Cà Kê Dê Ngỗng
Giống Như Việt Cộng: Trung Quốc: Cai trị bằng sự sợ hãi
Trung Quốc lại một lần nữa bị kìm kẹp trong sự sợ hãi chưa từng xảy ra kể từ thời Mao Trạch Đông. Từ phòng họp kín của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ)
Nguồn: Minxin Pei, “China’s Rule of Fear”, Project Syndicate, 08/02/2016.
Biên dịch: Đặng Thị Phương Thảo & Trương Thái Tiểu Long | Hiệu đính: Phạm Trang Nhung
(Nghiên Cứu Quốc Tế)
Trung Quốc lại một lần nữa bị kìm kẹp trong sự sợ hãi chưa từng xảy ra
kể từ thời Mao Trạch Đông. Từ phòng họp kín của Đảng Cộng sản Trung Quốc
(ĐCSTQ) đến giảng đường của các trường đại học và văn phòng của lãnh
đạo các cơ quan, bóng ma của những lời buộc tội khắc nghiệt và những
hình phạt thậm chí còn khắc nghiệt hơn đang rình rập giới tinh hoa chính
trị, học giả và doanh nhân Trung Quốc.
Rất dễ dàng để nhận ra nỗi lo sợ đang lan tràn. Kể từ khi chiến dịch
chống tham nhũng không khoan nhượng của Chủ tịch Tập Cận Bình khởi động
vào tháng 12 năm 2012, việc bắt giữ các quan chức chính phủ đã thành
chuyện thường ngày, khiến những người đồng nghiệp và bạn bè của họ đều
cảm thấy run sợ.
Giới chức cao cấp cũng chẳng được bảo vệ là bao, như 146 “con hổ” (những
quan chức giữ những chức vụ tương đương bộ trưởng hoặc chủ tịch tỉnh)
mới mất chức đã nhận ra, họ thường bị hất cẳng mà không hề được cảnh
báo. Thậm chí một cụm từ mới đã được bổ sung vào từ điển thuật ngữ tiếng
Trung để miêu tả sự rớt đài đột ngột khi đang được trọng thị: “miểu
sát” (秒杀), hay “giết ngay tức khắc”.
Nhưng nỗi lo sợ thậm chí còn tác động mạnh hơn tới các quan chức cấp
thấp hơn, được minh chứng bằng số lượng các báo cáo tự tử (của giới chức
này) ngày càng tăng. Truyền thông đã xác nhận có 28 trường hợp vào năm
ngoái, cho dù con số thực tế có thể còn cao hơn nhiều. Lo ngại về xu
hướng này, ban lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc hiện tại đang giao
nhiệm vụ cho các tổ chức Đảng địa phương thu thập số liệu về các vụ tự
tử của quan chức chính phủ kể từ khi chiến dịch chống tham nhũng bắt
đầu.
Không chỉ những kẻ tội phạm mới phải sống trong nỗi sợ hãi thường trực.
Với việc thường xuyên phải thông qua những dự án và yêu cầu có khả năng
khơi gợi nghi ngờ, bộ máy hành chính của Trung Quốc đang tê liệt vì sợ
hãi.
Ngoài bộ máy hành chính, các học giả, luật sư nhân quyền, blogger và
lãnh đạo các doanh nghiệp cũng phải chịu trận. Ở các trường đại học,
chính phủ chiêu mộ những người cung cấp thông tin tố cáo các giáo sư tán
thành các giá trị tự do trong bài giảng; nhiều học giả lên tiếng thẳng
thắn đã bị mất việc. Hàng trăm luật sư nhân quyền đã bị sách nhiễu và
bắt giữ.
Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp đã bị mất tích tạm thời, có lẽ là bị giam
giữ bởi các nhà điều tra chống tham nhũng. Một trong số những trường hợp
nổi trội nhất là vụ việc của ông trùm Quách Quảng Xương (Guo
Guangchang), người giàu thứ 17 ở Trung Quốc với tổng tài sản trị giá hơn
7 tỉ đô. Ông Quách đã bị bắt giữ hồi tháng 12 năm ngoái để “hỗ trợ một
cuộc điều tra tư pháp”, và rồi ông xuất hiện trong cuộc họp thường niên
của công ty một vài ngày sau đó mà không có lời giải thích nào được đưa
ra.
Nhưng có lẽ ảnh hưởng đáng báo động nhất mà sự trở lại của việc cai trị
dựa trên nỗi sợ hãi ở Trung Quốc gây ra là điều này đang gây ảnh hưởng
tới ngay cả người ngoài. Không chỉ giới báo chí phương Tây, đại diện các
tổ chức phi chính phủ và các giám đốc điều hành người nước ngoài đang
sống trong nỗi sợ hãi, mà ngay cả các giám đốc điều hành, các nhà xuất
bản và các biên tập viên ở Hồng Kong, những người không phải chịu quyền
tài phán của Trung Quốc theo như thỏa thuận “một quốc gia, hai chế độ”
cũng phải đối mặt với điều này.
Năm 2013, một công dân Anh bị tuyên án 2,5 năm tù vì những cáo buộc mơ
hồ liên quan đến công ty cung cấp dịch vụ điều tra ChinaWhys của mình;
một năm sau, vợ ông và là đối tác kinh doanh, một công dân Mỹ sinh tại
Trung Quốc, cũng phải nhận bản án hai năm tù vì những cáo buộc tương tự.
Tháng 12 năm ngoái, một nhà báo người Pháp bị trục xuất khỏi Trung Quốc
vì một bài báo về cách chính quyền đối xử với người thiểu số Duy Ngô
Nhĩ. Một tháng sau đó, nhân viên một tổ chức phi chính phủ của Thụy Điển
cũng bị trục xuất, sau khi bị bắt và buộc tội “de dọa cho an ninh quốc
gia”.
Những tập đoàn khổng lồ của phương Tây, từng được chính phủ Trung Quốc
săn đón, hiện giờ cũng lo sợ những cuộc khám xét bất ngờ từ phía cảnh
sát và các cuộc điều tra chống độc quyền. Hãng dược phẩm khổng lồ
Glaxosmithkline đã bị phạt 500 triệu USD vào năm 2014 vì hành vi tham
nhũng, một trong những khoản tiền phạt doanh nghiệp lớn nhất được Trung
Quốc đưa ra. Công ty sản xuất chip điện tử Mỹ Qualcomm cũng từng phải
chi ra gần 1 tỉ USD tiền phạt cho Trung Quốc vì hoạt động kinh doanh
“độc quyền” vào năm ngoái ( 2015).
Đáng ngại hơn, năm chuyên viên xuất bản sách và biên tập viên tại Hong
Kong làm việc cho nhà xuất bản Mighty Current chuyên đăng những chuyện
giật gân về các lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc đã biến mất trong vài
tháng gần đây. Hai trong số đó rõ ràng là đã bị bắt cóc và bị đưa tới
Trung Quốc dù họ không hề muốn. Một trong hai người, một công dân Thụy
Điển, đã buộc phải xuất hiện trên truyền hình Trung Quốc, và khẳng định
một cách đáng ngờ rằng anh ta đã tự nguyện rời Thái Lan để trở về Trung
Quốc và yêu cầu mọi người không cố giúp đỡ mình.
Rõ ràng, sự kiểm soát dựa trên nỗi sợ hãi vẫn không kết thúc cùng với
cuộc Cách mạng Văn hóa năm 1976 như nhiều người nghĩ. Điều này cũng
không có gì đáng ngạc nhiên. Cho dù nền kinh tế Trung Quốc đã được hiện
đại hóa và phát triển mạnh mẽ, hệ thống chính trị của quốc gia này vẫn
duy trì những đặc tính chuyên chế cốt lõi: một nhà nước được miễn trừ
khỏi các quy định pháp luật, một bộ máy an ninh trong nước với những đặc
vụ và người cung cấp thông tin ở hầu hết mọi nơi, sự kiểm duyệt rộng
rãi, và (cơ chế) bảo vệ quyền cá nhân yếu kém. Không những không bị bác
bỏ, những di sản về thể chế của chủ nghĩa Mao Trạch Đông vẫn được giữ
nguyên để sử dụng và sẽ được tăng cường bất cứ khi nào giới lãnh đạo
thấy phù hợp, như hiện nay chẳng hạn.
Điều này chắc hẳn sẽ gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh ở phương Tây. Thực
chất, thay vì đơn thuần coi việc trở lại của sự cai trị dựa trên sợ hãi ở
Trung Quốc như một nhân tố định hình sự can dự với quốc gia này, các
nhà lãnh đạo phương Tây nên phát triển những chiến lược buộc Trung Quốc
phải suy nghĩ lại về con đường của họ. Với tầm ảnh hưởng quốc tế đang
lên của Trung Quốc hiện nay, sự khôi phục lại những chiến thuật gây sợ
hãi của chế độ chuyên chế có ảnh hưởng sâu rộng và cực kì đáng lo ngại
đối với châu Á và toàn thế giới.
Biên dịch: Đặng Thị Phương Thảo & Trương Thái Tiểu Long | Hiệu đính: Phạm Trang Nhung
Minxin Pei (Bùi Mẫn Hân) là giáo sư về Quản trị Chính quyền
tại Claremont McKenna College và là nghiên cứu viên không thường trú của
Quỹ Marshall Đức ở Hoa Kỳ.
Bàn ra tán vào (0)
Các tin đã đăng
Giống Như Việt Cộng: Trung Quốc: Cai trị bằng sự sợ hãi
Trung Quốc lại một lần nữa bị kìm kẹp trong sự sợ hãi chưa từng xảy ra kể từ thời Mao Trạch Đông. Từ phòng họp kín của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ)
Trung Quốc lại một lần nữa bị kìm kẹp trong sự sợ hãi chưa từng xảy ra
kể từ thời Mao Trạch Đông. Từ phòng họp kín của Đảng Cộng sản Trung Quốc
(ĐCSTQ) đến giảng đường của các trường đại học và văn phòng của lãnh
đạo các cơ quan, bóng ma của những lời buộc tội khắc nghiệt và những
hình phạt thậm chí còn khắc nghiệt hơn đang rình rập giới tinh hoa chính
trị, học giả và doanh nhân Trung Quốc.
Rất dễ dàng để nhận ra nỗi lo sợ đang lan tràn. Kể từ khi chiến dịch
chống tham nhũng không khoan nhượng của Chủ tịch Tập Cận Bình khởi động
vào tháng 12 năm 2012, việc bắt giữ các quan chức chính phủ đã thành
chuyện thường ngày, khiến những người đồng nghiệp và bạn bè của họ đều
cảm thấy run sợ.
Giới chức cao cấp cũng chẳng được bảo vệ là bao, như 146 “con hổ” (những
quan chức giữ những chức vụ tương đương bộ trưởng hoặc chủ tịch tỉnh)
mới mất chức đã nhận ra, họ thường bị hất cẳng mà không hề được cảnh
báo. Thậm chí một cụm từ mới đã được bổ sung vào từ điển thuật ngữ tiếng
Trung để miêu tả sự rớt đài đột ngột khi đang được trọng thị: “miểu
sát” (秒杀), hay “giết ngay tức khắc”.
Nhưng nỗi lo sợ thậm chí còn tác động mạnh hơn tới các quan chức cấp
thấp hơn, được minh chứng bằng số lượng các báo cáo tự tử (của giới chức
này) ngày càng tăng. Truyền thông đã xác nhận có 28 trường hợp vào năm
ngoái, cho dù con số thực tế có thể còn cao hơn nhiều. Lo ngại về xu
hướng này, ban lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc hiện tại đang giao
nhiệm vụ cho các tổ chức Đảng địa phương thu thập số liệu về các vụ tự
tử của quan chức chính phủ kể từ khi chiến dịch chống tham nhũng bắt
đầu.
Không chỉ những kẻ tội phạm mới phải sống trong nỗi sợ hãi thường trực.
Với việc thường xuyên phải thông qua những dự án và yêu cầu có khả năng
khơi gợi nghi ngờ, bộ máy hành chính của Trung Quốc đang tê liệt vì sợ
hãi.
Ngoài bộ máy hành chính, các học giả, luật sư nhân quyền, blogger và
lãnh đạo các doanh nghiệp cũng phải chịu trận. Ở các trường đại học,
chính phủ chiêu mộ những người cung cấp thông tin tố cáo các giáo sư tán
thành các giá trị tự do trong bài giảng; nhiều học giả lên tiếng thẳng
thắn đã bị mất việc. Hàng trăm luật sư nhân quyền đã bị sách nhiễu và
bắt giữ.
Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp đã bị mất tích tạm thời, có lẽ là bị giam
giữ bởi các nhà điều tra chống tham nhũng. Một trong số những trường hợp
nổi trội nhất là vụ việc của ông trùm Quách Quảng Xương (Guo
Guangchang), người giàu thứ 17 ở Trung Quốc với tổng tài sản trị giá hơn
7 tỉ đô. Ông Quách đã bị bắt giữ hồi tháng 12 năm ngoái để “hỗ trợ một
cuộc điều tra tư pháp”, và rồi ông xuất hiện trong cuộc họp thường niên
của công ty một vài ngày sau đó mà không có lời giải thích nào được đưa
ra.
Nhưng có lẽ ảnh hưởng đáng báo động nhất mà sự trở lại của việc cai trị
dựa trên nỗi sợ hãi ở Trung Quốc gây ra là điều này đang gây ảnh hưởng
tới ngay cả người ngoài. Không chỉ giới báo chí phương Tây, đại diện các
tổ chức phi chính phủ và các giám đốc điều hành người nước ngoài đang
sống trong nỗi sợ hãi, mà ngay cả các giám đốc điều hành, các nhà xuất
bản và các biên tập viên ở Hồng Kong, những người không phải chịu quyền
tài phán của Trung Quốc theo như thỏa thuận “một quốc gia, hai chế độ”
cũng phải đối mặt với điều này.
Năm 2013, một công dân Anh bị tuyên án 2,5 năm tù vì những cáo buộc mơ
hồ liên quan đến công ty cung cấp dịch vụ điều tra ChinaWhys của mình;
một năm sau, vợ ông và là đối tác kinh doanh, một công dân Mỹ sinh tại
Trung Quốc, cũng phải nhận bản án hai năm tù vì những cáo buộc tương tự.
Tháng 12 năm ngoái, một nhà báo người Pháp bị trục xuất khỏi Trung Quốc
vì một bài báo về cách chính quyền đối xử với người thiểu số Duy Ngô
Nhĩ. Một tháng sau đó, nhân viên một tổ chức phi chính phủ của Thụy Điển
cũng bị trục xuất, sau khi bị bắt và buộc tội “de dọa cho an ninh quốc
gia”.
Những tập đoàn khổng lồ của phương Tây, từng được chính phủ Trung Quốc
săn đón, hiện giờ cũng lo sợ những cuộc khám xét bất ngờ từ phía cảnh
sát và các cuộc điều tra chống độc quyền. Hãng dược phẩm khổng lồ
Glaxosmithkline đã bị phạt 500 triệu USD vào năm 2014 vì hành vi tham
nhũng, một trong những khoản tiền phạt doanh nghiệp lớn nhất được Trung
Quốc đưa ra. Công ty sản xuất chip điện tử Mỹ Qualcomm cũng từng phải
chi ra gần 1 tỉ USD tiền phạt cho Trung Quốc vì hoạt động kinh doanh
“độc quyền” vào năm ngoái ( 2015).
Đáng ngại hơn, năm chuyên viên xuất bản sách và biên tập viên tại Hong
Kong làm việc cho nhà xuất bản Mighty Current chuyên đăng những chuyện
giật gân về các lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc đã biến mất trong vài
tháng gần đây. Hai trong số đó rõ ràng là đã bị bắt cóc và bị đưa tới
Trung Quốc dù họ không hề muốn. Một trong hai người, một công dân Thụy
Điển, đã buộc phải xuất hiện trên truyền hình Trung Quốc, và khẳng định
một cách đáng ngờ rằng anh ta đã tự nguyện rời Thái Lan để trở về Trung
Quốc và yêu cầu mọi người không cố giúp đỡ mình.
Rõ ràng, sự kiểm soát dựa trên nỗi sợ hãi vẫn không kết thúc cùng với
cuộc Cách mạng Văn hóa năm 1976 như nhiều người nghĩ. Điều này cũng
không có gì đáng ngạc nhiên. Cho dù nền kinh tế Trung Quốc đã được hiện
đại hóa và phát triển mạnh mẽ, hệ thống chính trị của quốc gia này vẫn
duy trì những đặc tính chuyên chế cốt lõi: một nhà nước được miễn trừ
khỏi các quy định pháp luật, một bộ máy an ninh trong nước với những đặc
vụ và người cung cấp thông tin ở hầu hết mọi nơi, sự kiểm duyệt rộng
rãi, và (cơ chế) bảo vệ quyền cá nhân yếu kém. Không những không bị bác
bỏ, những di sản về thể chế của chủ nghĩa Mao Trạch Đông vẫn được giữ
nguyên để sử dụng và sẽ được tăng cường bất cứ khi nào giới lãnh đạo
thấy phù hợp, như hiện nay chẳng hạn.
Điều này chắc hẳn sẽ gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh ở phương Tây. Thực
chất, thay vì đơn thuần coi việc trở lại của sự cai trị dựa trên sợ hãi ở
Trung Quốc như một nhân tố định hình sự can dự với quốc gia này, các
nhà lãnh đạo phương Tây nên phát triển những chiến lược buộc Trung Quốc
phải suy nghĩ lại về con đường của họ. Với tầm ảnh hưởng quốc tế đang
lên của Trung Quốc hiện nay, sự khôi phục lại những chiến thuật gây sợ
hãi của chế độ chuyên chế có ảnh hưởng sâu rộng và cực kì đáng lo ngại
đối với châu Á và toàn thế giới.
Biên dịch: Đặng Thị Phương Thảo & Trương Thái Tiểu Long | Hiệu đính: Phạm Trang Nhung
Minxin Pei (Bùi Mẫn Hân) là giáo sư về Quản trị Chính quyền
tại Claremont McKenna College và là nghiên cứu viên không thường trú của
Quỹ Marshall Đức ở Hoa Kỳ.
