Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thổ Nhĩ Kỳ tấn công vùng đông bắc Syria, ngay sau động thái rút quân bị chỉ trích của Mỹ. Thổ Nhĩ Kỳ đặt mục tiêu thiết lập một “khu vực an toàn” ở phía bên kia biên giới với Syria, xóa sạch những gì họ gọi là những tay khủng bố Nhà nước Hồi giáo và phiến quân người Kurd. Tuy nhiên, Lực lượng Dân chủ Syria do người Kurd lãnh đạo đã chiến đấu chống IS với sự hỗ trợ của Mỹ. Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ trả đũa Thổ Nhĩ Kỳ nếu nước này đi “quá xa”.

Trong khi người Do Thái ăn mừng lễ Yom Kippur, một kẻ tấn công đã bắn và giết ít nhất hai người gần một giáo đường Do Thái giáo ở thành phố Halle, miền đông nước Đức. Cảnh sát đã phong tỏa trung tâm thành phố và bắt giữ một người được cho là đã xúc phạm người Do Thái và người nước ngoài trong một video mà anh ta thực hiện để miêu tả cơn giận dữ của mình. Các công tố viên liên bang đã tiếp quản cuộc điều tra với lý do an ninh quốc gia.

OECD tiết lộ các đề xuất được chờ đợi từ lâu nhằm đại tu hệ thống thuế cho các công ty toàn cầu lớn. Theo kế hoạch của họ, các công ty sẽ gặp khó khăn hơn khi chuyển lợi nhuận qua biên giới đến các khu vực pháp lý có thuế thấp, đồng thời sẽ trả thêm thuế ở các nước mà họ bán hàng hóa và dịch vụ. OECD cho rằng các chính phủ có thể kiếm được 240 tỷ đô la mỗi năm. Họ muốn thay đổi có hiệu lực từ năm 2020.

John Goodenough, Stanley Whmitham và Akira Yoshino, ba nhà khoa học đã giúp phát triển pin lithium-ion, sẽ chia sẻ giải thưởng Nobel hóa học năm nay. Loại pin này đã làm cho năng lượng trở nên di động hơn, cung cấp năng lượng cho các thiết bị từ điện thoại di động đến xe điện. Họ cũng đã làm cho việc lưu trữ năng lượng từ các nguồn tái tạo trở nên khả thi hơn.

Một tòa án ở Philadelphia đã yêu cầu Johnson & Johnson, đại gia ngành dược phẩm, phải trả 8 tỷ đô la tiền bồi thường cho một người đàn ông cáo buộc họ không cảnh báo đúng về những rủi ro của Risperdal, một loại thuốc chống loạn thần. Người này nói việc sử dụng thuốc lúc nhỏ đã dẫn đến bộ ngực to của mình. J & J, hiện đang đối mặt với khoảng 13.000 vụ kiện liên quan đến Risperdal, sẽ kháng án.

Boeing đã ghi nhận việc bán một máy bay 737 MAX cho một bên mua giấu tên – đơn đặt hàng đầu tiên của mẫu máy bay hiện bị điều tra từ tháng Tư. Tờ The Wall Street Journal cho biết các cơ quan quản lý châu Âu có thể trì hoãn hơn nữa việc quay trở lại của 737 MAX, vì họ nghi ngờ một số thành phần của hệ thống kiểm soát chuyến bay được cho là chịu trách nhiệm cho hai vụ tai nạn nghiêm trọng trước đó.

Mỹ sẽ áp đặt hạn chế thị thực đối với các quan chức chính phủ Trung Quốc liên quan đến đàn áp ở khu vực Tân Cương phía tây Trung Quốc. Một ngày trước đó, 28 thực thể Trung Quốc liên quan đến cuộc đàn áp cũng bị đưa vào danh sách đen xuất khẩu của Mỹ. Trung Quốc đã phản ứng với sự tức giận như thường thấy, làm leo thang căng thẳng ngay trước thềm các cuộc đàm phán thương mại song phương sẽ được mở lại vào ngày mai.

Chỉnh sửa (theo The Economist): Vào Thứ Tư, chúng tôi nói giá hành tây tăng vọt đã lật đổ chính phủ Indira Gandhi vào năm 1980. Trên thực tế, đảng Quốc Đại của bà đã hưởng lợi từ sự tăng giá, đánh bại liên minh Janata đương nhiệm, trong cái mà bà gọi là “cuộc bầu cử hành tây”. Chúng tôi rất lấy làm tiếc về sai sót này.

TIÊU ĐIỂM

Thổ Nhĩ Kỳ tấn công bắc Syria

Vào ngày 6 tháng 10, Tổng thống Donald Trump tuyên bố quân đội Mỹ sẽ rút khỏi miền bắc Syria, ngay sát biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ và do đó cho phép Thổ Nhĩ Kỳ đưa quân vào Syria. Vào ngày 9 tháng 10, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu ném bom các vị trí của người Kurd bên kia biên giới. Người Kurd ở Syria đã chiến đấu bên cạnh Mỹ trong cuộc chiến chống IS, giành quyền kiểm soát khu vực Rojava. Điều này đã tạo ra một viễn cảnh không thể chấp nhận được với Thổ Nhĩ Kỳ, vì lực lượng chiến đấu chính của người Kurd ở Syria có quan hệ chặt chẽ với Đảng Công nhân người Kurd, một nhóm ly khai đã chiến đấu chống lại quân đội Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiều thập kỷ.

Do đó, khoảng 150 lính Mỹ đã đóng quân ở miền bắc để ngăn một cuộc xâm lược của Thổ Nhĩ Kỳ, cho đến tuần trước. Ý kiến cho rằng việc người Kurd sẽ bị tàn sát là hơi quá. Lực lượng này có thể chuyển về phía nam và yêu cầu sự bảo vệ từ lãnh đạo độc tài của Syria, Bashar al-Assad, hay thậm chí là hợp tác: một kết cục đáng mỉa mai của các lực lượng do Mỹ đào tạo.

Mỹ-Trung trước thềm đàm phán

Các quan chức Mỹ và Trung Quốc sẽ gặp nhau tại Washington vào hôm nay, trong nỗ lực ngăn chặn cuộc chiến thương mại xuyên Thái Bình Dương leo thang. Song không ai mong đợi một thỏa thuận lớn, đặc biệt khi người Trung Quốc đã rút những cải cách đối với chính sách công nghiệp và trợ cấp chính phủ khỏi bàn đàm phán. Cũng có thể chính quyền Trump sẽ hủy bỏ đàm phán thay vì ký kết một thỏa thuận nửa vời.

Các dấu hiệu là rất đáng ngại. Tuần này, Mỹ viện dẫn lo ngại về quyền con người để biện minh cho một lệnh trừng phạt kinh tế. Trích dẫn sự đối xử tệ bạc đối với người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm thiểu số Hồi giáo khác ở Tân Cương, ngày 7 tháng 10, Bộ Thương mại đã bổ sung 28 công ty Trung Quốc vào một “Danh sách thực thể”, nhằm hạn chế các công ty Mỹ bán hàng cho họ. Một phát ngôn viên của chính phủ Trung Quốc đã gọi những chỉ trích là “cố tình bẻ gãy sự thật”. Trong khi đó, dư luận Mỹ về Trung Quốc đã xuống cấp trầm trọng, cho thấy lập trường táo bạo hơn của chính quyền có thể sẽ được người dân ủng hộ.

Cuộc điều tra luận tội Trump có khả năng rơi vào bế tắc

Vào ngày 8 tháng 10, cố vấn Nhà Trắng Pat Cipollone tuyên bố cơ quan hành pháp sẽ không hợp tác với cuộc điều tra luận tội “cực kì mang tính đảng phái và vi hiến” nhằm vào Tổng thống Donald Trump. Bởi hiến pháp trao “quyền duy nhất” về việc luận tội cho Hạ Viện, Quốc hội hiện đang xem xét việc sử dụng quyền chống ngăn trở của mình, cho phép họ phạt các nhân chứng không chịu hợp tác, nhưng điều đó có thể mất một thời gian để thiết lập và có thể sẽ phải đối mặt các thách thức pháp lý.

Một vấn đề khác đối với đảng Dân chủ đó là cuộc điều tra về bản chất được thiết kế để phát hiện ra sai trái, nhưng Donald Trump đã công khai thực hiện hành vi đó: “ném đá” Quốc hội và thúc giục các nước khác điều tra một đối thủ chính trị. Do đó, các phiên điều trần luận tội dường như ít mang tính chất một công cụ điều tra mà chủ yếu nhằm hình thành một diễn ngôn chính trị (về Trump). Điều đó có thể giải thích cho quyết định của Nhà Trắng: nếu luận tội là không thể tránh khỏi, tốt hơn hết là hãy hoàn thành ngay bây giờ, và chuyển quyền chi phối diễn ngôn từ tay Nancy Pelosi và các nghị sĩ Dân chủ ở Hạ viện sang cho Mitch McConnell và các Thượng nghị sĩ Cộng hòa.

Tổn thất kinh tế của bệnh béo phì

Một báo cáo mới của OECD cho thấy hơn một nửa dân số bị thừa cân ở 34 trong số 36 quốc gia thành viên. Gần một phần tư là béo phì. Béo phì đã tăng không ngừng mặc dù hầu hết các chính phủ đều có kế hoạch hành động quốc gia. Hậu quả kinh tế của những thất bại chính sách này, từ sức khỏe kém đến cuộc sống ngắn hơn, đang gia tăng. Những người thừa cân có xu hướng học tệ hơn ở trường và bỏ lỡ công việc thường xuyên hơn.

Các quốc gia OECD giàu có dành đến 8,4% ngân sách chăm sóc sức khỏe của họ cho các bệnh liên quan đến thừa cân. Tổn thất dự kiến lên tuổi thọ là rất cao: tuổi thọ sẽ giảm 3 năm trong giai đoạn 2020 đến 2050. Khuyến khích giảm 20% hàm lượng calo trong thực phẩm giàu năng lượng có thể ngăn chặn 1 triệu trường hợp mắc bệnh mãn tính mỗi năm. Điều này có thể đạt được bằng cách cải cách thực phẩm, ví dụ bằng cách bớt đường. Ghi nhãn thực phẩm rõ ràng hơn và các chiến dịch truyền thông đại chúng để thúc đẩy ăn uống lành mạnh cũng sẽ giúp ích.

Điều chỉnh quy định trong hệ thống ngân hàng Mỹ

Cục Dự trữ Liên bang hôm nay sẽ bỏ phiếu về đề xuất nới lỏng yêu cầu vốn và thanh khoản cho các ngân hàng Mỹ có tài sản dưới 700 tỷ đô la – tức là tất cả các ngân hàng ngoại trừ những kẻ lớn nhất. Khả năng cao đề xuất sẽ được thông qua. Cuộc bỏ phiếu diễn ra ngay sau một thông báo gần đây rằng các ngân hàng lớn nhất sẽ không còn phải soạn thảo “di chúc sống” hàng năm nữa (tức kế hoạch xử lí họ nếu họ phá sản). Đây là đợt chỉnh sửa mới nhất đối với hệ thống quy tắc ngân hàng được đưa ra bởi đạo luật Dodd-Frank, một đạo luật được thông qua vào năm 2010 nhằm tránh một cuộc khủng hoảng tài chính khác.

Các thay đổi nhìn chung là hợp lí. Chúng giúp giảm gánh nặng cho các ngân hàng nhỏ hơn, những kẻ không quan trọng trong hệ thống nhưng phải vật lộn để đáp ứng các yêu cầu của Đạo luật Dodd-Frank; trong khi vẫn khiến các ông lớn phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe nhất. Tuy nhiên, đây không phải một bước đại tu hoàn toàn. Randal Quarles, giám đốc điều hành các ngân hàng thương mại của Fed, người được Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm, gọi các cải cách là “hiệu chỉnh lại” thay vì “phi điều tiết hóa”.