Dịch bệnh COVID-19 vẫn đang bùng phát khắp thế giới, rửa tay và đeo khẩu trang là hai biện pháp chính được các nước chú trọng để phòng ngừa lây lan cho mỗi cá nhân. Vậy xà bông tiêu diệt virus theo cơ chế nào khi mà chưa có thuốc đặc trị nào có thể đối phối với chủng virus corona mới này.Được phỏng vấn bởi tờ báo Top Santé, Daniel Camus (Viện nghiên cứu Pasteur – nước Pháp) giải thích rằng “coronavirus là một bệnh về đường hô hấp, lây truyền trong 80% trường hợp khi tiếp xúc bằng tay”. Một thông điệp cũng được Olivier Véran nhấn mạnh: Rửa tay!” 

Bạn nên biết rằng trung bình, chúng ta chạm tay vào mặt 1 lần mỗi phút… Mũi, mắt và miệng là cửa ngõ cho virus và vi khuẩn. Do đó, vệ sinh tay là cần thiết và rửa tay hiệu quả hơn nhiều so với đeo khẩu trang. Thời gian rửa tay phải ít nhất là 20 giây và phải rửa đúng cách: toàn bộ mặt trên và dưới bàn tay, các kẽ móng, kẽ ngón tay.

Giáo sư Palli Thordarson ở Đại học New South Wales (Úc) đã giải thích về sự hữu hiệu của xà bông thông thường trong việc “bất hoạt” (inactive) virus.

Từ “bất hoạt” đang được y giới sử dụng rộng rải để chỉ sự vô hiệu hóa hoạt động của virus. Lý do là đa số không xem virus là một sinh vật có sự sống hoàn chỉnh, vì virus không có khả năng tự sinh sản và hấp thụ năng lượng để sống sót (virus phải có vật chủ mới có thể duy trì sự tồn tại của nó).

Xếp lá bài 

Giáo sư Thordarson giải thích về cơ chế hoạt động của xà phòng trong việc bất hoạt virus SARS-CoV-2 như sau:

Xà bông kết hợp với nước sẽ phá hoại cấu trúc của virus, giống như việc rút một lá bài của một tòa nhà xếp bằng những lá bài. Điều này sẽ làm cả tòa nhà bị đổ sập.

Cấu tạo của virus SARS-CoV-2 gồm những phân tử chất béo lipid, protein và RNA. Trong đó, mắt xích yếu nhất là các phân tử chất béo, đây là lớp vỏ bọc bảo vệ của con virus, vừa hỗ trợ sự xâm nhập của virus vào các tế bào cơ thể.

Khi dùng xà bông và nước rửa tay, vì xà phòng có chứa các thành phần phân tử giống chất béo gọi là chất “lưỡng phần” (amphiphile). Chất lưỡng phần có cấu trúc tương tự như chất béo lipid của virus, và sẽ “cạnh tranh” với các các lipid của virus.

Song song đó, chất này còn có tác dụng “hòa tan” các liên kết phi hóa trị (non-covalent bond) của virus, các liên kết này chính là “chất keo” giúp liên kết các thành phần phân tử lipid, protein và RNA của virus. Nhờ vậy, phân tử xà bong sẽ đẩy virus bong tróc khỏi bề mặt da tay và bị sụp đổ cấu trúc, làm con virus bị tiêu diệt.

Giáo sư Thordarson và một số đồng sự cũng nhận xét rằng giải pháp dùng xà phòng và nước để rửa tay tốt hơn so với nước rửa tay khô (hand sanitizer) và cồn y tế. Lý do là nếu dùng các loại sau nếu trong thời gian quá ngắn sẽ không có tác dụng diệt sạch các loại virus như rửa tay bằng xà bông và nước trong thời gian 20 giây.