Nguồn: “Moon Jae-in easily wins South Korea’s presidential election”, The Economist, 13/05/2017.

Biên dịch: Vũ Thành Nam | Hiệu đính: Lê Hồng Hiệp

Chiến thắng dễ dàng

Khi còn là sinh viên, ông đã từng bị bỏ tù nhiều tháng liền vì phản đối chế độ độc tài của Park Chung-hee vào những năm 1970. Nhưng chính những cuộc biểu tình phản đối con gái của vị cựu tổng thống, bà Park Guen-hye, đã đưa ông Moon Jea-in đến chức vị tổng thống. Vào ngày 9 tháng 5, người Hàn Quốc đã chọn nhà cựu bất đồng chính kiến làm tổng thống mới của họ sau khi tòa án hiến pháp thúc đẩy một cuộc bầu cử sớm bằng cách bãi nhiệm bà Park. Ông Moon, người đã tuyên thệ nhậm chức ngay sau khi phiếu được kiểm, là tổng thống tả khuynh đầu tiên của Hàn Quốc trong gần một thập niên. Ông Moon giành được 41% số phiếu trong cuộc bầu cử gồm 13 ứng cử viên. Việc ông dẫn trước 17 điểm phần trăm so với người đứng thứ hai, một người bảo thủ, là chiến thắng chênh lệch nhất từ trước đến nay trong một cuộc bầu cử tổng thống của Hàn Quốc.

Chiến thắng của ông Moon không có gì đáng ngạc nhiên: ông đã dẫn đầu các cuộc thăm dò trong bốn tháng. Sự ủng hộ cho Đảng Minjoo (Dân chủ) theo xu hướng tự do của ông đạt mức kỷ lục trong suốt chiến dịch. Đảng đã hưởng lợi từ sự thất vọng cay đắng của người Hàn Quốc với bà Park, một người bảo thủ, người đã được bầu vào năm 2012. Quốc hội đã luận tội bà Park hồi tháng 12, sau khi phát giác bà đã tiết lộ bí mật nhà nước cho một người bạn, để bà này can thiệp vào chính sách và thông đồng với người bạn này để nhận hối lộ từ các công ty lớn. Bà Park hiện đang bị giam giữ khi một vụ xét xử liên quan đến cáo buộc trên đang diễn ra. Hơn 77% công dân đã đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử, số cử tri cao nhất trong 20 năm. (Bà Park, trong phòng giam của mình, đã quyết định không bỏ phiếu.)

Kim Hyung-jun, một người bố trẻ, đã đưa con của mình tới một phòng bỏ phiếu ở trung tâm Seoul ngày 9 tháng 5, nói rằng anh bỏ phiếu để tạo ra một xã hội tốt đẹp hơn cho con gái mình: một nơi mà “mọi người đều bắt đầu ở cùng một vạch xuất phát”, chứ không phải “Người giàu có và quyền lực sẽ có khởi đầu thuận lợi”. Kỳ vọng được đặt ra rất cao đối với ông Moon, người có thể cầm quyền chỉ một nhiệm kỳ năm năm duy nhất, trong việc thực hiện những cải cách mà ông đã hứa hẹn. Một là loại trừ tham nhũng do sự kết nối chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp lớn, nhằm làm cho xã hội công bằng hơn. Điều đó đã là cho những người trẻ tuổi chấp nhận ông: theo các cuộc thăm dò, hơn một nửa số cử tri trong độ tuổi 20 và 30 bỏ phiếu cho ông.

Các ủy ban để giải quyết khủng hoảng

Ông Moon dự định thành lập một “ủy ban sự thật” về vụ bê bối của tổng thống tiền nhiệm. Một lời hứa khác là giúp giới trẻ tìm được việc làm, điều mà nhiều người nghĩ là không thể có được nếu người ta không có những mối quan hệ phù hợp. Ông đã thành lập một ủy ban tạo việc làm, và nói rằng ông sẽ tạo ra hơn 800.000 việc làm, chủ yếu là trong lĩnh vực công, một phần ba sẽ dành cho giới trẻ.

Vị ổng thống mới trường thành trong hoàn cảnh nghèo khổ. Bố mẹ ông là những người tị nạn từ Hungnam, một cảng Bắc Triều Tiên được di tản vào năm 1950 ngay sau khi cuộc chiến tranh Triều Tiên bắt đầu. Ông bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình trong vai trò chánh văn phòng của Roh Moo-hyun, vị cố tổng thống theo xu hướng tự do nhiệm kỳ 2003 – 2008, người đã cùng ông thành lập một công ty luật vào những năm 1980 để tiếp nhận các vụ kiện về nhân quyền. Sau đó, ông Moon tự chạy đua vào chức vụ tổng thống vào năm 2012, và thua sát nút bà Park trong một cuộc chạy đua hai chiều.

Những thách thức

Vị tân tổng thống phải đối mặt với những thách thức to lớn. Donald Trump đã gây căng thẳng với Bắc Triều Tiên , ngay cả khi ông nói rằng Hàn Quốc nên trả tiền cho hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối của Mỹ, được gọi là THAAD, nhằm ngăn chặn một cuộc tấn công từ miền Bắc. Moon cho biết ông muốn xem lại thỏa thuận dẫn đến việc triển khai THAAD. Ông cũng nói sẽ đi Bình Nhưỡng để tìm kiếm các mối quan hệ tốt đẹp hơn với miền Bắc nếu hoàn cảnh cho phép, cho thấy ông sẽ khôi phục lại “Chính sách Ánh dương” theo hướng tự do trước đây đối với miền Bắc, bao gồm việc xoa dịu quan hệ và nhiều khoản viện trợ.

Nhưng kể từ thời kỳ Chính sách Ánh dương đó, Bắc Triều Tiên đã thử nghiệm năm thiết bị hạt nhân và nhiều loại tên lửa, đồng thời tăng cường các mối đe dọa. Scott Snyder của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, một viện nghiên cứu chính sách của Mỹ, cho biết các nghị quyết thông qua bởi Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã ngăn cản những vụ giao dịch kinh tế xảy ra khi ông Moon làm việc dưới thời Roh. Moon có thái độ ít mềm mỏng hơn so với các tổng thống tiền nhiệm theo xu hướng tự do. Và Trump nói rằng sẽ chính Trump cũng sẽ xem xét việc gặp Kim Jong Un, nhà lãnh đạo độc tài của Bắc Triều Tiên.

Mối quan hệ với Trung Quốc và Nhật Bản cũng lao đao. Chính phủ Trung Quốc không hài lòng với việc triển khai THAAD, và đã vận động việc tẩy chay hàng hoá Hàn Quốc. Trong khi đó, Nhật Bản không hài lòng với các cuộc biểu tình phản đối những hành động của họ trong Thế chiến II. Việc chỉ đơn giản có một tổng thống mới sau năm tháng không có ai điều khiển không có nghĩa có thể giúp giảm nhẹ những vấn đề này.

Trong nước, ông Moon cũng phải đối mặt với những cuộc đàm phán khó khăn: Đảng Minjoo không chiếm đa số trong quốc hội, và các cuộc bầu cử tiếp theo không diễn ra cho đến năm 2020. Họ có thể gia tạo liên minh với Đảng Nhân dân, một nhóm trung dung tách ra khỏi Minjoo từ năm ngoái. Nhưng những người ly khai này ủng hộ THAAD và phản đối kế hoạch của ông Moon nhằm mở cửa trở lại khu công nghiệp Kaesong trên biên giới với Bắc Triều Tiên, một sáng kiến của Chính sách Ánh dương mà bà Park đã loại bỏ.

Trong bài phát biểu nhậm chức của mình, ông Moon nói rằng các đảng đối lập là “các đối tác điều hành đất nước” của ông. Ông muốn mọi khu vực đều có đại diện trong chính phủ của ông, và nói rằng ông sẽ chia sẻ quyền lực nhiều hơn với nội các. Ông cũng có kế hoạch thiết lập một hệ thống bổ nhiệm trong đó có xem xét  đến ý kiến công chúng.

Mặc dù ông Moon giành chiến thắng vang dội, không phải mọi cử tri đều có chung suy nghĩ. Hong Joon-pyo, ứng viên của đảng trước đây của bà Park, đã có một màn trình diễn mạnh mẽ đáng kinh ngạc, giành được 24% số phiếu. Ông Shin Gi-wook từ Đại học Stanford cho biết, một nhóm các nhà bảo thủ giận dữ đã hình thành xung quanh ông Hong. Ông đã gọi các tổ chức dân sự, nhiều người trong số đó đã dẫn đầu các cuộc biểu tình chống lại bà Park, là “những kẻ khốn nạn trộm cắp”; còn khẩu hiệu chiến dịch tranh cử của ông hứa hẹn sẽ mang lại một Hàn Quốc không còn “những người cánh tả ủng hộ miền Bắc”. Chủ nghĩa bảo thủ cũ vẫn còn có nhiều ảnh hưởng, đặc biệt là ở Gyeongsang-một khu vực phía đông từ lâu đã là một thành trì bảo thủ – và với những người cao tuổi: một nửa trong số những người hơn 60 tuổi đã bỏ phiếu cho ông Hong.