Hình trên, gạch đá rớt từ một tòa nhà ở Napa, California trong trận động đất 6.1 độ lúc 3 giờ sáng hôm Chủ Nhật 24-8-2014. (Photo by Justin Sullivan/Getty Images)

“SAN JOSE (VB) — Một trận động đất 6.1 độ đã làm rung chuyển vùng Vịnh San Francisco rạng sáng Chủ Nhật 24-8-2014, với tâm chấn ở quận Napa, gây bị thương ít nhất 87 người, làm hư hại nhiều tòa nhà di tích ở phố chính Napa, bứt gãy nhiều đường dẫn khí đốt và hệ cấp nước tại ba quận Napa, Sonoma, và Solano.
Một số vụ hỏa hoạn xảy ra vì đứt ống truyền khí đốt, trong khi điện bị cúp nhiều khu vực làm nhiều nơi chìm vào tối đen.
Cũng có một số đoạn nứt gãy trên các xa lộ Highway 37 và các xa lộ tiểu bang Routes 12 and 121.
Hơn 86 cú hậu chấn xảy ra sau trận động đất này, cũng là trận lớn nhất ở Bắc California sau trận động đất 6.9 độ hồi 25 năm trước
Sở Điạ Chấn nói cần chuẩn bị vì một cú hậu chấn lớn tới 5.0 độ dự kiến 54% cơ nguy sẽ xảy ra trong 7 ngày tới, và sẽ có 5% cơ nguy sẽ có một trận động đất lớn hơn 6.1%” (Ngưng trích Vietbao.com 24/08/14 09.01)

Cảnh báo về địa chấn vẫn còn mù tịt

Ngày nay, ngành địa chấn học rất tiến bộ. Khoa học có thể biết chuyện gì đang diễn ra, sâu trong lòng đất, vùng nào trên thế giới nằm trong diện nguy hiểm có thể bị động đất, v.v.
Cái mấu chốt của vấn đề là câu trả lời: thời điểm nào thì động đất sẽ xảy ra, và tại nơi đâu?
Cho tới ngày nay, các nhà khoa học đành chịu thua, không thể trả lời câu hỏi trên được, nhưng họ có thể tiên đoán khá chính xác nhiều ngày hoặc nhiều giờ trước khi các thiên tai xảy ra, chẳng hạn như sương mù, bão tố, cuồng phong, lốc xoáy tornados, núi lửa trỗi dậy…

Đừng xem thường kinh nghiệm lưu truyền trong dân gian

Từ ngàn xưa tới nay, trong dân gian thường lưu truyền những huyền thoại, những mẩu chuyện và tin đồn về các loài động vật hay côn trùng nói chung, đôi khi chúng biểu lộ những hành vi lạ thường một thời gian trước khi thiên tai xảy đến.
Đây là những tin rất khó kiểm chứng được về mặt khoa học, nhưng ngược lại hầu như dân gian, đặc biệt là tầng lớp người có tuổi thì cả quyết đó là những dấu hiệu chúng ta không nên xem thường được!

Cali phập phòng lo sợ

San Andreas Fault

Bà con Việt Nam mình sống tại Hoa Kỳ đều biết đới đứt gãy nổi tiếng San Andreas Fault dài 600 miles (950 km) chạy dọc theo bờ biển California.
(Tectonic setting http://earthquake.usgs.gov/research/parkfield/geology.php)
Nhiều nhà chuyên môn về địa chấn học (cũng như một số thầy bói) đều đoán rằng sẽ có một trận động đất vô cùng khốc liệt, (gọi là Big one) giáng xuống Cali một ngày nào đó. Trong số các “tiên sư” (thầy tiên đoán) có Jim Berkland là một nhà chuyên môn về địa chấn học nặng kí của Hoa Kỳ chuyên về tiên đoán động đất. Ông ta đã tiên đoán là Cali phải nếm mùi một trận động dất khủng khiếp nhứt vào năm 2011 vừa qua.
Bà con sống tại Cali nghĩ gì về lời đoán của tiên sư? Có lẽ thầy đoán lộn năm chăng?
Cali là vùng động đất từ xưa nay nhưng đồng thời cũng là miền đất hứa của đại đa số người tị nạn Việt Nam.
Thôi thì tới đâu thì tới. Bà con cứ bình thản sống bình thường. Sống chết đều do số mạng cả.
Chừng nào động đất thì biết liền. Hơi đâu mà lo.

Động đất xảy ra bằng cách nào

Seismic deformation

http://www.seismo.unr.edu/ftp/pub/louie/class/100/seismic-waves.html

Khi đới đứt gãy bị cắt ra ra nó sẽ tạo nên hai biến đổi về hình thái: một tĩnh và và một động

1)- Biến đổi tĩnh (static deformation): làm thay đổi, biến dạng vĩnh viễn vị trí của các vùng trên mặt đất.
Chu kỳ của một trận động đất xuất phát từ đới đứt gãy không bị áp lực (fault not under stress) sang cho đới đứt gãy dưới áp lực (stressed fault) khi có sự di chuyển của điạ tầng (mảng kiến tạo) plate tectonic. Tất cả đường xá hay xa lộ hoặc cầu đường cũng như kiến trúc chẳng may bắt ngang vết đứt đó, đều sẽ bị gãy ra.

2)-Biến đổi động (dynamic deformation)
Chủ yếu là các luồng sóng chấn động gây ra khi có sự đứt gãy của trận động đất. Chúng được gọi là seismic waves.
+ luồng sóng P (P waves or Primary waves): là sóng nén ép. Chúng di chuyển nhanh nhất từ 1.5-8km trong một giây trong vỏ địa cầu. Luồng sóng P làm rung chuyển theo hướng đi của chúng.
+ luồng sóng S (S waves or Shear waves): làm rung chuyển mặt đất theo hướng thẳng góc, nghĩa là từ dưới lên trên.

Cường độ của một trận đông đất: thang Richter

How are eathquakes measured-CNN
http://edition.cnn.com/2012/04/11/world/asia/earthquakeexplainer/index.html?iid=article_sidear

Dưới 3.5: Không thể cảm nhận, nhưng ghi nhận được trên biểu đồ
3.5 – 5.4: Thường cảm nhận được nhưng hiếm thấy gây thiệt hại
Dưới 6.0: Thiệt hại nhẹ đối với các kiến trúc mới xây. Thiệt hại nặng nề đối với các nhà cửa xưa, cũ kỹ trong những vùng nhỏ hẹp.
6.1 – 6.9: Có thể gây thiệt hại những vùng dân cư rộng lớn cả trăm cây số.
7.0 – 7.9: Động đất lớn. Thiệt hại rất quan trọng cho một vùng rộng lớn.
8 hoặc hơn: Động đất khủng khiếp, thật lớn. Thiệt hại vô cùng quan trọng trong một vùng rộng lớn.

Một số trường hợp hành vi khác thường của thú vật

Trận Tsunami ngày 25/12/2004 đã giết hại trong khoảnh khắc cả trăm ngàn người tại Indonesia, Thái Lan, và Sri Lanka.
Sau trận Tsunami, có nhiều nguồn tin giựt gân dược lưu truyền như tại một vườn thú nọ hay lâm viên ở SriLanka các thú lớn như cọp, beo và voi đều cảm nhận được tai họa sắp đến nên đều bộc lộ ra những hành vi khác thường, như la róng thảm thiết, chạy nhảy lung tung và có vẻ hốt hoảng.
Voi không ngớt quất vòi vào các thanh sắt quanh chuồng, rồi bức xiềng và tông phá rào chạy thoát thân về những vùng cao. Thậm chí có tin đồn rằng, nhiều trẻ em nhờ bám vào lưng voi nên đã sống sót được…
Rồi báo chí, internet hè nhau tung tin là các toán cấp cứu chỉ thấy toàn là xác người mà rất ít thấy xác thú vật. Những tin đại loại như thế chỉ trong 1-2 ngày là phổ biến đi khắp thế giới.
Người ta nghĩ rằng thú vật thoát chết được là nhờ chúng có giác quan thứ sáu.
Các nhà khoa học thì không tin việc thú vật có giác quan thứ sáu. Họ nói, các thú lớn như voi, đều biết lội một cách tự nhiên nên thoát chết thì cũng dễ hiểu mà thôi!
Ngày 4 tháng giêng 2005, Associated Press cho biết có vô số xác thú vật trôi dạt theo bờ biển Sri Lanka và đoán là toàn bộ thú vật sống trong lâm viên Calimere Wildlife Sanctuary có thể đã chết đuối hết?
Ngày 3 tháng 3/2005, Tổng giám đốc Daily New Sri Lanka đã bác bỏ các tin đồn ban đầu do phụ tá của ông loan truyền trước kia về vụ không có thú vật chết trong trận Tsunami.
Theo ông Tổng giám đốc, thì Tsunami đã giết đi hầu hết toàn bộ các loài thú nhỏ trong vùng như rắn rết, chuột, thỏ, v.v…
Còn thú lớn như voi, cọp, vân vân… có thể thoát được nhờ có sức chịu đựng lớn với sóng nước.
Theo tài liệu, thì trận động đất xưa nhất đã thấy xảy ra vào năm 373 trước Công nguyên tại Hy Lạp. Trong biến cố nầy các thú nhỏ như chồn, chuột, rắn rết biết trước động đất sắp xảy ra nên chúng đều bỏ hang, bỏ ổ chạy thoát thân trước khi thiên tai giáng xuống…
Chắc các bạn, cũng như người gõ đều thường có nghe nói về những câu chuyện đại loại như trên.
Vài năm trước đây, có rất nhiều huyền thoại, tin đồn liên quan đến trận động đất khốc liệt ở tỉnh Tứ Xuyên (Sichuan) Trung Quốc chỉ vài tháng trước ngày khai mạc Thế Vận Hội 2008.
Đây là một trận động đất lớn cấp 7.9 theo thang Richter… Có 70.000 chết và trên 18.000 người mất tích.
Đầu tiên hồ nước tại thành phố Enshi thuộc tỉnh Hồ Bắc (Hubei) cách trung tâm địa chấn (epicentre) 500km đột nhiên cạn queo 3 tuần trước ngày động đất.
Ba ngày trước khi xảy ra động đất, hàng trăm ngàn cóc phải vọt lên đường phố sầm uất của thành phố Miên Châu (Mianzhu) để tìm đường lánh nạn.
Các cụ già thì cho rẳng đây là điềm dữ, báo hiệu sắp có thiên tai gì đó sẽ xảy ra?
Giới trẻ thì cười khoái chí, và nói là cóc diễn hành để đón rước đuốc Thế Vận, vậy chuyện gì mà phải lo?
Các giới chức chuyên môn về động đất Trung Quốc cũng chẳng màng phải quan tâm đến các hiện tượng trên, vì họ cho rằng đó là dị đoan mê tín và phản khoa học!
Và giới trách nhiệm về lâm vụ địa phương của nhà nước thì cả quyết hiện tượng cóc nhảy là chuyện bình thường mà thôi!
Sau đó chỉ ba giờ trước khi động đất, thú vật tại sở thú Vũ Hán (Wuhan) cách tâm điểm động đất lối 1.000 km về phía Đông bắt đầu biểu lộ những hành vi khác thường. Chúng có vẻ rất lo âu, hoảng hốt cùng cực về một chuyện gì ghê gớm sắp xảy ra… Ngựa rằn đập đầu liên hồi vào chuồng… Voi quất vòi loạn xạ tứ phía… Hai mươi con cọp và sư tử đúng ra là giờ ngủ trưa của chúng, nhưng có vẻ bồn chồn đi rảo không ngơi nghỉ quanh chuồng… Vài phút trước khi xảy ra động đất, cả chục con công đều đồng loạt ré lên kêu thất thanh.
Theo Roger Musson, một nhà nghiên cứu quốc tế của Anh Quốc về địa chấn học thì tất cả nhận xét về các hành vi lạ bên trên có thể là do tác động thay đổi vị trí của các lớp đá trong lòng địa cầu, đã làm sản sinh ra sóng điện từ mà một số thú vật có thể cảm nhận được dễ dàng.
Cũng có giả thuyết khác cho rằng, một vài loài vật có khả năng thiên bẩm cảm nhận được những luồng sóng có tần số rất nhỏ ngoài sự cảm nhận của loài người.
Mùa Đông 1975, căn cứ trên hành vi lạ thường của thú vật, giới chức Trung Quốc cho di tản khẩn cấp cư dân thành phố Haicheng thuộc Đông Bắc tỉnh Liêu Ninh (Liaoning) chỉ một ngày trước khi có trận động đất cấp độ rất mạnh 7.3 theo thang Richter. Thiên tai nầy đã giết hại 2.000 người thay gì 200.000 người như dự đoán trong trường hợp không có di tản.
Thay đổi trong môi sinh chẳng hạn như mực nước giếng, nước ao hồ cạn đi lạ thường cũng được ghi nhận trong trận động đất mực độ 7.6, xảy ra vào ngày 28 tháng 7 năm 1976 tại Tangshan nằm về phía Đông Bắc Trung Quốc và đã làm thiệt mạng 240.000 người.
Điểm trớ trêu là vài ngày trước đó chánh phủ trung ương có gởi chuyên viên về địa chấn đến thẩm định tình hình động đất vùng nói trên, nhưng họ không ghi nhận được dấu hiệu gì khác thường hết. Trên đường về, phái đoàn ghé ngủ đêm tại Tangshan nhưng chẳng may chính đêm hôm đó một trận động đất lớn xảy ra làm toán chuyên viên phải bỏ mạng.
Dân chúng Nhật Bản cho biết vài ba ngày trước trận động đất Nemuro Oki xảy ra vào năm 1973, họ nhận thấy có rất nhiều chó hoang hơn thường lệ đi thơ thẩn trên các đường phố.

Thú vật có giác quan thứ sáu không?

Khoa học không bao giờ tin rằng thú vật có giác quan thứ sáu để dự đoán thiên tai.
Nhưng thú vật có những khả năng và những giác quan đặc biệt mà con người không có.
Và cũng chính nhờ vào những giác quan đặc biệt nầy mà các thú như voi, hươu cao cổ, cá voi, trâu nước, tê giác, cá sấu, vân vân… có thể cảm nhận được hạ âm infrasounds tức là những âm thanh thật thấp dưới 20 Hz (mức âm thanh thấp nhứt mà con người chỉ có thể nghe được là 20Hz).
Đó là chưa nói đến việc thú vật có thể cảm nhận được sự thay đổi điện từ trong lòng đất. Bồ câu bay được nhờ biết định hướng vào từ trường.
Chắc chắn là thú vật như voi chẳng hạn cảm nhận được sóng P waves (đi rất nhanh trong lòng đất) vài giây trước sóng S waves tiếp nối theo sau làm xụp đổ nhà cửa.
Sóng hạ âm infrasounds di chuyển trong đất, trong nước và trong không gian.
Voi có thể dậm chân để liên lạc với đồng loại ở cách xa hằng chục km. Tiếng rống của voi cao vút trên 117 Decibels và được các voi khác nghe dù chúng ở rất xa nhau cả nhiều cây số. Đây là cách voi liên lạc với nhau để tập hợp đàn trong lúc di chuyển cũng như để tìm “ý trung vật” để làm tình.
Các đàn chim trời cũng thế. Tại Canada, vào đầu mùa Xuân hay cuối Thu, vịt trời thường bay thành đội hình tháp chữ ^ hay đội hình thẳng rất có kỷ luật và rất đẹp mắt. Lúc bay chúng thuờng phát ra những hạ âm infrasounds để thay đổi đội hình mỗi khi gặp chướng ngại, như núi non hay luồng gió bất ngờ phía trước.
Dơi bay bằng sonar nghĩa là phát ra những vi âm đặc biệt để xác định chướng ngại vật hoặc con mồi.

* Thú hoang dại
Thú trốn ra khỏi khu vực, xáp nhập thành nhóm hay chạy vào khu vực có người ở trước khi thiên tai xảy ra. Thú rừng bình thường hay tránh chúng ta nhưng giờ thì có khuynh hướng lân la gần người. Đôi khi chúng chui vào khu nhà ở hay trốn trong các nhà kho chứa. Thú vật nhốt trong vườn bách thú và cá giam trong ao hồ và bể đều tìm cách thoát thân. Nên nhớ là các hành vi bất thường vừa kể có thể thấy xuất hiện ra trong rất nhiều tình huống khác nhau nữa.

* Mèo
Mèo có thể nhảy dựng lên, trốn, bỏ chạy lòng vòng một cách điên loạn và tìm các ra khỏi khu vực. Bám vào cửa lưới, kêu meo meo kèm theo có hành vi bất thường. Đôi khi nó tỏ ra rất dữ thường hay xáp lại gần chúng ta hoặc trèo trên đầu của chúng ta. Đi tới đi lui không ngơi nghỉ, phát ra tiếng la nho nhỏ. Đa số mèo thường hay bỏ trốn. Vậy nên kiểm soát kỷ những nơi, những hốc mèo hay quen trốn vào đó chẳng hạn như sau tủ lạnh, duới gầm giường hoặc sofa và trên các kệ. Mèo thích trốn vào những hốc kẹt nhỏ, vào những nơi tâm tối và chật hẹp.

* Chó
Thường thì chó ít khi trốn đi.Trước khi động đất xảy ra, chó có thể tru, sủa, tỏ ra lăng xăng bối rối, có thể dữ dằn, tấn công hay tỏ ra rất quyến luyến với người chủ. Chó có thể chạy vòng vòng, tông cửa cái, cửa sổ hoặc dính sát vào chúng ta. Có con thì dữ dằn muốn tấn công, có con thì có vẻ sợ sệt, té kít ra. Các trung tâm bảo vệ súc vật báo cáo có sự gia tăng số chó lạc một cách khác thường trước khi động đất xảy ra tại một vùng nhất định nào đó.

* Ngựa và gia súc
Ngựa và thú có móng không chịu vào chuồng, vào ô cũng như không để cho cột lại như ngày thường. Chúng có khuynh hướng tụ lại với nhau tại nơi trống trải và rộng lớn. Thường có dấu hiệu bấn loạn tinh thần, đi tới di lui không ngơi nghỉ.

* Các thú nhỏ nuôi trong nhà
Chim đeo bám vào quanh lồng, đôi khi bay loạn xạ tứ tung, đôi khi cũng có thể tỏ ra rất bình tỉnh lạ thường. Chim đang ấp liền bỏ tổ hoặc đưa bỏ trứng chổ khác.
Có con thì có những hành động khác thường: rắn hay gấu chấm dứt thời gian miêng trạng hibernate và bò ra ngoài. Kiến, nhện trốn vào nhà. Chuột chạy vô nhà, và nếu chúng đã ở trong nhà từ trước thì chúng sẽ bỏ trốn đi mất. Chim hoang, chim rừng trở nên im lặng hay không còn thấy chúng ở đâu cả.

Khoa học phương Tây còn nghi ngờ

Họ nghi ngờ vì không thể thực hiện các thí nghiệm kiểm chứng theo lối khoa học được. Tuy vậy họ nhìn nhận thú vật có thể có những giác quan đặc biệt để cảm nhận các sự thay đổi trong thiên nhiên.

Lúc động đất xảy ra chúng ta cần phải làm gì? (theo báo chí Hoa Kỳ)

1) Nếu đang ở bên trong nhà
- Cứ ở yên bên trong nhà
- Lập tức nhảy chui ẩn núp dưới những nơi vững chắc, như dưới gầm bàn hay đứng tựa sát các tường bên trong. Cứ ở trong nhà và chờ cho đất yên rồi mới chạy ra ngoài. Tránh xa các cửa và cửa sổ
- Tuyệt đối không sử dụng thang máy
- Nếu đang nằm trên giường, cứ ở yên nơi đó, dùng gối che đậy đầu.

2) Nếu đang ở bên ngoài
- Tìm ngay nơi trống trải, xa nhà cửa, cây cối và cột điện
- Nằm xuống cho đến lúc đất hết còn rung nữa.

3) Nếu đang ở trong xe
- Chạy chậm lại và lâp tức hướng đến một nơi trống trải.
- Bật đèn emergency chốp tắt và từ từ ngưng xe lại. Không đậu xe trên hay phía dưới cầu nổi (overpass) hoặc cầu sông (bridge). Coi chừng đồ vật, mảnh vỡ, dây điện rơi từ phía trên xuống trúng đầu.
- Tắt máy xe, và gài thắng tay.
- Cứ ngồi yên trong xe đến khi yên.

Kết luận

Tạo hóa đã phú cho thú vật những giác quan đặc biệt để tự vệ và sinh tồn.
Chúng ta không nên xem thường những hành vi bất thường của thú vật được!
Một số quốc gia như Trung Quốc và Nhật Bản đã bắt đầu quan tâm tới các hành vi của động vật trong việc dự đoán thiên tai. Chuyện không phải dễ, nhưng đây là một khởi đầu đáng khích lệ.
Khoa học nhìn nhận động đất là một hiện tượng thiên nhiên từ thuở khai thiên lập địa, và có thể xảy ra bất kỳ nơi đâu và bất cứ lúc nào.
Có người thì cho rằng đây là một sự trừng phạt, sự nguyền rũa malediction của thần linh và của Trời đất.
Phật giáo thì cho rằng đây là lẽ vô thường của vạn vật (thành, trụ, hoại, diệt), một sự cộng nghiệp mà các nạn nhân phải gánh chịu.
Có nhiều người đặt nghi vấn vào việc thử bom nguyên tử trong lòng đất, và kỹ nghệ khai thác dầu hỏa có thể ảnh hưởng ít nhiều trong vấn đề động đất, nhưng đều bị các nhà khoa học cực lực bác bỏ hết.
Tùy theo nhận thức và tín ngưỡng của mỗi người, mà cái nhìn về hiện tượng động đất có thể khác nhau./.

Nguyễn Thượng Chánh, DVM

http://nguoivietboston.com/?p=25152

Tham khảo:
- Can animals predict earthquakes?
http://www.livescience.com/mysteries/080516-llm-predict.html
- Kirschvink Joseph L (2000). Earthquake prediction by animals USGS
http://earthquake.usgs.gov/learn/topics/animal_eqs.php
- Can animal sense natural disaters?
http://biology.about.com/od/animalbehavior/a/aa123104a.htm
- San Francisco chronicle-SF Gate-Earthquakes drills dos and donts
http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/earthquakes/archive/quakedrill.dtl
- Video Caught on tape: Dog predicts California earthquake 1/12/2010
http://www.youtube.com/watch?v=bLMuSiViLFc
- Bs Thú y Diana L Guerrero nói gì?
http://www.arkanimals.com/dlg/seismic_sentries_animal_disaster_predictions.htm

Montreal, August 25, 2014