2 giờ trước

Mikhail Gorbachev, nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô từ 1985 tới 1991, đã qua đời ngày 30/8 ở tuổi 91, theo các hãng tin của Nga cho hay.

Trên bình diện quốc tế, ông đã đạt được các thỏa thuận kiểm soát vũ khí với Mỹ và từ chối can thiệp khi các quốc gia Đông Âu nổi lên chống lại các nhà cầm quyền Cộng sản.

Ở phương Tây, ông được coi là kiến trúc sư của cải cách, người đã tạo điều kiện cho Chiến tranh Lạnh kết thúc.

Bệnh viện nơi ông qua đời cho biết ông đã mắc một căn bệnh hiểm nghèo từ lâu.

Ông được giải Nobel Hòa bình năm 1990, được nhiều người ở phương Tây và Nga ca ngợi, nhưng cũng bị không ít người dân tại Nga ghét bỏ vì cho rằng ông không ngăn chặn được sự sụp đổ của Liên Xô.

Gorbachev, tổng thống cuối cùng của Liên Xô, đã giúp có được các thỏa thuận cắt giảm vũ khí với Hoa Kỳ và mở ra quan hệ đối tác với các cường quốc phương Tây xóa bỏ Bức màn sắt chia cắt châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai.

Khi các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ tràn qua các quốc gia Đông Âu cộng sản thuộc khối Liên Xô vào năm 1989, ông đã hạn chế sử dụng vũ lực - không giống như các nhà lãnh đạo Điện Kremlin trước đây.

Nhưng các cuộc biểu tình này đã thúc đẩy khát vọng tự trị ở 15 nước cộng hòa thuộc Liên bang Xô viết, dẫn tới sự tan rã của Liên Xô năm 1991.

Khi trở thành Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô năm 1985, ở tuổi 54, ông đã đưa ra các quyền tự do chính trị và kinh tế hạn chế, nhưng các cải cách của ông đã vượt quá tầm kiểm soát sau đó.

Nhiều người Nga không bao giờ tha thứ cho Gorbachev vì những xáo trộn mà các cải cách của ông đã gây ra.

Perestroika - công cuộc cải tổ từ 1985 của Gorbachev và cộng sự, vốn được gợi ý từ thời Yuri Andropov, chỉ nhắm vào 'chữa bệnh' cho Liên Xô, và chủ yếu là Nga, nước lớn nhất trong Liên bang.

Đến năm 1991, tình hình đã vượt ra ngoài tầm kiểm soát của Moscow tại các nước thuộc Liên Xô ở vùng Baltic, nhất là sau khi Gorbachev đồng ý để Ba Lan đi theo con đường riêng, với giải pháp không còn nằm trong quỹ đạo chính trị của Kremlin.

Ngày 15/3/1990, Gorbachev được bầu làm Tổng thống Liên Xô.

Vào ngày 25/12/1991, ông Mikhail Gorbachev chính thức thôi giữ chức tổng thống Liên Xô.

Sau đó một ngày, hôm 26/12, quốc hội nước này - Xô Viết Tối cao - chính thức công nhận sự độc lập của 15 quốc gia mới, và kết thúc sự tồn tại của Liên bang Xô Viết.

Mikhail Sergeyevich Gorbachev sinh ngày 2/3/1931, tốt nghiệp ngành Luật ở Đại học Tổng hợp Lomonosov năm 1955.

Đi theo con đường Đoàn Thanh niên, chàng trai nhanh chóng thăng tiến, trở thành Bí thư thứ nhất của Đảng ủy thành phố Stavropol năm 1966.

Năm 1972, ông được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô, trở thành Ủy viên Bộ Chính trị năm 1980.

Ông được bầu làm Tổng Bí thư năm 1985 sau cái chết của Konstantin Chernenko.

Ông bắt đầu một chuỗi các cải cách để đưa sức sống mới vào một đất nước đang bế tắc.

Nhiều người cho rằng những cải cách này, còn được gọi là Perestroika (tái xây dựng và tái cơ cấu) và Glasnost (mở cửa và tự do ngôn luận), đã dẫn đến ngày tàn của đất nước. Những người khác lại cho rằng không có gì cứu vãn được Liên Xô, vì cơ cấu cứng nhắc của nước này.

Ngày 3/12 năm 1989, Tổng thống Hoa Kỳ George H. W. Bush và lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev gặp nhau ở Malta để tuyên bố Chiến tranh Lạnh chấm dứt.

Hội nghị thượng đỉnh ở đảo quốc giữa Địa Trung Hải - sau được ghi lại là Malta Summit - trở thành cột mốc cho tiến trình tan băng giữa hai phe đối đầu ở châu Âu.

Liên Xô sụp đổ

Ông Gorbachev biết là cần có những thay đổi cấp tiến để ngăn sự xuống dốc của nền kinh tế Xô Viết cũng như tinh thần của công chúng, nhưng tầm nhìn của ông về cách làm để đạt được điều này thiếu sự rõ ràng.

Bằng cách chấm dứt Chiến tranh Lạnh, ông trở thành anh hùng với thế giới bên ngoài, nhưng trong nước ông bị chỉ trích bởi những người cảm thấy ông không chớp thời cơ kịp thời, cũng như những người bảo thủ cảm thấy ông đã đi quá xa.

Kết quả là, ông bị cả hai phe xa lánh.

Phe bảo thủ mở một cuộc đảo chính hồi tháng 8/1991 để truất quyền ông Gorbachev.

Thay vì bảo vệ cho Liên Xô, cuộc đảo chính không thành dẫn đến sự sụp đổ của khối này.

Chưa đầy ba ngày sau, các lãnh đạo đảo chính tìm cách chạy khỏi Liên Xô và ông Gorbachev được đưa về nắm quyền trở lại, nhưng chỉ trong thời gian ngắn.

Boris Yeltsin ở Nga và các lãnh đạo các nước cộng hòa ở các nơi khác của Liên Xô vùng lên.

Trong những tháng tiếp theo, nhiều nước cộng hòa tổ chức trưng cầu dân ý về độc lập và đến tháng 12, số phận của siêu quốc gia này đã được định đoạt.

Hồi ức

Năm 1999, vợ của ông, Raisa Gorbacheva, qua đời khi đang điều trị tại Đức.

Năm 2016, nhân dịp đánh dấu 25 năm ngày Liên Xô sụp đổ, Gorbachev nói chuyện với BBC.

"Điều làm tôi thất vọng là ở Nga, người ta không hiểu những gì tôi muốn làm và những gì tôi đã làm."

"Perestroika đã mở đường cho hợp tác và hòa bình. Tôi chỉ tiếc là tôi không thể tiến hành nó đến cùng."