Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Nước Anh hôm Chủ nhật ghi nhận số ca covid-19 tăng lên 35,928, mức tăng theo ngày cao nhất kể từ đầu đại dịch. London và đông nam nước Anh đã phong tỏa khi chính phủ cố gắng hạn chế sự lây lan của một chủng virus đột biến, với khả năng lây lan cao hơn tới 70% so với chủng ban đầu. Thủ tướng Boris Johnson từng hứa rằng các hộ gia đình có thể gặp gỡ nhau trong 5 ngày của dịp lễ năm nay, song giờ đây tuyên bố người dân ở các khu vực bị cấm sẽ không được phép đi thăm các gia đình khác, và phần còn lại của nước Anh sẽ chỉ được gặp gỡ ăn mừng vào ngày Giáng sinh.

Lo ngại chủng coronavirus mới lây lan đã dẫn đến việc hạn chế các chuyến bay quốc tế. Áo, Bỉ, Pháp, Đức, Ý và Hà Lan đều đã công bố các hạn chế hoặc cấm bay từ Anh. Đức cho biết cũng sẽ cấm các chuyến bay từ Nam Phi, nước cũng đã báo cáo các ca nhiễm chủng đột biến lây lan nhanh. Chủng này cũng được tìm thấy ở Hà Lan và Úc.

Các nhà lập pháp Mỹ đã sẵn sàng thông qua gói cứu trợ coronavirus trị giá 900 tỷ đô la sau khi các thượng nghị sĩ đạt được thỏa hiệp vào phút cuối. Chương trình bao gồm 600 đô la phát trực tiếp một lần cho mọi người dân và 300 đô la trợ cấp thất nghiệp mỗi tuần. Các thượng nghị sĩ đã đồng ý về một thỏa hiệp xoay quanh khả năng mở lại các chương trình cho vay khẩn cấp của Cục Dự trữ Liên bang dành cho các doanh nghiệp nhỏ.

Các cuộc đàm phán Brexit vẫn tiếp diễn, trong khi chỉ còn chưa đầy hai tuần nữa là đến thời hạn Anh rời EU vào ngày 31 tháng 12. Việc rời đi không thỏa thuận sẽ ảnh hưởng đến gần 1 nghìn tỷ đô la thương mại hàng năm, vốn có thể bị áp thuế và hạn ngạch. Nghị viện châu Âu cảnh báo nếu không đạt được thỏa thuận vào cuối tuần này, họ sẽ không có đủ gian để phê chuẩn.

Khoảng 100 người, bao gồm hai nhà báo, bị bắt giữ ở Belarus trong cuộc biểu tình chống chính phủ hàng tuần ở thủ đô Minsk. Đất nước này đã chìm trong biểu tình kể từ cuộc bầu cử gian lận hồi tháng 8 mà Tổng thống Alexander Lukashenko tuyên bố chiến thắng. Hơn 30.000 người đã bị bắt giam kể từ khi biểu tình bùng nổ.

Người biểu tình Thái Lan đã mặc áo crop-top tại một trung tâm mua sắm ở Bangkok, chế nhạo Vua Maha Vajiralongkorn, người từng được chụp ảnh mặc trang phục tương tự. Đây là một động thái trong nỗ lực yêu cầu bãi bỏ luật khi quân. Biểu tình đã bùng nổ ở Thái Lan từ tháng 7. Ban đầu nhắm vào thủ tướng, nhưng về sau chúng trở thành phong trào kêu gọi cải cách chế độ quân chủ.

Iraq phá giá đồng tiền của mình tới 1/5 do kinh tế lao dốc vì giá dầu giảm. Ngân hàng trung ương thông báo họ sẽ trả cho Bộ Tài chính 1.450 dinar cho mỗi đô la, tăng từ 1.182 dinar. Iraq là nhà sản xuất dầu thô lớn thứ hai của OPEC; giá dầu sụp đổ đã làm thiệt hại tới một nửa thu ngân sách của chính phủ.

TIÊU ĐIỂM

Dân chủ suy thoái trên toàn cầu

Dân chủ đang suy thoái, theo Chỉ số Dân chủ mới nhất công bố bởi Economist Intelligence Unit (EIU). Cuộc khảo sát hàng năm đánh giá sức khỏe của nền dân chủ ở 167 quốc gia và vùng lãnh thổ theo năm thước đo – quy trình bầu cử và đa nguyên, hoạt động của chính phủ, sự tham gia chính trị, văn hóa chính trị và quyền tự do dân sự.

Tự do suy thoái mạnh nhất ở Trung Quốc – xuất phát từ sự phân biệt đối xử với người Duy Ngô Nhĩ chủ yếu Hồi giáo ở khu vực Tây Bắc Tân Cương, và các hành vi vi phạm quyền tự do dân sự, chẳng hạn như giám sát kỹ thuật số. Ấn Độ, nền dân chủ lớn nhất thế giới, cũng tụt hạng sau khi chính phủ theo chủ nghĩa dân tộc Hindu tước bỏ tư cách bang của khu vực Jammu & Kashmir đa số Hồi giáo hồi năm ngoái. Điểm trung bình toàn cầu là 5,44 trên 10, thấp nhất kể từ khi chỉ số này bắt đầu được ghi nhận năm 2006. EIU chỉ coi 22 quốc gia, nơi sinh sống của 440 triệu người, là “các nền dân chủ hoàn toàn”. Hơn một phần ba dân số thế giới vẫn sống dưới chế độ độc tài.

Dự đoán dân số thế giới trong thế kỷ này

Dân số thế giới có thể không lớn như người ta từng nghĩ trước đây. Dự đoán của các nhà nghiên cứu tại Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe (IHME) tại Đại học Washington cho thấy dân số đạt đỉnh vào năm 2064. Vụ Dân số của Liên Hợp Quốc tính toán dân số vẫn sẽ tăng cho đến ít nhất năm 2100. Vì vậy, IHME ước tính thế giới có 8,9 tỷ người vào năm 2100; trong khi LHQ ước tính 10,9 tỷ.

Nghiên cứu của IHME giả định khả năng tiếp cận giáo dục và biện pháp tránh thai được cải thiện ở châu Phi hạ Sahara, đồng thời tỷ lệ sinh giảm, và tỷ lệ tăng sinh chậm ở nhiều nước đang có tỷ lệ sinh thấp. Các khác biệt này tạo ra khoảng cách đáng kể. Hàn Quốc, hiện có 52 triệu dân, có thể chỉ có chưa tới 27 triệu người vào năm 2100. Tây Ban Nha có thể mất hơn một nửa dân số năm 2017. Dân số của 55 quốc gia sẽ giảm ít nhất 25%. Ấn Độ và Trung Quốc giảm từ 1,4 tỷ và 1,6 tỷ người hiện nay xuống chỉ còn 1,1 tỷ và 730 triệu người.

Học online làm tăng bất bình đẳng trong giáo dục

Ngay từ trước khi đại dịch khiến học sinh ở nhà, đã có một khoảng cách lớn về thành tích giữa học sinh giàu và nghèo. Khi việc học chuyển sang trực tuyến, khoảng cách này ngày càng nở rộng ra. Trẻ em khá giả có nhiều khả năng sở hữu máy tính xách tay và truy cập Internet hơn. Trong khi nhiều em nghèo hơn phải dùng chung laptop hoặc điện thoại thông minh với các thành viên trong gia đình. Một số thậm chí phải bỏ buổi học hoàn toàn. Bộ giáo dục Hoa Kỳ ước tính có gần một trong bảy trẻ em khó khăn khi truy cập Internet qua máy tính ở nhà.

Kể cả các học sinh có thể truy cập trực tuyến cũng có thể bị tụt lại phía sau. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những sinh viên có gia cảnh không khá giả học kém hơn trong lớp online so với các lớp trực tiếp. Các nhà nghiên cứu tại các trường đại học Harvard và Brown phát hiện ra rằng, sau khi học sinh Mỹ phải học ở nhà từ tháng 3, tần số sử dụng Zearn, một nền tảng toán online trả tiền, có tương quan trực tiếp với thu nhập trung bình của các hộ gia đình ở khu vực lân cận, và rằng việc đạt điểm cao trong các bài tập online cho thấy sự khác biệt thậm chí còn lớn hơn về cách biệt giàu nghèo.

Kỷ niệm ngày thành lập Liên Hợp Quốc

“Ôi thật là một ngày tuyệt vời trong lịch sử,” Tổng thống Harry Truman đã phát biểu như vậy vào năm 1945 khi Liên Hợp Quốc ra đời. Năm mươi mốt quốc gia đã gạt bỏ những khác biệt của họ “trong một khối đoàn kết nhất trí không gì lay chuyển được — nhằm tìm cách chấm dứt chiến tranh”. Sau 75 năm, số thành viên đã tăng lên 193. Tổ chức đã chuyển sang hoạt động gìn giữ hòa bình và cứu trợ nhân đạo. Và không có chiến tranh thế giới mới.

Sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, LHQ đã hoạt động theo đúng chương trình của mình, khởi động các sứ mệnh hòa bình và thực hiện cuộc giải phóng Kuwait do Mỹ dẫn đầu vào năm 1991. Nhưng Mỹ đã quá mệt mỏi với gánh nặng toàn cầu của mình. Cạnh tranh với các cường quốc khác tăng lên. Hội đồng Bảo an bế tắc, thậm chí không thể đồng ý về một nghị quyết xoay quanh covid-19. LHQ đã có những thời khắc đen tối, chẳng hạn như thảm họa diệt chủng ở Srebrenica, và cũng không thiếu những vụ bê bối. Gần đây, những người phản đối gọi tổ chức này là yếu kém về nhân quyền. Tuy nhiên, những thách thức toàn cầu, từ đại dịch cho đến biến đổi khí hậu và an ninh, khiến nó trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

Số người theo đạo Tin lành tăng ở Trung Quốc

Số người theo đạo Thiên chúa ở Trung Quốc tiếp tục tăng. Chính phủ ước tính có khoảng 200 triệu trong số 1,4 tỷ người Trung Quốc theo tôn giáo. Mặc dù hầu hết theo các tôn giáo truyền thống của Trung Quốc như Đạo giáo, cũng như các tôn giáo du nhập từ nước ngoài lâu đời như Phật giáo, nhưng đạo Tin lành có lẽ là tôn giáo phát triển nhanh nhất, với ít nhất 38 triệu tín đồ ngày nay (khoảng 3% dân số), tăng từ mức 22 triệu của mười năm trước, theo số liệu chính phủ.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Notre Dame cho rằng con số thực có lẽ còn cao hơn nhiều: có thể có thêm 22 triệu người theo đạo Tin lành Trung Quốc thờ phượng trong các nhà thờ “ngầm” chưa đăng ký. Vì Trung Quốc cũng có từ 10 đến 12 triệu người Công giáo, nên ngày nay ở Trung Quốc có nhiều Ki-tô hữu hơn cả Pháp (38 triệu) và Đức (43 triệu). Tính tổng hợp lại, số người theo đạo Thiên chúa và 23 triệu người Hồi giáo ước tính của nước này hiện có thể còn nhiều hơn số đảng viên Đảng Cộng sản (92 triệu). Trên thực tế, có một số lượng không rõ đảng viên vừa có đi lễ nhà thờ vừa đi họp đảng ủy.