Quan hệ Trung Quốc – Bắc Hàn từng vô cùng khắng khít, được xem là “môi hở răng lạnh”. Nhưng những năm gần đây, mối quan hệ này đang rạn nứt vì nhiều lý do.

Lý do đầu tiên, đó là Bắc Kinh ngày càng không hài lòng về các vụ thử hạt nhân của Bình Nhưỡng. Trước đây, khi chuẩn bị tiến hành một vụ thử hạt nhân, Bắc Hàn luôn thông báo trước cho TQ. Thế nhưng Bắc Hàn đã không làm điều này trong các vụ thử hạt nhân gần đây. Rõ là Bắc Hàn đang xem thường TQ.

Nhiều người TQ xem Bắc Hàn là một cục nợ. TQ có lý do để lo ngại trước nguy cơ có thêm một đối thủ được trang bị vũ khí hạt nhân ngay bên cạnh mình. TQ từng bỏ phiếu thông qua trừng phạt của Hội Đồng Bảo An LHQ đối với Bắc Hàn sau các vụ thử hạt nhân của nước này. Có thể xem đó là lời nói thẳng của Bắc Kinh về sự không hài lòng  đối với Bình Nhưỡng.

Ngược lại, việc Bình Nhưỡng tăng cường hợp tác với Nga được cho là cách Bình Nhưỡng bày tỏ bất mãn với Bắc Kinh. Người ta ghi nhận rằng kể từ khi lên nắm quyền, lãnh tụ Bắc Hàn là Kim Jong Un chưa từng tới thăm TQ.  Theo KCNA, hãng thông tấn của Bắc Hàn, mới đây Chủ tịch Kim Jong Un đã gởi lời chúc mừng sinh nhật tới TT Nga Putin, gọi ông là “người đồng chí thân thiết nhất”. Mà như thế thì Kim Jong Un không còn xem ông Tập Cận Bình là đồng chỉ thân thiết nhất.

Mới đây nhất, lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong Un tái khẳng định sự ủng hộ đối với “cuộc đấu tranh chính nghĩa” của Nga vì “chủ quyền quốc gia” trong xung đột ở Ukraine. Bình Nhưỡng đã điều hàng chục ngàn binh lính tới hỗ trợ Nga nhằm giành lại quyền kiểm soát vùng Kursk. Hàng ngàn trong số họ đã bỏ mạng ở tỉnh biên giới này.

Vào Tháng Sáu, ông Kim đã có cuộc gặp với Thư Ký Hội Đồng An Ninh Nga Sergei Shoigu. Trong cuộc gặp, Kim cam kết sẽ tiếp tục ủng hộ “vô điều kiện lập trường và chính sách đối ngoại của Nga trong vấn đề Ukraine và những vấn đề quốc tế khác”. Ngoại Trưởng Nga Sergei Lavrov gọi Bắc Hàn là “đối tác cốt lõi trong trật tự thế giới đa cực mới nổi”. Ông Lavrov nói : “Đồng minh thân thiết nhất của Nga ở phía Tây là Belarus. Ở phía Đông, đó là Cộng Hòa Dân Chủ Nhân Dân Triều Tiên”.

Chắc chắn rằng trước mối quan hệ giữa Nga và Bắc Hàn ngày càng thắm thiết, TQ đâu chỉ khó chịu với Bắc Hàn, mà còn khó chịu cả với Nga. Quan hệ Nga - Trung hiện tại dù được hai nước ca ngợi là “vô cùng tốt đẹp”, song nhiều người tin rằng cái sự tốt đẹp đó chỉ tồn tại ở đằng mồm mà thôi. Có nhiều điều TQ không hài lòng với Nga, chỉ là TQ chưa nói thẳng ra. Chẳng hạn như về các cuộc biểu tình của phe đối lập ở Kazakhstan năm 2022. Việc Nga nhanh chóng triển khai quân để dập tắt biểu tình khiến TQ cảm thấy mình không được Nga tôn trọng. Bởi TQ, Nga và Kazakhstan đều là thành viên của SCO (Tổ chức Hợp tác Thượng Hải). Nhưng CSTO (Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể) do Nga lãnh đạo đã bỏ qua SCO khiến TQ bất lực trong việc can thiệp. Chỉ với việc siết chặt quan hệ với Triều Tiên, thì Nga đã tỏ ra xem thường TQ, nước đang hỗ trợ Nga khá nhiều trong cuộc xâm lược Ukraine, dù là một cách gián tiếp.

Hôm 9 Tháng Mười năm 2025, Thủ Tướng Lý Cường của TQ đã tới Bắc Hàn để tham dự các sự kiện kỷ niệm “80 năm thành lập đảng Lao Động Triều Tiên”. Đây là chuyến thăm cấp cao nhất đầu tiên của một nhà lãnh đạo TQ đến Bắc Hàn kể từ sau chuyến công du Bình Nhưỡng của Chủ Tịch Tập Cận Bình năm 2019. Có thể xem chuyến thăm của Thủ Tướng Lý Cường là một trong những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm duy trì mối quan hệ với Bình Nhưỡng trong khi chế độ Kim Jong Un siết chặt quan hệ với Nga nhưng lại lơi đi quan hệ với TQ.

Thế nhưng trong chuyến thăm Bắc Hàn này, ông Lý Cường được cho là đã bị Chủ Tịch Kim Jong Un tiếp đón mang tính sỉ nhục. So với cảnh ông Kim tiếp các đoàn Nga hoặc Việt Nam, mỗi bên mang theo đầy đủ phái đoàn, song khi tiếp đoàn của ông Lý Cường, ông Kim chỉ mang theo một quan chức đi cùng.

Bắc Kinh gần đây được cho là đã chơi một cú quay ngoắt với Moscow, khiến Nga chao đảo. Đó là Bắc Kinh siết xuất khẩu công nghệ và linh kiện, trong khi Mỹ và Âu Châu liên tiếp tung đòn hợp tác chiến lược, khóa chặt không gian xoay sở của Nga. Nga từ vị thế sánh vai với TQ, giờ phải đối mặt với với thực tế khó khăn, bị dồn về phía sau bàn cờ chính trị.

Một số người TQ ôm mối hận lịch sử đối với Nga đôi khi vẫn đề cập tới vùng lãnh thổ 600 ngàn dặm vuông của TQ mà Nga sáp nhập vào cuối thế kỷ 19. Mối quan hệ tương đối ấm áp hiện tại giữa Bắc Kinh và Moscow khó làm người Nga bớt đi lo ngại rằng việc người TQ tiếp tục di cư tới khu vực biên giới Viễn Đông sẽ đe dọa sự toàn vẹn lãnh thổ của Nga, và rằng một TQ ngày càng hùng mạnh sẽ gây tổn hại cho các lợi ích của Nga.

Nhiều người tin rằng mối quan hệ “tốt đẹp” giữa Nga và TQ sẽ không kéo dài được lâu, và rằng không sớm thì muộn, Bắc Kinh sẽ động binh để chiếm lại các vùng lãnh thổ rộng lớn của TQ mà Thanh Triều đã nhượng cho Nga vào thế kỷ 19 theo các hiệp ước mà Bắc Kinh cho là bất công.

Tóm lại, Nga đánh Ukraine vì vấn đề lãnh thổ thì TQ cũng có thể đánh Nga vì vấn đề lãnh thổ. Và nếu chiến tranh Nga – Trung xảy ra thì Bắc Hàn sẽ đứng về bên nào? Hay chỉ đứng giữa vỗ tay cổ vũ cho cả hai bậc đàn anh?

 TRẦN THẾ KỶ