Lời phi lộ: Đây là một bài phiếm luận, viết từ năm 2013, mới tìm lại được, sau mấy năm thất lạc, xin gửi lại cho các bạn đọc cho vui, để xả stress vào cuối tuần. Không phải là một bài nghiên cứu thâm sâu về ngôn ngữ hay văn chương, cũng không dính líu đến chính trị, và ráng không đụng chạm, hoặc đụng không nhiều, đến cá nhân nào.  Xin quý vị và quý bạn xem qua, góp thêm ý kiến, nếu muốn, cũng cho vui, nhưng không tranh luận nghiêm chỉnh, gay cấn.

      Để làm chuyện đó, người Mỹ có kiểu nói lịch sự to make love (= to engage in sexual intercourse), người Pháp, faire l’amour (= accomplir l’acte sexuel). Người Việt mình, cũng rất lịch sự, quen nói làm tình, mặc dù chữ “tình” đứng khơi khơi giữa trời chưa diễn tả hết nghĩa của “love” hay “amour” dưới dạng động từ, vì có bao giờ ai viết “Anh tình em” (I love you, je t’aime)? Nghe được không chứ? Giở tự điển Việt Nam, thấy chữ làm tình (= đàn ông đàn bà ăn nằm với nhau) và ngoài ra không có chữ nào khác tương đương với kiểu nói lịch sự Anh và Pháp. 

      1) Riêng tiện nhân, từ hai năm nay, lại dùng, và khoái dùng, từ ngữ làm yêu. Khiến một ông bạn vàng bên Việt Nam rất ư là thắc mắc, tưởng tiện nhân ở Mỹ lâu năm quên cả tiếng mẹ đẻ (hoặc làm bộ quên, như mấy thằng cha Việt Kiều, gốc nhà quê, áo gấm về làng, trưởng giả học làm sang, nổ còn hơn kho đạn Long Bình) và nhắc, “ông ơi, làm ơn thay nó bằng làm tình đi”. Tiện nhân bèn cười cười, dĩ nhiên trên email, “OK, thì chữ nào cũng được, miễn là có làm chuyện đó một cách chất lượng là được, cứu cánh biện minh cho phương tiện mà”.

      Nguyên do cũng tại như thế này: Số là tiện nhân nghỉ hưu đã mấy năm. Một hôm, Sở Y tế Quận Multnomah, qua trung gian của một người bạn, nhờ tiện nhân đến làm giám khảo, có trả lương, cho một buổi tuyển lựa thông dịch viên Anh-Việt, cùng với hai nhân viên của Sở, một Mỹ, một Việt. Một nữ thí sinh trẻ đẹp, cha mẹ gốc Tàu Chợ Lớn, sinh ra và lớn lên tại Mỹ, dĩ nhiên tiếng Anh rất giỏi, còn tiếng Việt lơ lớ, rặt giọng Ba Tàu. Khi được yêu cầu dịch một câu về bệnh Aids ra tiếng Việt, gặp chữ make love khó quá cô không biết nói sao, quýnh lên bèn dịch đại: “ờ à… khi hai đứa làm yêu (make love) mà không có bảo trọng (protection) thì ờ à… hai đứa nó dám (they risk) có cái dịp may (chance) ờ à… chụp (catch) cái bệnh Aids”.

      Tiện nhân suýt bật cười. Nói tiếng Việt như thế, dĩ nhiên, làm sao được mướn? Nhưng tiện nhân nhớ mãi chữ làm yêu rất dễ thương của cô. Nó lạ, độc đáo (điều chắc chắn) và chính xác (có lẽ) hơn chữ làm tình. Tiện nhân mê chữ đó cũng như nhà đại phê bình văn học kiêm học giả thật Nguyễn Hưng Quốc bên Úc mê bài thơ Con Cóc nhảy ra / Con Cóc ngồi đó / Con Cóc nhảy đi… còn hơn cả thơ Kiều vậy. Vì:

      a) Chữ yêu, đúng nguyên thủy, có một nghĩa rất đen, rất rộng, dành cho nam và nữ, còn những người khác với nhau, như cha mẹ, con cái, anh em, bạn bè, dùng chữ thương là thích hợp nhất. Để phân biệt hai trường hợp, tiếng Pháp có chữ aimer và aimer bien, cũng như tiếng Anh to love và to like. Ví dụ, sau một thời gian tán tỉnh, một ngày đẹp trời, nghe một em đầm tóc vàng sợi nhỏ thỏ thẻ: “Je vous aime bien”, hoặc “I like you very much”, quý bạn trẻ đừng tưởng bở, mừng quýnh lên, mà móc ví dâng hết thẻ credit cho em đi siêu thị cà.

      b) Về nghĩa bóng, và rất hẹp, yêu đi sát nút với làm yêu. Đã lâu, tiện nhân đọc ở đâu đó một đoạn văn trữ tình có câu: “Và chàng đã yêu nàng” và trong nội dung bài viết, người ta hiểu rất rõ chàng đã… ngủ, tức làm yêu, với nàng. Đọc một vài bài thơ của Xuân Diệu, tiện nhân, vốn nhậy cảm, hiểu chữ yêu (hay chữ tình tự), trong nghĩa này. Thà một phút huy hoàng rồi chợt tối…Anh hút nhụy của mỗi giờ tình tự…Cũng vậy, nếu bị một cô thúc giục, “hãy yêu em đi, chiều hôm tối rồi”, không lẽ anh chàng cù lần đến nỗi đứng đực ra đấy? Từ đó, chữ yêu móc ngoặc với đương để thành yêu đương –chỉ dùng cho trường hợp cổ điển nam nữ yêu nhau, mà gays hay lesbians ở Mỹ cũng chưa được phép dùng. Hai anh râu ria xồm xoàm, vai u thịt bắp, cỡ những tay đua mô tô Harley trên xa lộ, mà ôm nhau nói chữ yêu đương, mặc dù được Obama và Biden cho phép làm hôn thú, vẫn khiến tiện nhân rùng mình, nổi da gà. Tiện nhân không kỳ thị đâu nhé. Chỉ bàn về thẩm mỹ và chữ nghĩa thôi. Con cái nói chữ ấy với cha mẹ, anh chị em với nhau, cũng không được nốt. Phải dùng yêu thương.

      c) Còn tình có ba bảy đường tình: tình con, tình cha, tình mẹ, tình nước, tình nghĩa, tình vợ, tình chồng, tình bạn. Làm tình. OK, nhưng làm tình trong nghĩa nào đây? Trong Truyện Kiều, khi tái hợp với Kim Trọng (một người mà tiện nhân rất chê) nàng Kiều bị anh chàng ngỏ lời muốn kiếm chút cháo, mặc dù đang là chồng của Thúy Vân, và nàng lập tức từ chối, lấy cớ tình hai người bây giờ chỉ còn là tình nghĩa,

Chẳng trong chăn gối cũng ngoài cầm thơ

       Chính vì làm tình không rõ ràng, mơ hồ sương khói mà tiện nhân thích chữ làm yêu, dứt khoát hơn, đâu vào đó hơn, khi bàn về chuyện phòng the nam nữ.

       2) Ngôn ngữ bây giờ có nhiều kiểu nói mới rất lạ lùng, mà các ông hàn lâm (académicien) Tây gọi là néologisme, hay tệ hơn barbarisme. Thỉnh thoảng, tiện nhân nghe vài CD hải ngoại, nhất là quốc nội, trong đó có những câu hát ở thể tán thán từ (exclamatif), như: “yêu dấu ơi! hỡi dấu yêu! sao bây giờ đành xa đôi lứa […]”, chẳng hạn trong bài “Luân vũ trong chiều mưa” (?) do Bảo Hân hát. Tĩnh từ yêu dấu, trong context bài hát, trở thành đối tượng để gọi, để nói chuyện, như một tình nhân? Ủa, sao lạ rứa?  Suy nghĩ mãi, tiện nhân đoán rằng ông hay bà nhạc sĩ, ca sĩ không bị té giếng đâu, nghĩa là chưa khùng, nhưng có lẽ đã dịch danh từ (mon) chéri / (ma) chérie của Pháp hay (my) darling của Anh-Mỹ ra thành tĩnh từ yêu dấu, cho nó có vẻ lập dị, độc đáo. Dịch thành anh / em yêu dấu, như đúng nghĩa của nó, sẽ tầm thường, cù lần, quê mùa chăng? Ấy là chưa kể những chữ mà Việt Cộng bây giờ xài tầm bậy tầm bạ, vung vít, không giống ai, không người lái. Chẳng hạn chữ bức xúc: tiện nhân thách tất cả những kẻ sử dụng nó thử định nghĩa là cái quái quỉ gì, một cách thuyết phục. Chẳng hạn chữ hoành tráng, bây giờ bị VC dùng với nghĩa hỗn tạp, bừa bãi. Đụng cái gì cũng hoành tráng. Về chữ này, một ông bạn già John Doe 1 kể rằng ông cho một ông bạn già John Doe 2 một viên Cialis (tương tự Viagra) để dùng thử và dặn cho biết kết quả như thế nào. Hôm sau, John Doe 2 hồ hởi phấn khởi báo cáo: “Phải công nhận đó là thuốc tiên, vì sau nửa tiếng bỗng nhiên thằng bé  vùng lên, sừng sộ, cực kỳ hoành tráng, lại còn ngoan cố nữa, xong rồi bảo xuống nó vẫn không chịu nghe…”

      3) Trở lại chữ làm yêu. Nó chỉ được dùng khi người ta muốn tỏ ra văn vẻ, lịch sự. Trong những trường hợp khác, tùy theo mức độ bình dân hay thô tục, mọi ngôn ngữ trên thế giới đều có rất nhiều cách nói. Chẳng hạn giao cấu (nói chung, cho con người và con vật, đực và cái, và trong một bài thơ, đại thi hào Phạm Công Thiện của một số độc giả mê sảng đã tự nhận “giao cấu với mặt trời sinh ra mặt trăng”), giao hợp (chỉ cho người), giao hoan (còn có nghĩa vui chơi, hoan lạc với nhau). Cho những chữ này, tiếng Pháp có accouplement (động từ là “s’accoupler”), coït (trong tự điển chữ coït không có dạng động từ, trừ Flaubert đã dùng coïter, vào năm 1859), copulation ← Latin, copulatio, kết hợp. Tiếng Anh có coition, hoặc coitus –cũng như coït, bởi tiếng Latin coitus ← coire, đi với nhau. Dùng trong y khoa, hay văn chương, còn có post coitum, hậu giao hợp. Sau coitum, thì có lẽ hai bên đối phương đều chán? Hãy nghe Xuân Diệu:              

      Về chữ Pháp coït (chữ ï có hai chấm trên đầu). Tại Portland có một hãng giặt thảm không hiểu sao lấy tên là Coit, mới đầu đọc thấy nó, tiện nhân không khỏi mắc cười.

      Thô tục hơn thì Việt Nam có Đ… –mà ai cũng biết và chắc đã nói ít nhất một lần trong đời, giống như merde, foutre của Pháp và shit, fuck của Anh-Mỹ. Tiếng Pháp, tiếng Anh thì nhiều lắm, gồm cả tiếng lóng, để chỉ Đ… So với tiếng Pháp, chẳng hạn, từ ngữ Việt Nam, về chuyện ấy và liên quan đến cái giống, có vẻ kém thua. Ví dụ, về bộ phận sinh dục của hai phái, Việt Nam chỉ có trên dưới 10 chữ là cùng, gồm cả từ những câu chửi tục dân gian hoặc thơ nói lái, được gán cho Hồ Xuân Hương hoặc thơ Con C…, Cái L… của “thi bá” Trần Tiến Dũng trên báo Tiền Vệ do học giả thật Nguyễn Hưng Quốc chủ xướng. Trong khi tiếng Pháp, tiện nhân đếm trong Tự điển tiếng lóng (Dictionnaire du français argotique et populaire), thấy 93 chữ cho đàn ông (le mec) và 72 chữ cho đàn bà (la nana). Không hiểu tại sao. Có lẽ về tình dục dân Tây quá mạnh, nhờ mê cognac và bifteck?

      Nhân đây, tiện nhân kể một chuyện xảy ra thời mới bắt đấu đi dạy tại Mỹ. Trong bài học về article le, la, một nữ sinh viên giơ tay hỏi: “Monsieur, tại sao verge (dương vật) lại là la, féminin, còn vagin (âm đạo) lại là le, masculin?” Hỏi tại sao với ngôn ngữ và văn phạm thì thà hỏi đầu gối, sướng hơn. Câu hỏi bất ngờ, chưa bao giờ nghĩ đến, làm tiện nhân bối rối, đang phân vân không biết có nên, hay không, giải thích bằng nguyên ngữ Latin, bởi virga (→ verge), giống cái, nhưng khổ một nỗi vagina (→ vagin) lại cũng là giống cái, thì một nam sinh viên mau mắn trả lời hộ: “Tại vì con verge dành cho đàn bà, còn cái vagin dành cho đàn ông.” Có thể đúng vào thời ấy (thập niên 90). Hôm nay mà giải thích kiểu đó sẽ bị ốm đòn bởi cái đám ồn ào ủng hộ hôn nhân đồng tính.

      4) Chữ Đ… và ĐM… trong ngôn ngữ thô tục Việt Nam là chữ căn bản, nếu thay đổi cũng tùy từng miền Nam, Trung, Bắc, nhưng tất cả đều bắt đầu bằng Đ... Còn Tây và Mỹ? Khá nhiều, nhưng tiện nhân chỉ xin nêu ra một ví dụ thôi: baiser và anh em gốc Anh-Mỹ của nó, to fuck.   

      Chữ baiser dùng như danh từ có nghĩa là cái hôn hiền lành, vô tội (giữa tình nhân), từ đó có bise và bisou (trên má, giữa những người trong gia đình và bạn bè thân thiết). Dùng dưới dạng động từ, baiser trở thành Đ… ngay, trong nghĩa lịch sự hoặc tục tằn của chữ. Dịch “tôi hôn nàng” ra “je la baise” là chết tươi. Mà phải dùng động từ embrasser (“je l’embrasse”, còn có nghĩa là ôm) hoặc đi vòng vo Tam quốc, “je lui donne un baiser”) là an toàn trên xa lộ. Từ baiser động từ, các ông Tây bày ra nhiều cách, ví dụ: baiser à la papa (nhẹ nhàng, kiểu ông bà, tức cái cốc nằm trên cái nồi, do các ông cố đạo truyền giáo, missionnaires, dạy bảo con chiên Công giáo), baiser en hussard (kiểu biệt kích, tấn công liền, ào ạt, không giáo đầu lôi thôi), baiser en cygne (vác cày qua núi) v.v... Ngoài ra, còn có những danh từ đồng nghĩa: baisage, baise, đặc biệt baiseur (nôm na, thằng cha khoái đ... rong, Mỹ gọi là “f... around”). Cùng nghĩa với động từ baiser có tiếng lóng calcer (“Il a calcé une nana”). Chửi nhau? Ngày nhỏ, chúng tôi thỉnh thoảng chửi qua chửi lại với mấy thằng Tây con: Je baise ta mère / ta sœur. Giận nữa thì: Je viole (= hiếp, rape) ta mère. Thằng con của tiện nhân, Xavier, học lớp 8, thường bị một thằng bully Mỹ cùng lớp đi theo chọc ghẹo, quấy rầy vô cớ, một hôm tự nhiên gây sự: “Your mom tried to abort you but she failed” (Mẹ mày đã cố gắng phá thai mày, mà thất bại). Tức quá (vì thực ra, nghĩ kỹ, câu của thằng Mỹ con kia cũng nặng lắm), Xavier chửi lại: “F... you and your mom“. Rồi hai thằng chửi nhau loạn xạ. Tiện nhân đâu có bao giờ dạy, hoặc khuyến khích, con chửi và chửi lại như vậy. Cả hai đều bị cố vấn trường gọi lên hỏi tội. Vì thằng Mỹ con khiêu khích trước nên bị đuổi học một ngày, Xavier bị cảnh cáo. Nhưng tiện nhân không la mắng con, vì hiểu rằng ăn miếng trả miếng vẫn là phương cách hữu hiệu để sống còn trong xã hội phức tạp và độc ác này, dù Cộng sản hay Tư bản.

      Bình dân và thô lỗ hơn thì Tây có chữ foutre, bởi Latin futuere (= giao hợp). Muốn tống cổ ai ra đường, Tây nói, “va te faire foutre”. Foutre đồng nghĩa với  to screw, to lay, to bang, hay thông dụng nhất, to fuck của Mỹ. Về chữ fuck, những người mang tên Phúc, Phục, Phách, Phát, Phác hiện nay ở Mỹ bị phiền toái đã đành, mà tiếng “Phắc”, hay “Vào hàng, Phắc” vô tội ngày xưa ở Việt Nam cũng bị vạ lây. Chả là, một hôm, anh cố vấn đơn vị tiện nhân thắc mắc, “tôi nghe cứ mỗi lần sĩ quan cao cấp vào phòng thì các anh đứng lên vào hàng hô fuck lia fuck lịa, như vậy nghĩa là làm sao?” Tiện nhân cứng họng, vì không biết chữ phắc từ đâu ra. Có anh bạn giải thích: phắc bởi chữ break (tan hàng), nghe không đặng, vì có nghĩa trái ngược.

       5) Chuyện dài chữ nghĩa cà kê dê ngỗng về việc ấy giữa đàn ông đàn bà nói hoài không dứt. Không chán. Nhất là khi có rưọu vào. Tiện nhân bàn rộng vấn đề này cốt để quý bạn, nếu có dịp, làm quen với những ngôn từ có chất giọng đường phố trong sách của Céline hay Jean Genet. Chưa muốn, nhưng cũng phải dứt thôi. Vì sợ mấy tên đạo đức giả thứ thiệt lấy gương tự soi mặt mình, rồi lớn tiếng mắng người ta là “đồ cà chớn, già mà mất nết, uẩn ức sinh lý”.

      Nhưng trước khi dứt, tiện nhân cũng mong quý bạn thử dùng một lần chữ làm yêu, thay cho làm tình, xem có ếp-phê gì không. Nếu thấy đặng, xin dùng nó tiếp và đưa vào tự điển giùm tiện nhân, cho mấy ông hàn lâm Tây sợ lé mắt chơi. Còn nếu bà xã, hoặc người yêu, không chịu, thích xài chữ cổ, thì cứ đổ tội cho tiện nhân. Bề nào quý bạn cũng chẳng mất gì cả.

Người Lính Già Oregon                                                             Portland, 20/6/2013  TL chuyen