Quốc lộ 1  chạy dọc theo sườn bên phải  Đà Nẵng,  tính từ bắc vô nam. 
Con đường  Cẩm Lệ,  chặn phía nam  thành phố,  chạy thẳng, băng ngang quốc lộ  I,  là lên núi ...tức  hướng tây  đô thị được coi như lớn thứ 2 sau Saigon, bởi tính chất  quân sự và  kinh tế,  là vì: 
Đà Nẵng có một sân bay khổng lồ  tách biệt quân và dân sự. 
Sân bay mà miền nam quen gọi phi trường quân sự Đà Nẵng,  có sức chứa hàng  ...vô vàn tiếng nổ liên kết của các phản lực cơ  xuất phát đi oanh kích  Cộng sản Bắc Việt và cái đuôi của nó,  mà phe ta thường gọi Viêt Cộng  bên này sông Bến  Hải. 
Phi trường dân sự thì cũng  bình thường, tương đối nhộn nhịp cấp Quốc tế. 
Quan trọng hơn nữa là Đà Nẵng có tới  nửa tá bãi biển,bao quanh 3/4 chu vi thành phố:  Nam Ô,  Thanh Bình,  Tiên Sa,  Sơn Trà,  Mỹ Khê, Non  Nước  . ..tôi  kể theo chiều Kim đồng hồ chạy.  
Với một tổng số  bờ biển như vậy, thì đại chiến hạm đều có thể  đến và đi  thong thả  bất  cứ lúc  nào, như du thuyền Mỹ vẫn từng chở bà con đi vãn cảnh đại dương  lâu nay. 
Do đó khi nhận định  tình hình Tourane  ngày xưa hay Đà Nẵng  sau này, thì quý vị chả hề ngạc nhiên  :  
Pháp vô bờ biển  xứ Quảng Nam Đà Nẵng năm  1858 
Mỹ tới  bờ  biển Nam  Ô  Đà Nẵng mùa xuân  1965 
Thế là tôi sơ  qua một vòng về Đà Nẵng  quan trọng  theo thiển ý của tôi. Cái không gian mà cứ tưởng chật hẹp,  nhưng tiềm năng  vượt trội  vô cùng. 
Lẽ ra  cố  Trung tướng Ngô Quang Trưởng. Tư lệnh QĐI / Q KI  của ... tôi  có thể  oánh  địch    ,  tử thủ qua hệ thống  hải  lục không  lực  đầy đủ,  nhưng  vận nước  tan hàng, một cánh én  không thể dựng nổi mùa xuân  ... khiến  phe ta  có chút ưu phiền, dang dở ...
Đã bắt đầu vào tháng 3  Đà Nẵng  1975, mà cái  ngày huý kỵ của dân ở Đà thành là 29, thì lòng dạ lại ngổn ngang  trăm mối tơ vò,  chúng đánh Đà Nẵng. Người dân chạy loạn dưới làn đạn pháo kích  của  giặc Cộng. 
Mất Đà Nẵng,  chao ôi, cái thành phố đã được  hiện đại hoá  từ  trong cuộc chiến  hào hùng,  với bao nhiêu chiến công hiển hách  của  quân nhân. VNCH. 
Đà Nẫng  là cái  điểm tựa  vững nhất  ở miền Nam, là   trọng  điểm  để tập trung ý chí  quyết thắng  của  Các đơn vị bạn  và  thành phần cơ  hữu  QĐI  / QKI,  bởi vì  là phần đất địa đầu giới tuyến.  
Ngoài  hình ảnh  Đà Nắng  là cửa ngõ bắc nam, là cửa sổ  ngó ra  Trường Sơn,  kèm theo bao nhiêu huyền thoại  lịch sử các  trăm năm trước .  
Đà Nẵng oán thù, phiền muộn ngày 29/3 / 1975  như một kẻ bị phụ tình. Tất cả còn đó,  nhưng tất cả  trầm luân, ưu tư  giữa mùa  "tháng ba  hoa nở"  mà từ ngàn xưa  người người  ưa  ấp ủ  hoa rừng, bướm núi, vì tháng ba  đã tan dần  gió lạnh, tháng ba đang bắt đầu nắng ấm ...
Ai đã từng ở, hay bất ngờ đến Đà Nẵng tháng 3/1975, đúng thời điểm đó, mới thấy sức thở của mấy    lượt  triệu  dân từ  5 tỉnh  và 2 thành phố, nhét  chung vào Đà Nẵng, nghe bức bách, khô khốc  làm sao  . 
Thế mà quân và dân Đà Nẵng vẫn không rời nhau, vẫn che chở  cho nhau, vẫn đùm bọc nhau ... 
Các cơ sở trong thành phố  như  chùa chiền, nhà thờ, trường học, các  ty, sở, khách sạn , chợ búa đều có người  tị nạn. Đã hơn một lần  sống dở chết dở  Tết  Mậu Thân. 1968, lại quá khủng hoảng Mùa  hè đỏ lửa  1972, giờ nhìn  nón cối dép râu, người dân  quân khu I  chết khiếp nạn  Xã hội chủ nghĩa nghèo mạt,  tàn  ác ..., 
Nên tất cả  đã phải  trèo lên nhau  để chạy,  đạp lên nhau  để  ...chết,  vì tị nạn  đông  quá. 
Nhưng rồi sau ngày  29/3 năm 1975  ấy., lỡ không Nam tiến  được, hoặc không "quy Mã." được,  thì lập tức, từng đoàn lại từng đoàn  hát  câu:  đường ta, ta cứ đi,  nhà ta, ta cứ về  ở,  không, Cộng quân  cứ tưởng Cố chủ  ra khơi,  kết đoàn Đông tiến, thì  mất cả chì lẫn chài.
Kinh nghiệm, am tường tư tưởng  "kach  mệnh" nhất, vẫn là dân chúng 2 tỉnh Quảng Trị  và Thừa Thiên cùng thị  xã Huế. 
Bởi vẫn từ 2 cuộc tàn sát  1968 và 1972, nên đèo Hải Vân  một lần nữa đông nghẹt khách hồi  quy  sau cái gọi là  giải phóng Đà Nẵng  ngày 29/3 /1975. 
Có điều đường trường Hải  Vân  lúc ngược về ,người nào cũng buồn tênh, đôi chút bẽ bàng, buồn bực  ... Hiện tượng giống như cô gái con nhà lành phải ở đời với kẻ lỗ mãng, gian tà. 
Những ngày tháng 3 của tôi xưa kia, là chuỗi kỷ niệm vui tươi,  ngày  Mai A xuất hiện trong hồn thơ, mỗi năm viết một bài thơ vào ngày  25/3  đó  .
Giờ đây hồn thơ phảng phất nỗi buồn, u hoài  ngày tháng, hoá ra  ngày tháng cũng có tâm hồn  như người ta, khiến người ta có ngày thương, ngày ghét, như tôi  đã ghét ngày 29/3 của Đà Nẵng đương thời,  ngày  bạo quyền Cộng sản chiếm nó, thành phố  biển chan hoà nắng gió  trùng dương. 

CAO MỴ NHÂN (HNPD)