Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Morocco trở thành quốc gia Ả Rập thứ tư bình thường hóa quan hệ ngoại giao và kinh tế với Israel trong những tháng gần đây. Thỏa thuận do Mỹ trung gian cũng sẽ liên quan đến việc Mỹ công nhận chủ quyền của Morocco đối với Tây Sahara, nơi lệnh ngừng bắn kéo dài 3 thập niên giữa chính phủ Morocco và Mặt trận Polisario, một nhóm ly khai, đã bị phá vỡ vào tháng trước.

EU đạt được một thỏa thuận với Hungary và Ba Lan, mở đường cho việc phê duyệt 1,8 nghìn tỷ euro (2,2 nghìn tỷ USD) ngân sách 7 năm của khối và một gói 750 tỷ euro để giúp đỡ các nền kinh tế châu Âu phục hồi sau những ảnh hưởng tài chính của covid-19. Hai nước này cản trở thông qua ngân sách vì việc tiếp cận tiền bị gắn với điều kiện tôn trọng pháp quyền; cả hai đều đang bị điều tra vì hủy hoại độc lập tư pháp và truyền thông.

Cổ phiếu Airbnb tăng mạnh khi ra mắt trên thị trường chứng khoán, vụ niêm yết mới lớn nhất của Mỹ trong năm 2020. Họ chào sàn ở mức 146 đô la, cao hơn giá niêm yết 68 đô la, trước khi nhảy lên 165 đô la, đồng nghĩa định giá của nền tảng cho thuê nhà lên tới hơn 100 tỷ đô la. Đầu năm nay, khi đại dịch covid-19 làm ngưng trệ du lịch, AirBnB đã cắt giảm 1/4 lực lượng lao động. Hãng phục hồi khi phong tỏa được nới lỏng và nhiều du khách quyết định chọn thuê nhà thay vì khách sạn.

Trung Quốc thu hồi quyền đi đến Hồng Kông không cần thị thực của các nhà ngoại giao Mỹ không thường trú tại lãnh thổ này. Diễn biến mới nhất của cuộc cãi vã ngoại giao ăn miếng trả miếng giữa hai nước theo sau cáo buộc của Mỹ rằng Trung Quốc can thiệp quy trình dân chủ của Hồng Kông. Người phát ngôn chính phủ Trung Quốc cảnh báo Mỹ “ngưng can thiệp vào các vấn đề của Hồng Kông”.

Thủ tướng tạm thời của Lebanon, Hassan Diab, và ba cựu bộ trưởng hôm nay bị buộc tội sơ suất liên quan đến vụ nổ hóa chất ở thủ đô Beirut hôm 4 tháng 8. Hơn 200 người đã chết và hàng nghìn người khác bị thương. Ông Diab, người từ chức vài ngày sau vụ nổ, cho biết ông tự tin rằng bàn tay của mình “sạch”.

Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tăng tài trợ cho chương trình khẩn cấp đại dịch, trong đó bao gồm mua trái phiếu dài hạn và cung cấp tín dụng rẻ cho các ngân hàng, từ mức 1,35 nghìn tỷ euro (1,64 nghìn tỷ đô la) lên 1,85 nghìn tỷ euro trong nỗ lực giúp các nền kinh tế khu vực đồng euro phục hồi khỏi suy thoái do covid-19 và phong tỏa gây ra. ECB đã gia hạn kế hoạch cho đến ít nhất là tháng 3 năm 2022.

EU đã công bố các kế hoạch dự phòng trong trường hợp Brexit không thỏa thuận. Nếu Anh chấp nhận chúng, các kế hoạch sẽ cho phép khả năng tiếp cận ngư trường có đi có lại, đảm bảo kết nối đường hàng không và đường bộ “cơ bản” sau khi giai đoạn chuyển tiếp kết thúc vào ngày 31 tháng 12. Các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thương mại ý nghĩa hơn đang diễn ra nhưng vẫn chưa có thỏa thuận nào. Ngoại trưởng Anh Dominic Raab cho biết chúng “không thể” trễ hơn ngày Chủ nhật.

TIÊU ĐIỂM

Vụ kiện bầu cử cuối cùng của tổng thống Trump

“Vụ này lớn”, Donald Trump đã tweet vào ngày 9 tháng 12. Ông đề cập đến vụ kiện Texas v Pennsylvania, một nỗ lực pháp lý cuối cùng nhằm lật ngược cuộc bầu cử tổng thống mà ông đã thua từ nhiều tuần trước. Nó nhằm mục đích chặn Georgia, Michigan, Pennsylvania và Wisconsin, bốn bang Joe Biden thắng, cấp cho ông [Biden] phiếu đại cử tri của họ. Ở mỗi bang, đơn kiện lập luận rằng các quan chức đã thay đổi quy tắc bỏ phiếu một cách vi hiến khi cho phép tăng bỏ phiếu qua thư vì đại dịch.

Ông Trump lập luận rằng số phiếu đại cử tri dành cho ông Biden “không thể được đếm ” và muốn các bang được phép “bổ nhiệm một nhóm đại cử tri mới”. Các thẩm phán hiện sẽ lựa chọn giữa tước quyền bầu cử của hơn 20 triệu người hoặc kết liễu mọi nỗ lực của ông Trump. Tòa án cũng đã bác bỏ một vụ kiện bầu cử khác bằng một phán quyết đồng thuận trong tuần này mà không vấp phải phản đối nào từ ba thẩm phán tối cao được ông Trump bổ nhiệm. Vụ kiện khả năng cao sẽ bị bác bỏ vào cuối tuần.

Đài Loan cắt giấy phép đài truyền hình thân Trung Quốc

Đài Truyền hình Chung T’ien không còn nữa. Đài này, một trong những mạng tin tức ủng hộ Trung Quốc nhiệt tình nhất của Đài Loan, sẽ ngừng phát sóng từ hôm nay sau khi Ủy ban Truyền thông Quốc gia (NCC) từ chối gia hạn giấy phép cho họ. Đài Loan tự hào về quyền tự do báo chí của mình, nhưng chính phủ gần đây đã nỗ lực chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc trên các phương tiện truyền thông của đất nước, đồng thời đàn áp các dịch vụ phát trực tuyến từ đại lục trong một năm rưỡi vừa qua.

Đây là động thái quyết liệt nhất từ trước đến nay: NCC 14 tuổi chưa từng đóng cửa đài truyền hình nào. Cơ quan quản lý cho biết quyết định của họ được đưa ra sau khi đã có cảnh báo trước. Theo lãnh đạo NCC, Chung T’ien đã phải nhận nhiều cảnh cáo và chịu tiền phạt vì lỗi không xác minh tin. Nhưng Chung T’ien chưa chắc đã biến mất. Nhà đài này có cổ đông lớn nhất là tỷ phú Đài Loan thân Trung Quốc Tsai Eng-meng, và đã tuyên bố sẽ theo đuổi hành động pháp lý để lấy lại giấy phép và có kế hoạch mở rộng lên mạng.

Bế tắc trong vấn đề ngân sách và cứu trợ covid của Mỹ

Hôm nay có thể đã là lần đóng cửa chính phủ thứ ba trong nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump, trong bối cảnh Quốc hội không thể thông qua ngân sách mới khi ngân sách cũ hết hạn. Thời hạn cho quyết định được kéo dài sang ngày 18 tháng 12, một gia hạn vào phút cuối. Trong thập niên qua, việc thông qua ngân sách cho chính phủ Hoa Kỳ luôn diễn ra gấp rút, bí mật và thường xuyên là một màn ngã giá chính trị gây chán nản (như hầu hết các vấn đề lập pháp).

Lần này cũng không ngoại lệ. Người ta kỳ vọng thời hạn mới có thể tạo ra đồng thuận sâu rộng hơn, bao gồm cả thỏa thuận về một vòng cứu trợ kinh tế khác. Kể từ tháng 8, cả hai đảng đã mắc kẹt trong các cuộc đàm phán về gói kích thích: đảng Dân chủ đề xuất trợ cấp thất nghiệp lớn và viện trợ cho các bang; đảng Cộng hòa phản đối chi phí quá lớn; và cả hai bên đều gợi ý thỏa hiệp trong một hoặc hai ngày rồi lại quay về lập trường ban đầu. Tuần tới sẽ vô cùng gấp rút.

Facebook bị gần 50 bang của Mỹ kiện độc quyền

Trong những ngày tới Facebook, các luật sư của họ, cơ quan quản lý trên toàn thế giới và các nhà đầu tư sẽ theo dõi sát sao chi tiết hai vụ kiện chống độc quyền mới nhất nhắm vào công ty. Vào ngày 9 tháng 12, Ủy ban Thương mại Liên bang Hoa Kỳ đã đệ đơn khiếu nại mạng xã hội lớn nhất thế giới, bên cạnh một liên minh tổng chưởng lý từ 46 tiểu bang cộng với Washington DC và Guam. Cả hai vụ kiện đều tập trung vào các vụ mua lại bị cáo buộc là chống cạnh tranh.

Mark Zuckerberg, CEO Facebook, nói công ty của ông sẽ chiến đấu. Cuộc chiến có thể kéo dài từ hai đến ba năm – một thời gian dài khủng khiếp trong ngành công nghệ. Không ai biết trước được kết quả, nhưng nếu tình huống xấu đi, Facebook có thể đối mặt với các biện pháp trừng phạt bao gồm chia tách công ty, phạt tiền hoặc cấm thôn tính trong tương lai. Trong lúc chờ đợi, Facebook sẽ cần nâng cao tinh thần của nhân viên và nghĩ ra cách thúc đẩy tăng trưởng tự thân, bởi vì các vụ mua lại lớn hơn xem ra sẽ không còn xảy ra nữa. Hoạt động kinh doanh như bình thường sẽ mất một thời gian để hoạt động trở lại.

Tình trạng béo phì ở Mỹ ngày càng tăng

Khi năm nay sắp đi đến hồi kết, chính phủ Mỹ đang xem xét lại các mục tiêu đầy tham vọng họ đặt ra cho sức khỏe công dân của mình mười năm trước trong một kế hoạch có tên “Người dân Khỏe mạnh 2020”. Một trong những mục tiêu bị bỏ lỡ lớn nhất là béo phì. Mục tiêu là giảm 1/10, xuống 30,5% người trưởng thành trên 20 tuổi. Tuy nhiên, trong thập niên qua, béo phì không chỉ tiếp tục tăng mà còn tăng nhanh.

Năm 2018, năm gần đây nhất có dữ liệu, 42% người Mỹ trưởng thành bị béo phì. Chín phần trăm người lớn béo phì nghiêm trọng. Mặc dù không có tiến bộ, nhưng việc thiết lập các mục tiêu đầy tham vọng vẫn chưa dừng lại. Tháng 10 này đặt ra một mục tiêu mới: giảm béo phì xuống 36% trong thập niên tới. Với xu hướng hiện tại, cơ hội đạt được điều đó trông rất mỏng manh. Tình trạng béo phì ở trẻ em cũng ngày càng gia tăng. Và các nghiên cứu cho thấy đại đa số trẻ em thừa cân đều bị béo phì suốt đời.