Trung Quốc của chính phủ Campuchia tiếp tục gây ảnh hưởng tới lợi ích của toàn Hiệp hội. 

Những lời chỉ trích mới đây của lãnh đạo CNRP cho thấy một xu hướng mới của nội bộ đảng này. Đây có thể là sự khởi đầu cho cuộc cải tổ về cương lĩnh chính sách của phe Sam Rainsy để đối chọi với đảng CPP của Hun Sen. 

Hiện tại hãy còn quá sớm để kết luận về hiệu quả của những thay đổi chính sách của CNRP, nhưng những lời tuyên bố gây sốc vừa qua cũng đã báo hiệu một sự thay đổi lớn từ bên trong Campuchia.