Sáng Hội Việt Mỹ VAF Vietnamese American Foundation là tổ chức ở Hoa Kỳ đã về Việt Nam từ 2007,  bốc mộ những quân nhân Việt Nam Cộng Hòa bỏ mình trong các trại tập trung cộng sản sau 30 tháng Tư 1975.

Sau một thời gian âm thầm vận động thầm quyển các cấp Việt cũng như Mỹ, tháng Mười năm 2012 VAF được phép tôn tạo Nghĩa Trang Quân Đội  Biên Hòa với 16.000 mộ phần  từ sĩ miền Nam, mà sau 30/4 bị đổi tên thành  Nghĩa Trang Nhân Dân An Bình, và  trên một ngàn ngôi mộ đã được trùng tu theo một kiểu mẫu đồng nhất.

Năm hết Tết đến, nhắc lại công việc tảo mộ Nghĩa Trang Quân Đội  Biên Hòa, người khởi xướng và cũng là chủ tịch VAF,  ông Nguyễn Đạc Thành, cho Thanh Trúc biết:

Tính đến ngày hôm nay, trước Tết Nguyên Đán, 1.224 ngôi mộ đã được trùng tu. Một mạnh  thường quân khác đang trùng tu 200 ngôi mộ nữa mà nếu xong  thì Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa có 1.424  được trùng tu.

Thanh Trúc: Trước giờ cùng với VAF thì cũng có những tổ chức tư nhân của người Việt ở hải ngoại về hương khói và sửa sang lại những mộ phần  trong  Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa. Vậy  16.000 mộ phần tử sĩ mà VAF đang cố gắng tôn tạo thì  sẽ được trùng tu trong hình thức như thế nào?

Ông Nguyễn Đạc Thành: Việc sửa sang mồ mã trong nghĩa trang là việc làm đúng với truyền thống ông bà để lại, đây là việc làm đáng khuyến khích. Tuy nhiên trùng tu mộ tử sĩ Việt Nam Cộng Hòa trong Nghĩa Trang Quân Đội là việc làm cần phải cân nhắc vì nghĩa trang đã mang tên là Nghĩa Trang Nhân Dân Bình An. Nếu mọi người tự do trùng tu mộ như hồi trước tới nay, mạnh ai nấy trùng tu không có tổ chức, thì vô tình phá hoại cái hình ảnh của nghĩa trang Biên Hòa và biến nó trở thành Nghĩa Trang Nhân Dân Bình An đúng nghĩa cái tên của nó, như vậy cũng sẽ trở thành nghĩa trang Mạc Đĩnh Chi hay nghĩa trang Triều Châu.

 

Công trình trùng tu mộ Nghĩa Trang Biên hòa lô B-5

Nếu mọi người tự do trùng tu mộ như hồi trước tới nay, mạnh ai nấy trùng tu không có tổ chức, thì vô tình phá hoại cái hình ảnh của nghĩa trang Biên Hòa và biến nó trở thành Nghĩa Trang Nhân Dân Bình An đúng nghĩa cái tên của nó

Ông Nguyễn Đạc Thành

Vì vậy, việc trùng tu cần phải có tổ chức, có người trực tiếp điều hành, bởi vì Ban Quản Trang chỉ là giữ an ninh và không có trách nhiệm trùng tu. Cho nên phải có kế hoạch, có bổn phận tìm nguồn tài chánh và phải có người trách nhiệm để giữ Nghĩa Trang Quân Đội  Biên Hòa thành một nghĩa trang quân đội rõ ràng. Tôi xin lập lại, bởi vì việc tự do trùng tu tùy theo ý muốn của người trùng tu thì sẽ làm cho nghĩa trang không còn là Nghĩa Trang Quân Đội nữa. Đó là ý kiến của chúng tôi và chúng tôi đang và sẽ tiếp tục làm sao việc trùng tu phải có tổ chức, phải có chương trình, phải có người trách nhiệm đàng hoàng như trước giờ chúng tôi mong muốn và đề nghị.

Thanh Trúc: Cho tới lúc này trong nước vẫn có tin đồn là Nghĩa Trang Quân Đội ở Bình Dương sẽ bị giải tỏa, hài cốt tử sĩ miền Nam tỉnh nào được đưa về địa phương đó, trong lúc con đường trùng tu của VAF còn quá dài với nhiều vấn đề tế nhị nếu không muốn nói là  phức tạp, thưa ông?  

Ông Nguyễn Đạc Thành: Thưa lời đồn đãi này tôi cũng đã nghe, bởi vì có nguồn tin nói rằng nhà nước Việt Nam đang tìm cách giải tán nghĩa trang bằng cách phao tin đồn có một số dân chúng đem một số thùng phuy chứ chất Dioxin vào trong nghĩa trang và làm cho nghĩa trang bị ô nhiễm cho nên phải giải tỏa. Tôi hy vọng đó là chỉ tin đồn mà thôi, Việc  xảy ra thì không lường được, chúng tôi cũng không tính toán được. Tuy nhiên, cái tên Nghĩa Trang Nhân Dân Bình An đã làm cho có người suy nghĩ không hay  đồng thời làm cho bà con hoang mang.

 

Công trình trùng tu mộ Nghĩa Trang Biên hòa lô A-5

Theo tôi việc gì cũng phải có bằng chúng rõ ràng mới nói chuyện được,tôi hy vọng sẽ không có như vậy bởi vì Nghĩa Trang Biên Hòa đã trở thành công khai rồi, đã đi ra ngoài và mọi người trên thế giới đều biết được. Xin nói rõ tôi không nghĩ rằng nhà nước Việt Nam  sẽ làm cái công việc mà tôi cho rằng không có thuận lòng người như vậy, đó là ý kiến của tôi.

Thanh Trúc: Cũng có tin nói rằng chính quyền Bình Dương, nơi có Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa, có loan báo sẽ cho mọi người tự do trùng tu mộ phần trong đó. Thưa ông nghĩa sao về tin này?

Ông Nguyễn Đạc Thành: Đấy  là phát biểu của một số người trông coi Nghĩa Trang Quân Đội Biến Hòa ở trong Ban Quản Trang. Việc này có hại chứ không có lợi. Thứ nhất nhà nước Việt Nam sẽ mang tiếng là có toan tính giải tỏa nghĩa trang, làm cho người ta không còn tin tưởng  nữa.

Cái thứ hai, việc đặt tên nghĩa trang nhân dân là đã làm cho người ta hoang mang rồi, và cái thứ ba là việc tự do trùng tu như tôi đã trình bày, muốn trùng tu lớn nhỏ tùy theo ý tùy theo túi tiền và muốn sơn gì đó thì sơn… Chúng tôi cũng đã lên tiếng về việc này thì vừa rồi bên Ban Quảng Trang cho biết rằng người nào muốn trùng tu thì trùng tu đúng theo khuôn khổ như hổm nay đã trùng tu và sơn một màu trắng. Đó là cái tiến bộ rất đáng kể.

Trùng tu không có tổ chức, mạnh ai nấy làm thì sẽ làm cho nghĩa trang nó lởm chởm, không có tổ chức và không đẹp cho lắm mà thôi. Anh em cựu quân nhân Việt Nam Cộng Hòa nên suy nghĩa lại, làm sao có sự đoàn kết, đứng ra thành lập với nhau một nhóm để mà cùng trùng tu

Ông Nguyễn Đạc Thành

Trùng tu không có tổ chức, mạnh ai nấy làm thì sẽ làm cho nghĩa trang nó lởm chởm, không có tổ chức và không đẹp cho lắm mà thôi. Anh em cựu quân nhân Việt Nam Cộng Hòa nên suy nghĩa lại, làm sao có sự đoàn kết, đứng ra  thành lập với nhau một nhóm để mà cùng trùng tu. Còn ai muốn trùng tu thế nào theo ý người đó thì làm cho nghĩa trang thành nghĩa trang dân sự, Nghĩa Trang Bình An đúng Nghĩa của nó mà còn làm cho tinh thần bà con xao động . Đó là lời đồn đãi mà tôi hy vọng sẽ không có. Tôi cũng tin rằng việc giải tỏa nghĩa trang không được lòng người thì có lẽ chính phủ Việt Nam sẽ không làm cái điều như vậy.

Thanh Trúc: Thưa ông Nguyễn Đạc Thành, sau 40 năm, phải chăng mục đích tối thượng của VAF nói riêng và người Việt xa xứ nói chung vẫn là là duy trì Nghĩa Trang Quân Đội Biên Hòa như một chứng tích của cuộc chiến Việt Nam ngay trên miền Nam?

Ông Nguyễn Đạc Thành: Nghĩa trang của quân đội miền Nam Việt Nam, quân dội Việt Nam Cộng Hòa, là một nơi trang nghiêm, một di tích lịch sử cuối cùng, một di tích lịch sử duy nhất còn lại của chính quyền Nam Việt Nam. Chúng tôi mong muốn anh em cựu quân nhân nên nghĩ rằng làm sao để cho nghĩa trang trở thành một di tích lịch sử trang trọng.

Người nằm trong nghĩa trang là quân nhân quân lực Việt Nam Cộng Hòa. Họ hãnh diện làm một quân nhân và khi họ nằm xuống cũng trong tư thế của một quân nhân Việt Nam Cộng Hòa. Đó là ý muốn tối thượng và cái việc làm có ý ngĩa của chúng tôi. Chúng tôi mong muốn như vậy.

Xin cảm ôn ông Nguyễn Đạc Thành